Gazze’den Kızıldeniz’e: İsrail’in Yemen’deki Son Saldırısı Ne İfade Ediyor?
İsrail’in Sana’da düzenlediği hava saldırısında, Yemen’deki Husi yönetiminin Başbakanı Ahmed Galib er-Rehavi ile dokuz bakan öldürüldü. İsrail, “Şans Damlaları” olarak adlandırdığı bu operasyonun askerî bir başarı olduğunu öne sürse de uzmanlar, Yemen egemenliğinin ihlali, bölgeye giden insani yardımın sekteye uğraması ve daha şahin bir Husi kadronun güç kazanması ihtimallerine dikkat çekiyor.
Geçtiğimiz hafta İsrail’in Sana’da düzenlediği hava saldırısında, Yemen’deki Husi yönetiminin Başbakanı Ahmed Galib er-Rehavi ile dokuz bakan öldürüldü. İsrail operasyonu “ezici darbe” diye nitelerken Husiler intikam alacaklarını açıkladı. Uzmanlar ve Birleşmiş Milletler (BM), İsrail’in bu saldırısının Yemen’in egemenliğini ihlal ettiği ve sivilleri hedef aldığı için uluslararası hukukun çiğnendiği uyarısında bulunuyor.
İsrail’in Sana’daki “Şans Damlaları” Operasyonu
28 Ağustos’ta İsrail, Yemen’in başkenti Sana’nın güneyindeki bir köyde Husi liderlerin toplandığı bir villaya hava saldırısı düzenledi. “Şans Damlaları” adı verilen operasyon, Husi hükûmetinin Başbakanı Ahmed Galib er-Rehavi, en az dokuz bakan ve bazı üst düzey yetkililerin ölümüne yol açtı.
İsrail, hedefin Husi rejimine ait “askerî bir yapı” olduğunu açıkladı. Ancak saldırının, Husi yönetiminin yıllık faaliyet değerlendirme toplantısı sırasında, lider Abdul-Malik el-Husi’nin önceden kaydedilmiş konuşması izlenirken gerçekleştiği ortaya çıktı.
2024’te başbakan olan Rehavi genellikle sembolik bir figür olarak değerlendiriliyordu. Husilerin gerçek liderliği Yüksek Siyasi Konsey Başkanı Mahdi el-Meşat ve hareketin lideri Abdul-Malik el-Husi etrafında şekilleniyor. Rehavi’nin ölümünden sonra yardımcısı Muhammed Miftah geçici başbakan olarak görevlendirildi.
Reuters ve NYT’ye göre saldırıda enerji, dışişleri ve enformasyon bakanları da öldü. Savunma Bakanı Muhammed el-Atıfi’nin durumu belirsizliğini koruyor. Atıfi, Husilerin füze tugaylarının başındaki isim ve hareketin en önemli balistik silah uzmanı olarak biliniyor. Analistler, öldürülen isimlerin çoğunun Yemen’in eski yönetimleriyle bağlantılı pragmatist siyasetçiler ve bürokratlar olduğuna dikkat çekiyor. Bu durumun örgüt içinde daha şahin ve ideolojik kanadın güç kazanmasına yol açabileceği öngörülüyor.
İsrail’in Planı, Lider Kadroyu Ortadan Kaldırmak
İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz saldırıyı “Husilere ezici darbe” olarak nitelendirerek “Bu sadece başlangıç” dedi. Başbakan Netanyahu da İsrail’in Sana’daki saldırıyla “Husi hükûmetinin çoğunu ortadan kaldırdığını” öne sürdü. İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir, Hamas, Hizbullah ve Husiler gibi örgütlerin lider kadrolarını doğrudan hedef alacaklarını açıkladı.
Crisis Group analisti Ahmed Nagi, Rehavi’nin öldürülmesini “Husiler için ciddi bir gerileme” olarak yorumladı. Ona göre İsrail’in altyapıdan doğrudan liderlere yönelmesi, Husilerin komuta zincirini zayıflatabilir. Chatham House araştırmacısı Farea el-Muslimi ise saldırının Husilerin “İsrail’in kendilerine ulaşamayacağı” yönündeki güvenini sarstığını belirtiyor.
Husi Yüksek Siyasi Konseyi Başkanı Mahdi el-Meşat, “Tutumumuz değişmeyecek, intikam alacağız. İsrailliler bir daha güvenliğin tadını alamayacak,” dedi. Abdul-Malik el-Husi ise “Gazze’deki soykırıma sessiz kalmayacağız” diye konuştu.
Analistler, saldırının Husilerde güvenlik zaafı yarattığını, bunun da örgüt içi baskıları artırabileceğini söylüyor. NYT’ye göre bu ortamda BM çalışanları ve uluslararası kuruluşlar da casuslukla suçlanma riski taşıyor. Nitekim saldırıdan hemen sonra Husi yetkililer BM ofislerine baskın düzenleyerek 11 çalışanı gözaltına aldı.
İsrail saldırısı sonrası Şin-Bet, Başbakan Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Katz dahil üst düzey yetkililer için güvenlik önlemlerini artırdı. Kabine toplantılarının da daha güvenli alanlara taşınmasına karar verildi.
