Hollanda Konut Krizine Radikal Çözüm Arıyor: “10 Yeni Şehir Kuralım”
Ülkede 400 bine yaklaşan konut açığı çözümsüzlükle kilitlenmiş durumda. Seçimleri kazanan D66'nın lideri Rob Jetten Hollanda'nın denizden toprak kazanma tarihinden ilham alan bir çözüm önerdi: 10 adet yeni şehir kurmak. Ancak çevresel kısıtlamalar, bürokrasideki ağır işleyiş ve kırılgan koalisyon aritmetiğinin bu iddialı planı muhtemelen engelleyeceği tahmin ediliyor.
Hollanda, Avrupa’nın en ağır konut krizlerinden birinin içinde. Ülke genelinde açık 390-400 bin konut seviyesine ulaşmış durumda; öğrenciler çadırlarda yaşıyor, evsizlik artıyor, ilk kez ev alacak gençler için piyasa neredeyse tamamen kapanmış halde. Kriz, yaklaşan seçimlerle birlikte ülke siyasetinin en sıcak ve belirleyici başlığına dönüşmüş durumda.
Bu koşullarda 29 Ekim’deki erken seçimlerde sandıktan birinci sırada çıkan D66 adlı partinin lideri ve ülkenin muhtemel yeni başbakanı Rob Jetten, son yılların en radikal önerisini gündeme taşıdı: Hollanda’da on yeni şehir kurmak. Dev ölçekli bir mekânsal planlama hamlesine işaret eden bu öneri, ülkede süren “kolay çözüm yarışı”nı da gözler önüne seriyor.
Siyasetçiler Konut Krizi Hakkında Benzer Düşünse de Çözümde Uyuşamıyor
Hollanda’daki siyasi partilerde ortak bir kabul var: Daha fazla konut inşa edilmesi gerekiyor. Ancak nasıl ve nerede yapılacağı konusunda derin ayrılıklar bulunuyor.
Aşırı sağ parti PVV’nin lideri Geert Wilders, kamu yayıncısı NPO’ya ait büyük kampüsü yıkıp yerine konutlar inşa edilmesini öneriyor. Yeşil Sol–İşçi Partisi İttifakı (GL–PvdA), iki havaalanını kapatıp konut alanına dönüştürmekten yana. Seçimleri birinci sırada bitiren D66, Flevoland kıyısında yeni adalar ve tamamen yeni kentler kurmayı savunuyor. CDA ve bazı yerel yönetimler, büyük ölçekli projeler yerine mevcut kent dokusunun yoğunlaştırılmasına (inbreiden) odaklanılması gerektiğini düşünüyor.
Ipsos I&O araştırmacılarına göre konut başlığında hiçbir parti gündemin gerçek sahibi değil; herkes “daha çok inşaat” diyor ama karmaşık yapısal sorunlar nedeniyle bu söylem pratiğe dönüşemiyor.
Yapısal Engeller: Nitrat Krizi, Enerji Şebekesi, Tarım ve Spekülasyon
Hollanda, Avrupa’nın en yoğun nüfuslu ülkesi; yüzölçümünün geniş bir bölümü ya kullanıma açılmış ya da denizin altında. 2037’ye kadar nüfusun 19 milyona ulaşması bekleniyor. Bu da kriz üzerinde kronik bir baskı oluşturuyor.
Politico’nun ülkedeki konut krizine yönelik araştırmasında öne çıkan bulgular tabloyu daha da netleştiriyor: Nitrojen kirliliği sınırları aşmış durumda; bazı çiftliklerin devlet tarafından satın alınması gerekebilir. Elektrik şebekesi, birçok bölgede kapasitesini doldurmuş durumda. Yıllardır süren lojistik depo patlaması, tarım alanlarını “kutularla dolu” bir manzaraya çevirdi. Tek kişilik hanelerin artışı, yaşlı bakım maliyetlerinin yükselmesi ve konutlardan geç çıkış eğilimi, arzı daha da sıkıştırıyor. Gayrimenkul spekülasyonu ve gevşek düzenlemeler fiyatları kontrolsüz biçimde tırmandırıyor.
Çok faktörlü sorunlar yumağı nedenle uzmanlar, krizin sadece “daha çok inşaatla” çözülemeyeceği konusunda hemfikir.
Konut Fiyatları Uçtu, Siyasi Gerilim Derinleşti
Son 30 yılda Hollanda’da konut fiyatları neredeyse dört katına, ücretler ise sadece iki katına çıktı. Gençlerde uygun fiyatlı konut memnuniyeti yüzde 14 seviyesine kadar gerilemiş durumda. Bu tablo, giderek keskinleşen siyasi öfkeyi besliyor.
Siyaset bilimciler, sıklaşan seçim döngüleri ve giderek sertleşen siyasi iklimin uzun vadeli politika üretme kapasitesini zayıflattığını düşünüyor: Bu nedenlerle de Wilders’ın “sert ve hızlı çözümler” vadeden söylemi seçmenin önemli bir kısmına hitap ediyor.
Veldhoven Örneği: Mevcut Kent İçinde Planlı Büyüme
Politico’nun konut krizi araştırmasında öne çıkardığı Veldhoven, krizin sahadaki etkilerini net biçimde ortaya koyuyor. Eindhoven’ın yüksek teknoloji bölgesi Brainport’un parçası olan bu kasaba, bilgisayar çipleri üreticisi ASML’nin küresel büyümesiyle birlikte ülkenin en hızlı genişleyen bölgelerinden biri hâline gelmiş durumda.
