Almanya’da Vatandaşlık Kuyruğu: Bazı Şehirlerde Başvurular 3 Kat Arttı

Almanya’da göç, uyum, ve kültürel çeşitlilik alanlarında düzenli aralıklarla bilimsel araştırmaları ve verileri derleyen Mediendienst Integration adlı kurumun yayınladığı araştırma sonuçlarına göre, 2021’den bu yana Almanya’da yabancıların Alman vatandaşlığına geçişinde önemli bir artış yaşandı. 2024 yılında vatandaşlık verilen kişi sayısı 291 bin 955’e ulaştı; bu, bir önceki yıla göre yüzde 46’lık bir artış anlamına geliyor. Ancak bu sayı, vatandaşlık başvurusu yapanların sadece bir kısmını yansıtıyor. Almanya’nın nüfus açısından en büyük 50 şehri arasında yapılan araştırmaya göre, 2024 yılında ankete katılan 47 şehirde yaklaşık 211 bin 400 vatandaşlık başvurusu yapıldı.

Başvurular en çok Berlin’de (yaklaşık 44 bin), Münih’te (20 bin 600), Hamburg’da (19 bin 800) ve Bremen’de (11 bin 300) gerçekleşti. Çoğu şehirde bir önceki yıla kıyasla başvuru sayısında belirgin artışlar görüldü. Münih, Bremen, Chemnitz ve Krefeld’de başvurular neredeyse iki katına çıktı. Berlin ve Aachen’de bu sayı 2,5 kat artarken, Heidelberg’de üç kattan fazla arttı. Başvuruların çoğunluğunu Suriye kökenliler oluşturdu; onları Türkiye ve Irak kökenliler takip etti.

Başvuruların İşlenmesi Ne Kadar Sürüyor?

Almanya’da Yeni Vatandaşlık Yasası Yarın Yürürlüğe Giriyor

Yeni Vatandaşlık Yasası 26 Haziran 2024

Veri paylaşan 37 şehirden 30’unda, önceki yıla göre bekleyen başvuru sayısında ciddi artış yaşandı. Münih ve Heidelberg’de bu artış yaklaşık yüzde 85 olurken, Chemnitz ve Ludwigshafen’de bekleyen başvuru sayısı iki kattan fazla arttı. Mannheim’da açık başvuru sayısı 2,5 katına çıktı.

Bekleyen başvuruların birikimi özellikle büyük şehirlerde dikkat çekiyor. En fazla bekleyen başvuru Münih’te (yaklaşık 33 bin), Hamburg’da (32 bin) ve Bremen’de (13 bin) bulunuyor. Frankfurt ve Wiesbaden gibi kentlerin başvurularını işleyen Darmstadt’da yaklaşık 28 bin başvuru beklemede. Berlin’de ise 2023 yılı sonunda yaklaşık 40 bin başvuru işlemdeydi; 2024’e ilişkin veriler henüz paylaşılmadı.

Beklemedeki başvuruları azaltmak için birçok şehir dijitalleşme çalışmalarını hızlandırdı ve personel sayısını artırdı. Bremen, Duisburg ve Karlsruhe personel sayısını neredeyse iki katına çıkarırken, Dortmund üç, Leipzig ise beş kat artırdı.

İşlem Süresi Genellikle Bir Yılı Aşıyor

Vatandaşlık almak isteyen ve gerekli koşulları sağlayan herkes hemen başvuru yapamıyor. Randevu almak bazen bir yılı aşkın süre alabiliyor. Ortalama işlem süresi verisi olan şehirlerin dörtte üçünde bu süre bir yıldan uzun. Birçok şehirde hâlâ 2023 yılında yapılan başvurular işleme alınıyor.

Yaklaşık bir yıl önce yürürlüğe giren vatandaşlık yasası reformunun mevcut başvuru istatistiklerine etkisi henüz net değil. Reformla getirilen, beş yıldan kısa sürede vatandaşlık almayı mümkün kılan “hızlandırılmış vatandaşlık” imkânından başvuranlar az sayıda. Bu konuda veri paylaşan şehirlerin çoğunda başvuru sayısı tek haneli rakamlarda kalırken; Essen (47), Oberhausen (43), Düsseldorf (16), Rostock (15) ve Nürnberg (12) öne çıkan istisnalar arasında.

