Fransa’nın Ezansız Minareleri
Batı Avrupa’da en çok Müslüman’ın yaşadığı Fransa’da yaklaşık 3 bin cami var. Bu camilerden ezanın okunması ise aşılamayan bir tabu. Ülkedeki ezan düzenlemelerinin kısa bir özeti.
Fransa, Müslüman göçmenlerle ilk kez 20. yüzyılın başlarında, sömürgesi altındaki Kuzey Afrika ülkelerinden gelen Müslümanlarla birlikte tanıştı. Ancak ülkeye asıl Müslüman göçü, sayısı hızla artan fabrikalar ve çoğalan iş gücü ihtiyacını karşılamak için Fransızca konuşan Müslüman ülkelerden işçilerin transfer edilmesiyle başladı. Bu göçe 1965’ten sonra Türkler de eklendi. Fransa’daki ilk cami ise 1. Dünya Savaşı’nda Fransa için savaşıp hayatını kaybeden Müslümanlar anısına inşa edilip 1926 yılında hizmete açılan Paris Büyük Camisi oldu. Ülkede cami sayısı Müslümanların göçü ile orantılı olarak 1950’lerden itibaren hızla artmaya başladı. Bu süreçte genelde başka amaçla inşa edilen binaların satın alınıp camiye dönüştürülmesi ile minareli camilerin oranı oldukça düşük bir seviyede seyretti. Ülkede bu yönde resmî bir araştırma olmamasına rağmen, eldeki verilere göre yaklaşık 3 bin civarında cami olduğu, bu camiler arasında minareli olanların sayısının ise 80 civarında olduğu tahmin ediliyor.
Fransa topraklarında bu güne kadar camilerden yükselen ezan sesi ise hiç duyulmadı. Camilerdeki mikrofonlar, ezanın cami içerisindeki cemaat tarafından duyulabileceği şekilde ayarlandı. Ancak Fransa’da ezan ile ilgili bazı istisna durumlar da mevcut. Örneğin ezanın hoparlörden cami dışından da duyulacak şekilde okunması ile ilgili kayıtlara geçen olaylardan biri 30 Mayıs 2008’de başkent Paris’in kuzey doğusundaki Meaux’da yaşandı. Cuma namazında, cami imamının vaazın cami bahçesindeki insanlara ulaşmasını sağlamak amacıyla kurduğu hoparlörden ezanın da okunması birden ülke gündemini meşgul eden bir olaya dönüşmüştü. O dönem ezan sesini duyan Meaux Emniyet Müdürü camiye kadar giderek mikrofonun kapatılmasını sağlamış, daha sonra ise belediye aynı olayın tekrarlanmaması için cami yönetimine uyarıda bulunmuştu. Ayrıca olay o dönem aşırı sağcı politikacılar tarafından Müslümanları hedef alan siyasi bir malzemeye dönüştürülmeye çalışılmıştı.
Fransa’da Hoparlörden Ezan Yasak Değil
Fransa’da camilerden yükselen ezan sesine müsaade edilmezken aslında Fransız hukukunda ezanı yasaklayan hiçbir madde yok.
Fransa’da toplum ve dinler arasındaki ilişkilerle ilgili yürüttüğü çalışmalarla tanınan, aynı zamanda Dinler Hukuku Ansiklopedisi’nin yazarı, Fransa Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) Araştırma Direktörü ve Strasbourg Üniversitesi İslamoloji Bölümü Yüksek Lisans Sorumlusu Francis Messner’in bu konudaki açıklamaları dikkat çekici. Fransa’da ezanın durumuyla ilgili Perspektif’e konuşan Messner, Fransız hukukunda ezan ile ilgili bir yasak bulunmadığını kaydediyor. Ancak Messner, böyle bir yasak olmasa da belediyelerin bu yönde koydukları kurallara dikkat çekiyor. Messner, Fransa’da bugüne kadar hoparlörden ezan okunmadığını hatırlatırken, gelecekte bunun ancak belediyelerin onayı ile mümkün olabileceği görüşünde. Minarelerle ilgili yasal duruma da açıklık getiren Messner, cami inşaatlarının belediyelerin onayıyla minareli olarak inşa edilebileceğini aktarıyor.
