Sosyal Medyaya Erişimde Yaş Kriteri Yeni Norm Hâline Geliyor
Çevrim içi şiddet, zararlı içerikler ve dijital bağımlılık, çocukların sosyal medya kullanımına yönelik sınırlamaları birçok ülkede siyasi gündemin üst sıralarına taşıdı. Avustralya’da 16 yaş altındakilere erişim yasağı getiren yasal düzenlemenin ardından Avrupa’da da benzer adımlar masada.
Çocukların sosyal medya kullanımı, dünya genelinde hükûmetlerin öncelikli gündem maddelerinden biri hâline geliyor. Çevrim içi şiddet, zararlı içerikler, ruh sağlığı sorunları ve dijital bağımlılık gibi gerekçelerle birçok ülke, çocukların sosyal medya platformlarına erişimini sınırlamaya yönelik yasal düzenlemeler üzerinde çalışıyor. Aralık 2025’te Avustralya’da yürürlüğe giren ve 16 yaş altına sosyal medya yasağı getiren düzenleme, bu alandaki en kapsamlı örneklerden biri olarak öne çıkıyor. Avustralya’daki adım, Avrupa’da da benzer düzenlemelere yönelik tartışmaları hızlandırmış durumda.
Avrupa Birliği düzeyinde henüz bağlayıcı bir yaş sınırı bulunmasa da Fransa, Almanya, İspanya, Danimarka ve Yunanistan gibi ülkeler, ulusal düzenlemeler yoluyla çocukların sosyal medya kullanımını kısıtlamayı hedefliyor. Bu girişimlerde yaş doğrulama sistemleri ve platformlara yüklenen sorumluluklar ortak başlıklar olarak öne çıkıyor.
Avustralya 16 Yaşın Altındakiler İçin Sosyal Medya Yasağı Getirdi
Avustralya, çocuklara yönelik sosyal medya düzenlemelerinde şimdiye kadar atılmış en sert adımı hayata geçirdi. Aralık 2025’te yürürlüğe giren yasa kapsamında, 16 yaşın altındaki bireylerin sosyal medya platformlarında hesap açması ve mevcut hesaplarını kullanması yasaklandı. Düzenleme; TikTok, Instagram, YouTube, X, Facebook, Twitch, Reddit gibi büyük platformları kapsıyor.
Yasa, çocuklara ya da ebeveynlere doğrudan bir ceza öngörmüyor. Yükümlülük tamamen platformlara ait. Sosyal medya şirketlerinin, kullanıcılarının yaşını doğrulamak için etkili teknik sistemler kurması ve 16 yaş altındaki kullanıcıların platformlara erişimini engellemesi gerekiyor. Kurallara uymayan platformlar için öngörülen idari para cezaları 49,5 milyon Avustralya dolarına kadar çıkabiliyor.
Avustralya hükümeti, düzenlemenin gerekçesi olarak çocukların çevrim içi ortamda karşılaştığı zararlı içeriklerin yaygınlığını gösteriyor. Hükümet tarafından yaptırılan araştırmalara göre ülkede 10-15 yaş arasındaki çocukların büyük çoğunluğu sosyal medya kullanıyor; bu yaş grubundaki kullanıcıların önemli bir bölümü ise şiddet içeren, cinsiyetçi söylemler barındıran, yeme bozukluklarını ve intiharı teşvik eden içeriklerle karşılaşıyor.
Yasa kapsamında platformların yaş doğrulama için kimlik belgeleri, yüz tanıma teknolojileri ve davranış analizi gibi yöntemleri kullanmasına izin veriliyor. Buna karşılık YouTube Kids ve Google Classroom gibi eğitim amaçlı ya da çocuklara özel olarak tasarlanmış platformlar düzenleme dışında tutuldu. Düzenlemenin yürürlüğe girmesinin ardından Meta ve Snapchat gibi şirketler, 13-15 yaş arasındaki kullanıcılara hesaplarının askıya alınacağına dair bildirimler gönderdi. Reddit ise yasayı yüksek mahkemeye taşıyan şirketler arasında yer aldı.
Avrupa Ülkelerinin Gündemindeki Sosyal Medya Düzenlemeleri de Hız Kazanıyor
Avustralya’daki yasağın ardından Avrupa’da çocuklar için sosyal medya düzenlemeleri yeniden gündemin üst sıralarına taşındı. Avrupa Birliği genelinde bağlayıcı bir yaş sınırı bulunmamakla birlikte, birçok üye ülke ulusal düzeyde yeni düzenlemeler hazırlıyor.
Fransa, bu alanda en hızlı hareket eden ülkelerden biri oldu. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Haziran 2025’te 15 yaş altındaki çocuklar için sosyal medyanın yasaklanmasını desteklediğini açıklamıştı. Paris yönetimi, AB düzeyinde ortak bir düzenleme çıkmaması hâlinde Fransa’nın tek başına hareket edebileceğini duyurdu. Hâlihazırda Fransa’da 15 yaş altındaki çocukların sosyal medya hesabı açabilmesi için ebeveyn onayı gerekiyor.