Kasabanın konut sorumlusu CDA’lı Caroline van Brakel, yeni adalar veya havaalanı kapatma gibi büyük projeler yerine mevcut kent dokusunun sıkılaştırılması gerektiğini savunuyor. Veldhoven’da şu anda yıllık konut üretimi 200’den 400’e çıkmış durumda; ASML’nin karşısında 2.800 konutluk yeni bir mahalle, hızlı ulaşım hattı ve yeşil koridor planlanıyor.
Ancak bu projenin ruhsat sürecinin 7 yıl sürmüş olması, Hollanda’nın bürokratik yavaşlığının ve siyasi istikrarsızlığının konut üretimine nasıl ket vurduğunu açıkça gösteriyor.
Seçimi Kazan D66 Partisinin Radikal Önerisi: “10 Yeni Şehir Kuralım”
Bu karmaşık zeminde D66’nın önerisi, ülkenin toprak ıslah geleneğini modern konut krizine uyarlayan dev bir vizyon ortaya koyuyor. Şu ana kadar detaylandırılan tek şehir projesi olan Ijstad, Amsterdam çevreleyen koy olan Markemeer’de yapay bir ada üzerine kurulacak:
- 2.500 hektar yeni arazi
- 60.000 konut
- 120.000 yeni sakin
- Amsterdam-Almere hattına entegre ulaşım altyapısı
Projenin maliyeti yaklaşık 20 milyar avro; Hollanda’nın düşük bütçe açığı düşünüldüğünde teknik olarak karşılanabilir. Sorun, bu ölçekli bir planın sürdürülebilir siyasi destek bulup bulamayacağı.
Hollanda’nın içinde bulunduğu konut krizi; çevre, tarım, enerji, nüfus dinamikleri ve finansal düzenlemelerle örülü çok katmanlı bir sorun. On yeni şehir fikri, ülkenin tarihsel mühendislik becerisine yaslanan büyük ölçekli bir vizyon sunsa da, çözümün gerçek belirleyicisinin siyasi iradenin sürekliliği olacağı ifade ediliyor. Hollanda krizden çıkmak için yalnızca inşaat kapasitesine değil, uzun vadeli karar alabilen ve istikrar üretebilen bir siyasete ihtiyaç duyuyor.
Rakımı deniz seviyesinin altında olan ve su taşmalarıyla mücadele amacıyla gelişmiş bir baraj sistemine sahip olan Hollanda, yüzyıllardır denizden toprak kazanarak yerleşim alanı yaratan nadir ülkelerden biri. 17. yüzyıldan bu yana setler, barajlar ve polder adı verilen kurutulmuş arazilerle ülke yüzölçümünün önemli bir kısmı insan eliyle oluşturuldu; Bugün 450 bin civarı insanın yaşadığı Flevoland gibi tamamen yeni eyaletler bile bu yöntemle inşa edildi. D66’nın yeni şehir önerisi, işte bu uzun “toprak ıslahı” geleneğinin modern bir uyarlaması olarak görülüyor.
Siyasi İrade Demişken: Koalisyon Görüşmeleri Ne Durumda?
3 Aralık itibarıyla ülkenin idari merkezi olan Lahey’de koalisyon görüşmeleri yeni bir evreye girmiş durumda. Partiler arasındaki müzakereleri yöneten Sybrand Buma, D66 ve CDA’nın beş temel politika alanında hazırladığı çerçeve metni değerlendirmek üzere parlamentodaki dokuz küçük partiyle temaslara başladı. Jetten ve Bontenbal’ın “bugün, yarın ve yarının ötesi için pozitif ve iddialı bir gündem” olarak tanımladığı belge, son yıllarda keskinleşen siyasi dili yumuşatma çabası taşıyor. Finansman ayrıntılarının bilinçli biçimde boş bırakılması, farklı partilerle pazarlık alanı yaratmayı amaçlıyor.
Ancak siyasi tablo hâlâ kırılgan. PVV lideri Geert Wilders belgeyi “Hollanda için felaket” olarak niteleyip sert şekilde reddetti; D66 ve CDA zaten PVV ile FvD’yi koalisyon dışında bırakacağını açıklamış durumda. VVD lideri Dilan Yeşilgöz-Zegerius müzakerelere kapıyı kapatmıyor ama mortgage faiz indiriminin kademeli kaldırılması ve sığınmacıların belediyelere zorunlu dağıtımı gibi başlıklarda ciddi görüş ayrılıkları bulunuyor. GL–PvdA ise belgeyi “yeterince yeşil değil” bularak eleştiriyor ancak müzakereye açık konumda.
D66 ve CDA’nın gerekirse azınlık hükûmeti formülüne sıcak bakmasıyla, D66-CDA-VVD üçlüsü veya JA21 destekli bir sağ-merkez azınlık modeli olası seçenekler arasında öne çıkıyor. Yine de son yılların tecrübesi ortada: Sık değişen kırılgan koalisyonlar, konut gibi uzun vadeli politika alanlarında devlet kapasitesini ciddi biçimde zayıflatıyor. (P)