Fransa’daki dinî kurumların yasal düzenlemeleriyle ilgili çalışmalarıyla tanınan avukat Alain Garay da, “Fransa’da ezan yasağı var mı?” sorumuza “Hem evet, hem hayır” diyerek cevap verdi. Fransız hukukunda ezana özel bir yasak olmadığını kaydeden Garay, ancak ezan ile ilgili durumun yasaların çizdiği “kamu huzuru” maddesi çerçevesinde değerlendirilebileceğini kaydetti. Ezan ile ilgili iznin belediyelerce verildiğini hatırlatan Garay, belediyelerin de güvenlik, vatandaşların huzuru gibi maddeleri dikkate alabileceğini belirtti. Avukat Alain Garay, yasalara göre kilise çanı ile ezanın arasında hiçbir farkın bulunmadığına da dikkat çekti. Fransa’da gelecekte bir gün camilerden ezan sesinin yükselmesinin ise o bölgedeki Müslüman nüfusun yerel yöneticiler üzerinde oluşturacağı siyasi baskı ile mümkün olabileceğini dile getirdi.
Fransa’daki Müslümanlar Ezan Hakkında Ne Düşünüyor?
Ülkedeki Müslüman derneklerinin gündeminde ise şu anda ezan yok. Perspektif’e konuşan Fransa İslam Konseyi (CFCM) Başkanı Ahmet Oğraş, birçok şehirde cami inşaatlarına dahi müsaade edilmezken şu anda ezan ile ilgili bir gündemlerinin bulunmadığını söyledi. Ayrıca Avrupa’da artan ırkçılık ve aşırı sağa dikkat çeken Oğraş, ezanın aşırı sağın yükselişine katkı sunabileceğini savundu. Oğraş, Müslümanların öncelikli olarak çözmeleri gereken başka sorunları olduğu görüşünde.
Millî Görüş Fransa İslam Konfederasyonu (CIMG) Genel Sekreteri Fatih Sarıkır da Fransa’da şu ana kadar ezan konusunun hiç gündeme gelmediğini aktardı. Avrupa’nın diğer ülkelerinde haftada bir kez de olsa ezanın okunabildiğini kaydeden Sarıkır, ancak Fransa’da belediyelerin minarelere bile zor müsaade ettiğini hatırlattı ve kimsenin ezanı gündeme getirmeye cesaret edemediğini bildirdi. Sarıkır’a göre Fransa’da kısa dönemde ezanın hoparlör ile okunması şimdilik mümkün görünmüyor.
Ezan ile ilgili az sayıdaki başvurudan biri ise Fransa’daki minareli camilerden Nantes Osmanlı Camisi için yapılmıştı. Süreç ile ilgili bilgi veren Nantes Türk Kültür Derneği Başkanı Mürteza Karagür, ezan konusunda yaptıkları başvurunun hem valilik hem de belediye tarafından cami yakınındaki komşuların rahatsız olacağı nedeniyle reddedildiğini söyledi. Karagür, minare izni için bile iki sene beklediklerini hatırlatarak, belediye meclisine onlarca dosya sunduklarını dile getirdi. Dernek Başkanı, Osmanlı Camisi’nin minaresinden Türkiye’deki bir televizyon programı için alınan izin sonrası iki kez ezan okunduğunu da sözlerine ekledi.
Avrupa’da en çok Müslüman’ın yaşadığı ülke olan Fransa’da çoğunluğu Kuzey Afrika kökenli yaklaşık 6 milyon Müslüman bulunuyor. Fransa ezana sadece denizaşırı illeri olarak geçen Reunion ve Mayotte’da izin veriyor. Nüfusun sadece yüzde 5’i Müslüman olan Reunion’da bazı camilerde günde 3 vakit ezan sesi yükselirken, 2011’de düzenlenen referandumla Fransa’nın bölgeleri arasına giren ve nüfusunun yüzde 95’i Müslüman olan Mayotte’de ise camilerden 5 vakit ezan sesi yükseliyor.