İspanya’da hazırlanan bir yasa taslağı, 16 yaş altındaki çocukların sosyal medya ve çevrim içi iletişim platformlarına ebeveyn izni olmadan erişimini yasaklamayı öngörüyor. Taslakta, uygulama mağazalarının ebeveynlere çocuklarının indirdiği uygulamaları denetleme imkânı sunması da yer alıyor.
Danimarka’da ise Kasım 2025’te, 15 yaş altındaki çocukların bazı sosyal medya platformlarına erişiminin sınırlandırılması konusunda siyasi uzlaşma sağlandığı açıklandı. Düzenlemenin kapsamı ve teknik ayrıntılarının önümüzdeki aylarda netleşmesi bekleniyor.
Almanya’da henüz yürürlükte olan bir sosyal medya yasağı bulunmuyor. Ancak Almanya Dijital İşler Bakanı Karsten Wildberger, Avustralya modeline benzer bir yaş sınırının uygulanabileceğini belirtiyor. “Dijital Dünyada Çocuk ve Gençlerin Korunması” komisyonunun 2026 yılında önerilerini açıklaması bekleniyor. Yunanistan da Avustralya modelini inceleyen ülkeler arasında yer alıyor. Atina yönetimi, daha önce okullarda cep telefonu kullanımını yasaklamış ve ebeveynler için dijital denetim araçları sunan bir uygulamayı hayata geçirmişti.
Avrupa Parlamentosu 16 Yaşın Altındakilere Sosyal Medya Yasağı Getirmeyi Hedefliyor
Avrupa Parlamentosu, Kasım 2025’in sonunda kabul ettiği “çevrim içi ortamda reşit olmayanların korunması” başlıklı kararda, sosyal medya platformlarına erişim için AB genelinde asgari 16 yaş sınırı getirilmesi çağrısı yaptı. 483 kabul, 92 ret oyuyla geçen kararda, 13-16 yaş aralığında ise ebeveyn onayıyla erişime izin verilmesi önerildi.
Kararda, reşit olmayan kullanıcılar için bağımlılık artırıcı uygulamaların sınırlandırılması gerektiği de vurgulandı. Sonsuz kaydırma, otomatik oynatma, aşırı bildirimler ve tekrar kullanım ödülleri gibi özelliklerin çocuklar için varsayılan olarak kapatılması; etkileşim temelli öneri sistemlerinin kısıtlanması ve video oyunlarındaki “loot box” mekanizmalarına karşı adımlar atılması çağrısı yapıldı.
AP raporunda, gençlerin yüzde 97’sinin her gün internete girdiği, 13-17 yaş arası gençlerin yüzde 78’inin cihazlarını en az saatte bir kontrol ettiği verilerine atıf yapıldı. Aynı rapora göre her dört çocuktan biri “sorunlu” akıllı telefon kullanımı sergiliyor. Periyodik olarak yapılan “Eurobarometer” kamuoyu araştırmasının 2025 yılı verileri ise Avrupalıların yüzde 90’ından fazlasının çocukların çevrim içi ortamda korunmasını acil bir mesele olarak gördüğünü ortaya koyuyor.
Yaş Doğrulama Sistemi Kurmayan Platformlara Yönelik Olası Yaptırımlar
Bu düzenlemelerin hayata geçirilmesi için çocuklara yönelik sosyal medya düzenlemelerinde yaş doğrulama sistemleri kritik bir başlık olarak öne çıkıyor. Hem Avustralya’da hem de Avrupa’daki taslaklarda, kullanıcı yaşının yalnızca beyana dayalı değil, teknik doğrulama yöntemleriyle tespit edilmesi isteniyor.
AB’nin yürürlükteki Dijital Hizmetler Yasası, büyük çevrim içi platformlara çocukların korunmasına yönelik risk azaltma yükümlülükleri getiriyor. Ancak sosyal medyaya erişimin tamamen yasaklanması gibi kararlar şimdilik üye devletlerin yetki alanında bulunuyor.
Platformlar, yaş doğrulama sistemlerinin gizlilik ve kişisel veri güvenliği açısından riskler barındırdığını savunurken, hükümetler çocukların çevrim içi ortamda korunmasını öncelikli bir kamu politikası alanı olarak tanımlıyor. Fransa ve İtalya’da platformlara karşı açılan davalar da bu tartışmaları hızlandıran gelişmeler arasında yer alıyor.
Avustralya’da başlayan ve Avrupa’ya yayılan bu düzenlemeler, çocuklar için sosyal medyanın küresel ölçekte yeni bir politika alanı hâline geldiğini gösteriyor. Önümüzdeki dönemde daha fazla ülkenin yaş sınırları, erişim kısıtlamaları ve platformlara yönelik yaptırımlar konusunda somut adımlar atması bekleniyor. (P)
