'Helal Gıda'

Böcekler Artık Gıdada! Avrupa’da “Yenilenebilir Böcekler” Yasası

Avrupa'da yürürlüğe giren yeni yasalarla beraber haşerat kaynaklı maddelerin hemen hemen her ürüne ilave edilmesine izin verildi. Bunların arasında hamur işleri, çorbalar, pizzalar, kurabiyeler, soslar, tahıllar, cips ve başka krakerler var. Peki içinde böcek bulunan gıdalar helal mi? Bu gıdalar nasıl anlaşılır?

5 Şubat 2023 Dilara Faslak
Fotoğraf: Shutterstock.com | Değişiklikler: Perspektif

2021 yılından bu yana Avrupa Birliğinde haşeratların gıda ürünlerinde kullanımlarıyla ilgili dört yeni yasa yürürlüğe girdi. Özellikle bu yasaların son ikisi sosyal medya mecralarında çok fazla tepki aldı ve üzerinde birçok tartışma yürütüldü. Bunun sebebi ise 2023 yılının ocak ayından itibaren bazı böcekler ve onlardan elde edilen maddelerin hemen hemen her ürüne ilave edilmesine izin verilmiş olmasıydı. Bu maddelerden biri çekirge tozunu diğeri ise tahıl küf böceği lavalarını (yumurtalarını) gıda ürünlerinde kullanımını onaylıyor. Peki böcekler ve onları için maddeleri yemek helal mi?

Böceklerden elde edilen maddelerinin gıda endüstrisinde kullanımı aslında bir yenilik değil. Çok uzun süredir belirli ürünlerde hâlihazırda haşerat kaynaklı maddeler kullanılıyor. Bu maddelerden biri kırmızı renklendirici olan ve böceğin gövdesinden alınan karmin (E120), bir diğer madde ise parlatıcı olarak kullanılan ve bir böceğin salgıladığı maddeden elde edilen şellak (E904).

Bu maddelerin tüketime uygun görülmesinin nedeni et ve balık dışında alternatif bir protein kaynağı olarak değerlendirilmeleri. Bol miktarda protein içermelerinin yanı sıra etten daha besleyici ve yetiştirme şartları açısından çevre dostu olmaları olumlu nedenler arasında sayılıyor. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) tarafından bu maddelere onay verilmiş olsa da bazı insanlarda alerjik reaksiyonlar tetikleyebileceğinden ambalajdaki içerik listesinde ayrıyeten bir alerji uyarısı eklenmesinin zorunlu olduğu komisyon kararında belirtildi.

Yürürlüğe giren bu yeni yasalarla beraber haşerat kaynaklı maddelerin hemen hemen her ürüne ilave edilmesine izin verildi. Bunların arasında hamur işleri, çorbalar, pizzalar, kurabiyeler, soslar, tahıllar, cips ve başka krakerler var.

Böcek Kaynaklı Madde İçeren Ürünler Nasıl Anlaşılabilir?

Bir gıda maddesinde böcek kaynaklı madde olup olmadığını anlamak gayet basit: Bunun için ürünlerin içerik bölümlerinin kontrol edilmesi yeterli. Avrupa Birliğindeki yönetmenliğe göre haşerat kaynaklı maddelerinin içerikte belirtilmesi zorunlu.

Almanya’da bu tür maddeleri şu isimlendirmelerden anlayabilirsiniz:

• teilweise entfettetes Pulver aus … (Kısmen yağdan arındırılmış [böceğin türü] tozu)
• getrocknete Larven/Pulver von … (Kurutulmuş larva/ [böceğin türü] tozu)
• Hausgrille/Acheta domesticus (Ev çekirgesi)
• Larven des Glänzendschwarzen Getreideschimmelkäfers/Buffalowürmer/Alphitobius diaperinus (Parlak siyah tahıl küf böceği larvaları/buffalo kurdu)
• Wanderheuschrecke/Locusta migratoria (Göçmen çekirge)
• Larven des Mehlwurms/Tenebrio molitor/gelber Mehlwurm (Un kurdu larvası)

Ayrıca vegan ve vejeteryan damgalı ürünlerde haşerat kaynaklı maddelerin kullanımı yasaktır. Buna ek olarak Almanya’daki Tüketici Merkezi haşerat içeren ürünlerinin ön yüzlerinde de ayrıyeten bir uyarının eklenmesini talep etmektedir.

Böcek Katkıları İçeren Ürünleri Tüketmek Helal mi?

Çekirge hem Yahudilikte hem Hz. Peygamber (s.a.v.) döneminde çokça tüketilen ve sevilerek yenilen gıdalardandır. Çekirgenin helalliği hadislerle sabittir:

“Rasulullah (s.a.v) ile birlikte altı veya yedi sefere çıktık ve onunla beraber çekirge yedik.”[1]

“Bize iki ölü helâl kılındı: Balık ve çekirge…”[2]

Bundan dolayı Sünni mezhepler arasında haşerat türü böcekler içerisinde sadece çekirgenin helalliği konusunda fikir birliği vardır.[3] Sadece Maliki mezhebinde ayrıyeten bir tezkiye şartı aranmaktadır.[4] Yani çekirge yenilmeden evvel öldürülmesi/kesilmesi gerekmektedir ve kendiliğinden ölmemiş olmalıdır (mesela doğa şartlarından, hastalıktan vs).

Kurt ve böceklerin tüketimi mezheplerin çoğunluğuna göre helal görülmemiştir. Bundan dolayı larvaları (yumurtaları) da mekruh sayılmaktadır.[5] Sadece Maliki mezhebi haşeratı helal olarak değerlendirmektedir.[6] Dolayısıyla çekirge dışındaki böceklerin kurutulmuş larvaları (yumurtaları) Malikilerce helal, diğer üç mezhebe göre ise mekruhtur.

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) tarafından bu yeni maddelerin sağlığa zararlı olmadıkları saptanmıştır, aksi takdirde bunları haram olarak değerlendirmek gerekirdi.

Kaynaklar

[1] Buhari, “Sayd”, 13, Müslim, “Sayd”, 52

[2] Ahmed b. Hanbel, Müsned, II/97; İbn Mâce, “Sayd”, 9, “Et’ime”, 31

[3] Ahmet Naim, Kamil Miras, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi C:XII, S. 17-18, İbn Kudâme, el-Muğni, II, 468

[4] İbn Kudâme, el-Muğni, II, 469; Cessâs, Ahkâmu’l-Kur’ân, I, 348; İbn Rüşd, Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid, II, 258

[5] Yüksel Çayıroğlu, İslam Hukukuna Göre Helâl Gıda, 161

[6] İbn Kudâme, el-Muğnî, II, s. 479

Dilara Faslak

Ankara İlahiyat Fakültesi mezunu olan Dilara Faslak, helal gıda alanında araştırmalar yapmakta ve yeni medyada içerik üretmektedir.

Yazarın diğer yazıları
Bu yazıyla ilgili yorumunuzu paylaşabilirsiniz. Bunu yaparken Yorum Kurallarımızı dikkate alın lütfen.
Yorum adedi#0

*Tüm alanları doldurunuz

Son Yüklenenler