Vatandaşlık Hakkını Kullananların Oranı Artıyor

Almanya’da on yıl ve daha uzun süredir yaşayan birçok kişi vatandaşlık başvurusunda bulunmamıştı. Bu nedenle, fiilen vatandaşlık hakkını kullananların oranı uzun süre düşük kaldı. Ancak 2024 yılında bu oran yükseldi; bir önceki yıl yüzde 3,6 olan oran, yüzde 5,1’e çıktı. Bu artış özellikle doğu eyaletlerinde belirgin oldu: Thüringen’de yüzde 9,3, Sachsen-Anhalt’ta yüzde 8,8, Brandenburg’da yüzde 8,3.

Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi 2024’te de en çok Suriye, Türkiye ve Irak kökenli kişiler Alman vatandaşlığı aldı. Özellikle Rusya kökenli olup vatandaşlık alanlarda dikkat çekici artış yaşandı: 2024’te yaklaşık 13 bin Rus’a vatandaşlık verildi; bu, önceki yılın altı katından fazla. Türk kökenlilerin vatandaşlığa geçiş sayısı da iki katından fazla arttı.

Yasada yapılan reformla artık hem Alman hem de mevcut vatandaşlığın korunması mümkün hâle geldiği için, birçok Rus ve Türk kökenli kişi vatandaşlık başvurusunda bulundu.

Alman Vatandaşlığına Geçen Kişilerin Sayısındaki Artışın Nedeni Ne?

2024 yılında Almanya’da vatandaşlık başvurularında ve vatandaşlık alan kişi sayısında büyük bir artış yaşandı. Bunun en önemli nedeni, aynı yıl yürürlüğe giren kapsamlı vatandaşlık reformu oldu. Almanya’daki koalisyon hükûmeti, “Vatandaşlık Modernizasyon Yasası” ile vatandaşlık alma şartlarını önemli ölçüde kolaylaştırdı.

Yasayla birlikte ikamet süresinin şartları kısaltıldı. Daha önce vatandaşlık başvurusu için Almanya’da 8 yıl ikamet şartı varken, bu süre 5 yıla indirildi. Özel entegrasyon başarısı gösterenler, örneğin Almanca’yı ileri düzeyde (C1 seviyesi) bilenler, “Turboeinbürgerung” (Tr. “Turbo vatandaşlık”) kapsamında yalnızca 3 yıl sonra vatandaşlık başvurusu yapabilmeye başladı. Çocukların vatandaşlık hakkı da genişletildi; Almanya’da doğan ve ebeveynlerinden biri en az 5 yıldır yasal olarak ülkede bulunan çocuklar artık otomatik olarak Alman vatandaşı olabiliyor.

Çifte Vatandaşlık: Almanya'da Kaç Türk Var? Kaç Türk Alman Vatandaşı Olacak?

Almanya 5 Haziran 2024

Ayrıca vatandaşlık alanların artık eski ülkelerinin vatandaşlığını koruma hakkı da bulunuyor. Önceden çift vatandaşlık yalnızca belirli ülkeler için mümkündü, ama yeni düzenlemeyle bu engel kaldırıldı. Göçmen kökenli çocuklarının 18-22 yaşları arasında hangi vatandaşlığı seçeceklerine karar verme zorunluluğu da kaldırıldı. Ayrıca bazı istisnalar da yapıldı. Almanya’ya iş gücü göçüyle gelen misafir işçi kuşağına mensup kişiler ile eski Doğu Almanya’da (DDR) sözleşmeli işçi olarak çalışan kişiler, vatandaşlık başvurusunda genelde aranan B1 düzeyindeki Almanca dil yeterliliği şartından muaf tutuldu. Ayrıca, bu kişiler geçimlerini bağımsız olarak sağlama zorunluluğundan da muaf; yani örneğin sosyal yardım veya Bürgergeld (Tr. “vatandaşlık parası”) almaları vatandaşlık başvurusu yapmalarına engel teşkil etmiyor

Almanya’da vatandaşlık yasaları uzun süre oldukça katıydı. Yapılan kapsamlı reform ve kolaylıklar, 2024’te vatandaşlık başvurularının ve vatandaşlık alanların sayısının artmasının temel sebepleri olarak görülüyor. Fakat henüz yasalaşmamış olmakla birlikte, Mayıs 2025’te göreve başlayan mevcut hükûmet, “Turbo-Einbürgerung” uygulamasını sona erdirmeyi planlanıyor. Bu değişiklik yürürlüğe girmeden önce, başvuru sayısının daha da artması muhtemel. Çünkü vatandaşlığa geçmek isteyenler, kolay ve hızlı vatandaşlık hakkı kalkmadan önce işlemlerini tamamlamak isteyebilir. Bu da başvuru sayılarında artışa ve bekleme sürelerinin daha da uzamasıyla sonuçlanabilir. (P)