Almanya’da Bitmeyen Bir Tartışma: İslam Din Dersi
Almanya’da bitmeyen tartışmaların konusu olan İslam din dersi yeniden gündemde. Alman Öğretmenler Birliği, İslam din dersinin ülke genelinde devlet denetiminde, İslami cemaatlerden bağımsız olarak gerçekleştirilmesini talep ederken, Hessen eyaletinde bu talep hâlihazırda hayata geçirildi.
Alman Öğretmenler Birliği’nin tüm eyaletlerde İslam din dersi öğretmenlerinin devlet tarafından eğitilmesine ve bu eğitimin devletin çatısı altında gerçekleşmesine yönelik talebi tepki uyandırdı. Öğretmenler Birliği Başkanı Stefan Düll “Neue Osnabrücker” gazetesine verdiği demeçte, Alman devleti denetiminde gerçekleşen bir İslam din dersinin gerekliliğini vurguladı. Birçok Müslüman ebeveynin zorunlu etik dersini yeterli bulmadığını belirten Düll, Alman anayasasının ilke ve değerlerine uygun, Türkiye ve İran gibi ülkelerin etkilerinden uzak ve devlet kontrolünde gerçekleşen bir İslam din dersini talep ediyor.
Ayrıca Katolik veya Protestan kiliselerinde olduğu gibi İslami cemaatlerde merkezi bir irtibat noktası bulunmadığı için düzenli bir İslam din dersi uygulamasının mümkün olamayacağını savunan Düll, ebeveynlerin “çocuklarını aydınlanmış bir İslam ruhuyla eğitmek ve bunu yaparken profesyonel destek almak” istediğini ifade etti.
İslam Konseyi: “İslam Din Dersinde Yurt Dışı Etkisi Söz Konusu Olamaz”
Öğretmenler Birliğinin talebine karşılık Almanya İslam Konseyi (Alm. Islamrat) Başkanı Burhan Kesici IslamiQ’e yaptığı açıklamada, İslam din dersinin hâlihazırda eyaletlerin Eğitim Bakanlıklarının denetimi altında düzenlendiğine işaret etti. Kesici, bu nedenle Birlik Başkanı Düll’ün ifadelerinin aksine İslam din dersine yurt dışından herhangi bir etkinin söz konusu olmadığını vurguladı. İslam din dersi öğretmenlerinin Almanya’daki üniversitelerde eğitim aldığını hatırlatan Kesici, mevcut dinî cemaatlerin öğretmenler ve İslam din dersi için gereksinimleri belirlemesinin önemini şu sözlerle vurguladı: “İslami cemaatler ve camilere aykırı eğitim veren bir öğretmen eğitimi kabul edilemez. Farklı eğitim teklifleri arasındaki tutarsızlıklar önlenmeli.”
İslam din dersi ile ilgili tartışmaların bir diğeri de son haftalarda Hessen eyaletinde gerçekleşti. Hessen Eyaleti Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DITIB), Hessen Eyalet hükûmetinin düzenlediği İslam din dersi programının sonlandırılması için mahkemeye başvurdu. Bu program, DITIB’le iş birliği altında yürütülen mezhep odaklı İslami din dersine paralel olarak inanç öğretimi olmaksızın salt bilgi öğretimi şeklinde düzenleniyor.
Eyalet hükûmeti, dört yıl önce DITIB’in Türkiye devlet otoritesinden yeterince bağımsız olmadığı iddiası ve bu bağlamda söz konusu olan anayasal kaygılar gerekçesiyle DITIB ile iş birliğini sonlandırdığı gibi tüm eyalette İslami din dersini de durdurmuştu. Ancak Hessen İdare Mahkemesi, Hessen hükûmetinin İslam din dersini durdurma yetkisine sahip olmadığına karar vermişti.
Eyalet hükûmeti bu nedenle 2022 yılında mezhep odaklı İslami din dersini yeniden uygulamaya koydu. DITIB ile Türkiye devleti arasındaki ilişkiyi inceleyen bir rapor, soyut bir siyasi nüfuzun mümkün olduğunu değerlendirmiş, ancak iş birliğinin DITIB’in doğrudan siyasi olarak araçsallaştırılması durumunda sonlandırılabileceğini ortaya koymuştu.
DITIB: “Hükûmet Tarafından Düzenlenen İslam Din Dersi Sonlandırılmalı”
DITIB, söz konusu rapora işaret ederek Alman Basın Ajansı’na (dpa) konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Okullardaki hükûmet tarafından gerçekleştirilen İslam din dersi programı sonlandırılmalıydı. Bugüne kadar raporun sonucu ne duyuruldu ne de uygulandı. Aksine, Hessen eyaletinin Müslümanlar için anayasal bir hak olan İslami din dersini baltalamak amacıyla paralel ve kalıcı olmaya yönelik bir program oluşturduğuna dair işaretler var.” ifadelerine yer verildi.
Hessen Eyalet Kültür Bakanlığı sözcüsü, DITIB’in eyalet hükûmeti tarafından okullarda düzenlenen İslam din dersi programını mahkeme yoluyla engelleme girişimine karşılık şaşkınlığını dile getirdi. DITIB daha öncesinde de programı engellemek amacıyla mahkemeye başvurmuş ancak başarısız olmuştu.
Hâlihazırda 20 ilkokul ve beş ortaokulda toplam 2200 kız ve erkek öğrenciyle devam eden ve tartışmalara sebep olan bu program 2025/2026 eğitim-öğretim yılına kadar sınırlı ve programa katılım gönüllülük esasına dayanıyor. 27 ilkokul ve beş ortaokulda yaklaşık 1700 öğrenci ise DITIB ile iş birliği altında düzenlenen İslam din dersine katılıyor. Bunun yanı sıra Ahmediye cemaati ile iş birliği altında gerçekleştirilen beş ilkokulda toplam 225 çocuğa İslam din dersi veriliyor. Bakanlık sözcüsü derslerin burada eğitim görmüş öğretmenler tarafından verildiğini belirtiyor.
Wiesbaden İdare Mahkemesi, DITIB’in yaptığı başvurunun acil olmadığına dikkat çekti. Bu nedenle, mahkemeden nihai kararın çıkmasının haftalar yerine birkaç ay süreceği tahmin ediliyor.
“İslam Din Dersine Talep Arzdan Daha Yüksek”
Almanya’daki okullarda standartlaşmış bir İslam din dersi hâlâ mevcut değil. Baden-Württemberg, Berlin, Hessen ve Kuzey Ren-Vestfalya gibi eyaletlerde bu konuyla ilgili İslami cemaatlerle iş birliği içerisinde, mezhep odaklı derslerden mezhepten bağımsız derslere kadar çeşitli projeler mevcut. Almanya’nın birleşmesinden sonra oluşturulan ve “yeni eyaletler” olarak bilinen Brandenburg,
Almanya’da göç temalı araştırmacı habercilik yapan medya kuruluşu Mediendienst Integration’a göre Almanya’da devlete bağlı okullarda bir milyondan fazla Müslüman öğrenci eğitim görüyor. Ancak bunların sadece küçük bir kısmı, 2022/23 öğretim yılında 70 binden azı, İslam din dersine katılıyor. Medya kuruluşu, İslam din dersine olan talebin öğretmen eksikliği nedeniyle de sınırlı olan mevcut arzdan daha yüksek olduğunu bildiriyor. (P)
