ALMANYA | Mahkeme Açıktan Ezan Okuma Ruhsatını İptal Etti

Oer-Erkenschwick şehrinde 2014’ten beri Diyanet İşleri Türk İslam Birliği’ne (DİTİB) bağlı bir caminin dilekçesi üzerine verilen özel ruhsata dayanarak cuma günleri sokaktan duyulabilecek bir biçimde ezan okunmasına müsade ediliyordu. Şehir idaresinin onayı kapsamında hayata geçirilen uygulama, 2015 yılının Haziran ayında ezan sesinden rahatsızlık duyan bir çiftin durumu mahkemeye intikal ettirmesiyle durdurulmuştu. Gelsenkirchen İdare Mahkemesi’nin 1 Şubat’ta verdiği kararla birlikte belediye tarafından verilen ezan okuma ruhsatı kaldırıldı.

“Takdir Yetkisi Hatalı Kullanıldı”

Mahkeme sözcüsü Dr. Klaus Wiesel’in Alman medyasına yaptığı açıklamalara göre hakimler karara gerekçe olarak belediyenin takdir yetkisini (Alm. “Ermessen”) hatalı kullanmasını gösterdi. Açıktan ezan okunulması için cami yönetimi tarafından belediyeye sunulan dilekçe hakkında müspet veya menfi bir sonuca varmadan önce karara dayanak sağlayacak fiilî şartların yeteri derecede tespit edilmediğini savunan mahkeme, bilhassa ezan sesini duyan kişilerin Alman anayasasında ‘’negatif din özgürlüğü’’ olarak tabir edilen ve dinî sembol ve ritüellerden uzak durabilme anlamına gelen hakkın karar aşamasında değerlendirmeye dâhil edilmediğini söyledi.

Westdeutsche Allgemeine gazetesinin yaptığı habere göre hakimler, belediyenin ezan hakkında karar vermeden önce böyle bir uygulamanın cami çevresinde ikamet eden kişiler tarafından nasıl karşılanacağı sorusu hakkında araştırma yapmamasını hatalı buldu.

Genel Bir Yasak Söz Konusu Değil

Wiesel açıklamalarının devamında kararın genel bir ezan yasağı anlamını taşımadığını vurguladı. Mahkeme kararıyla birlikte sadece belediye tarafından 2014 yılında verilen ruhsatın iptal olduğunu söyleyen Wiesel, belediyenin mahkemece eleştirilen hataları göz önünde bulundurarak yeni bir karara varması gerektiğini açıkladı. Verilecek olan yeni kararın içeriği hakkında ise mahkeme kararının bağlayıcılığının olmamasıyla birlikte negatif din özgürlüğü vurgusu soru işaretleri uyandırıyor.

Bu durumda Oer-Erkenschwick belediyesindeki yetkili daire kendisine yeni bir dilekçe sunulması durumunda teorik olarak tekrar ezan okunabilmesi için ruhsat verebilir. Bunu yaparken takdir yetkisinin altını doldurması ve karar sürecinde çevre sakinlerinin haklarını da göz önünde bulundurarak hareket etmesi gerekiyor. Dolayısıyla hakimler ezanın sesli okunmasının genel olarak yasak olduğunu söylemiyor. Mahkeme ezanın açıktan okunması konusunda kararı yine yetkili daireye bırakırken, sadece bu karara ulaşırken meseleyi daha geniş bir değerlendirmeye tabi tutup çevre sakinlerinin haklarını da hesaba katmanın lüzumunu vurguluyor.

Hukukçuların Kafasında Soru İşaretleri Var

Konuyla ilgili uzman hukukçulara göre soru işareti uyandıran nokta ise mahkemenin negatif din özgürlüğü hususunu ruhsatı iptal edebilecek nitelikte görerek dikkat çekici bir biçimde vurgulamasında yatıyor. Yetkili daire savunmasında verdiği ruhsatın Eyalet İmisyon Koruma Kanunu’na (Alm. “Landesimmissionsschutzgesetz”) dayanarak verildiğini ve çevre sakinlerinin haklarını gözettiğini açıkladı. Bu sebepten ötürü hem zamansal olarak hem de ses şiddeti noktasında kısıtlamalar yaptığını söyledi. Takdir yetkisinin kapsamlı ve hak gözetici bir biçimde kullanıldığına işaret eden bu duruma rağmen verilen mahkeme kararı, hakimlerin negatif din özgürlüğü kapsamında ezanın açıktan okunmasını sorun olarak algıladıklarının göstergesi olarak yorumlanıyor.

Rahatsızlık Veren Sesin Şiddeti Değil, Ezanın İçeriği

Durumu mahkemeye intikal ettiren davacı ailenin avukatı, müvekkillerinin bilhassa ezanın içeriğinden rahatsız olduklarını açıkladı. Ezanın başka dinleri dışlayıcı hüviyete sahip olduğunu ve anlam olarak İslam’ın tek hakikat olduğu iddiasını dile getirdiği fikrini beyan eden avukat, bu sebepten ötürü negatif din özgürlüğünün ihlal edildiğini iddia etti. Davacı Hans-Joachim L. ise “Ezan Allah’ı biz Hristiyanların Tanrısından üstün görüyor. Bir Hristiyan olarak bunu kabul edemem.” sözlerini sarfetti.

Her ne kadar kararın gerekçeleri açıklanmamış olsa da mahkeme söz konusu kararla ezanın sesli okunmasından doğan bir hak ihlali tespitinde bulunmadı. Negatif din özgürlüğü vurgusunun pratikteki etkileri ise merak konusu. (ba)