İsrail Neden Yemen’e Saldırıyor?
Husiler, İran’ın desteklediği “Direniş Ekseni”nin önemli bir parçası. Tahran’dan askerî teknoloji, silah ve siyasi destek alan hareket, bu bağ sayesinde füze ve İHA kapasitesini geliştirdi. Ancak zaman zaman kendi stratejik önceliklerine göre de bağımsız hareket ediyor.
Husiler, 2014’te Sana’yı ele geçirmelerinden bu yana Yemen iç savaşının ana aktörü. 2023’te Gazze’de başlayan savaşla birlikte İsrail’e karşı balistik füze ve İHA saldırılarını yoğunlaştırdılar. Aynı zamanda Kızıldeniz’deki İsrail bağlantılı gemileri hedef alarak küresel deniz ticaretini sarstılar.
Ocak 2025’ten bu yana İsrail’in Yemen’e yönelik süren saldırılarının gerekçeleri şunlarla özetleniyor: İsrail saldırılarıyla askerî olarak Husilerin füze ve İHA kapasitesini kırmayı hedefliyor. Saldırıların ekonomik olarak Kızıldeniz’den geçen ticaret yollarını güvenceye almak ve ideolojik olarak da Husilerin Filistin ile kurduğu direniş söylemini bastırmak gibi hedefleri de var.
Uluslararası Hukuk Yine İhlal Edildi
BM Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, saldırıda sivillerin ölmesinden “derin endişe” duyduğunu açıkladı ve taraflara uluslararası insancıl hukuka uyma çağrısı yaptı. Uluslararası hukuk açısından İsrail’in Yemen’e saldırısı birkaç sorun doğuruyor:
- Egemenlik ihlali: Yemen’e yönelik herhangi bir BM yetkisi olmadan yapılan saldırılar ülkenin toprak bütünlüğünü ihlal ediyor.
- Askerî hedef ve sivil ayrımı: Husi liderleri hedef alınsa da sivillerin ölmesi, Cenevre Sözleşmeleri’ne aykırı.
- Orantısızlık: Lider kadroyu vurma amacıyla yapılan operasyonun insani yardımı ve altyapıyı tahrip etmesi, “orantısız saldırı” sayılabilir.
Bu nedenle saldırı yalnızca Yemen’deki iç savaşın son durumunu değil, aynı zamanda uluslararası hukukun sınırlarını da bir kez daha tartışmaya açtı.
Bu Saldırıyı Yemen’i ve Bölgeyi Nasıl Etkiler?
İsrail, son bir yıl içinde yalnızca Yemen’de değil, Lübnan ve Suriye’de de Hizbullah ve Hamas liderlerini hedef alan suikastlar gerçekleştirdi. Bu çizgi, Tel Aviv’in “önleyici saldırı doktrini”nin bölgede yeni bir aşamaya geçtiğini gösteriyor. Ancak Yemen örneği, bu stratejinin yalnızca askerî değil, insani ve hukuki sonuçları olduğunu ortaya koyuyor. Husilerin intikam tehditleri, Kızıldeniz’de ticareti daha da riskli hâle getirebilir.
Üstelik İran ve diğer müttefik grupların zayıfladığı bir dönemde Husiler neredeyse tek başına İsrail’le karşı karşıya. Analistlere göre Husilerin geri adım atması daha zor olabilir çünkü Crisis Group International’dan Yemen uzmanı Ahmed Nagi’ye göre “geri çekilmenin maliyeti, çatışmayı sürdürmenin maliyetinden daha ağır olabilir.” Orta Doğu’daki çatışma hattı, Gazze’den Sana’ya, Beyrut’tan Şam’a uzanan geniş bir eksene yayılmış durumda.
BM destekli Entegre Gıda Güvenliği Sınıflandırması (IPC) Haziran 2025’te kamuoyuyla paylaştığı verilere göre Mayıs 2025 itibarıyla yaklaşık 4,95 milyon kişi kriz düzeyinde ya da daha ağır gıda güvensizliğiyle karşı karşıya. Bunların 1,5 milyonu acil durum seviyesinde bulunuyor. Kasım 2024-Şubat 2025 dönemine kıyasla 370 bin kişilik bir artış yaşanması, özellikle ülkenin güneyinde açlık tehlikesinin hızla büyüdüğünü gösteriyor. Husilerin kontrolündeki Hudeyde Limanı ülke ithalatının yüzde 80’ine kapı açarken, limana yönelik saldırılar ve yardımların kesintiye uğraması insani krizi daha da derinleştiriyor. Uzmanlara göre, İsrail ve müttefiklerinin Yemen’deki operasyonları yalnızca askeri dengeleri değil, milyonlarca insanın hayatta kalma şansını da doğrudan etkiliyor.
Son olarak 31 Ağustos’ta Husilerin başkent Sana ve Batı’daki Hudeyde kentinde en az 11 BM çalışanını gözaltına aldığı açıklandı. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Yemen’de Husilerin kontrolü altındaki bölgede 11 BM çalışanının gözaltına alınmasını şiddetle kınadığını belirtti. (P)
