Avrupa’da Yaşayan Türk Kökenliler İçin Türkçe İslami Çocuk Kitaplarının İşlevi ve Önemi
Dilbilimsel, psikolojik ve pedagojik açıdan Avrupa’da yaşayan Türkiye kökenli çocuklara Türkçe kitap okunmasının kazanımları ve bu konudaki teşvikin önemi açık.
Bir çocuğun kimliğinin oluşumunda en önemli iki etken din ve dildir. Bu iki unsur teşvik edildiğinde çocuğa hayatın anlamına ve kul olma bilincine dair şuur kazandırılır. Bilhassa çocukların dini sorgulama evresinde, örneğin “Allah nerede?”, “Neden Allah’ı göremiyoruz?”, “Allah’ı kim yarattı?” gibi sorularına cevaplar dil aracılığı ile verilir. Dil sadece bir iletişim aracı olmaktan ziyade çocukların kavram dünyasını oluşturan bir unsurdur. Sürekli gelişen bir kelime hazinesi çocuğun zihin dünyasını geliştirir, ona yeni ufuklar açar. Dolayısıyla çocuktaki din algısı, dilin zenginliğiyle beslenir, anlaşılır hâle gelir ve bu şekilde ileriki evrelerde dinî meselelerde derinleşme için sağlam bir zemin atılmış olur.
Çift Dilliliğin Getirileri
Çift dilli eğitimin getirileri bilim adamları tarafından sıklıkla dile getirilir. Heidelberg Üniversitesi Eğitim Bilimleri uzmanı ve uluslararası PISA araştırmaları koordinatörü Andreas Schneider şöyle diyor: “Çok dil öğrenen insanlar farklı kültürler arasında bağımsız bir şekilde hareket edebilme yetisine sahiptir ve genellikle kendi dillerine de iyi derecede hâkimdir.”
Braunschweig Teknik Üniversitesinde öğrenim araştırmacısı ve nörobiyolog olan Martin Korte, çift dilli eğitimin insanın uzun vadede daha iyi odaklanabilmesine, yeni görevlerin daha kolay yerine getirilebilmesine ve ayrıca Alzheimer hastalığı riskinin azalmasına yol açtığına dikkat çekiyor. Bunun ötesinde bilişsel esneklik kazandırdığı, yani beynin ön loblarının farklı dil sistemlerine yapılan geçişlerle en iyi şekilde çalıştırıldığı ve bunun öz yansıtma ile tek yönlü düşünme yollarının rotasından ayrılma kabiliyetini desteklediği belirtiliyor. Ayrıca sosyoekonomik düzeyin de iyileştirilmesine katkıda bulunduğu kanıtlanmıştır. Velhâsıl çift dillilik ve bunun ötesinde çok dillilik değerli bir hazine ve yetidir.
Bavyera Eyaleti Entegrasyon Sorumlusu Gudrun Brendel-Fischer, “Lisanımla gurur duyuyorum” (Alm. “Stolz auf meine Sprache”) adlı bir projeyi hayata geçirdi. Bu proje kapsamında Bavyera’daki 100 anaokulunda hem Almanca hem de ana dilin gelişimini desteklemek için 9 farklı dilde çift dilli kitapların bulunduğu kitap kutuları oluşturuldu. Projeyle ilgili olarak Brendel-Fischer, “Giderek daha fazla çocuğun birden fazla dille büyümesi bir normalite hâline geldi. Bu çok dilliliği bir engel olarak değil, bir potansiyel olarak görmeliyiz. Gerçek şu ki, birinci ve ikinci dil birbirinden bağımsız olarak değil, birbirine bağımlıdır. Bir dili iyi konuşamayan çocuklar diğer dilde de zorluk yaşarlar. Köken dil ihmal edilmemelidir.” değerlendirmesini yaptı.
Çocuklara Sesli Kitap Okumanın Önemi
Çocuklara sesli kitap okunduğunda hem kelime hazinelerinin gelişimine katkı sunulmuş olunur, hem de çocuklar kendilerini daha iyi ifade edebilme yetisi kazanırlar. Ayrıca çocukların hayal gücü genişler, üretkenlikleri artar; dolayısıyla özgün bir insan olma yolunda ilerlerler. Bunun ötesinde çocuklara, onların dünyayı daha iyi algılayabilmeleri için yeni bilgiler aktarılmış olur.
Okuma, heyecan, sevinç, korku, hüzün gibi duyguların gelişimine de katkı sağlar. Okuma odaklanmayı teşvik eder. Çocuklar okunulana daha çok odaklanır ve onunla ilgili sorular sorar. Bu şekilde ebeveyn ve çocuk arasında hem iyi bir iletişim sağlanmış olur, hem de çocuğun merak duygusu diri tutulur. Bunun dinî kitapların okunmasıyla bağlantısı ise çocuğa Allah tasavvurunun, din algısının kazandırılmasında yatmaktadır. Çocuklar için tasarlanan dinî kitaplar ile çocukların yaş seviyelerine hitap edilir; varoluşun anlamı yaşlarına uygun şekilde aktarılır. Bilhassa ahlâkî boyutta çocuğun fıtrî duyguları gün yüzüne çıkarılır; vicdani unsurlar ele alınır. Örneğin çocuklara yönelik hazırlanmış siyer kitaplarıyla çocukta adalet ve merhamet duygularının gelişimi teşvik edilerek karakter inşası önemli ölçüde desteklenir.
Türkçe İslami Çocuk Kitapları
Daha önce ifade edildiği gibi çift dilli İslami çocuk kitaplarının okunması çocuğun kimlik oluşumu açısından önemlidir: Çocukların aidiyet hissinin oluşumu ve gelişimi, ayrıca yaşadıkları toplumu ve çevreyi daha iyi algılayabilmeleri açısından büyük önem arz eder. Ayrıca Türk dilindeki İslami çocuk kitapları envanteri daha geniş olmasından mütevellit ebeveynler daha fazla kaynaktan yararlanabilir, çocuklarının gelişimsel dönem ve ihtiyaçlarına en uygun kaynakları bulabilir ve böylece çocukların hem dinî hem de dilsel gelişimine katkı sağlamış olurlar. Alman dilinde bu alanda ciddi ilerlemeler kaydediliyor olsa da mevcut durumda yine de yeterli değildir.
Farklı kaynaklar kullanabilmek insanı geliştiren, zihin ve algı dünyasını genişleten bir zenginliktir. Bununla birlikte daha önce belirttiğimiz gibi dil bir iletişim aracı olmanın da ötesindedir. Kültürel değerlerin aktarımı, kimlik ve karakter inşasında önemli rol oynar. Ayrıca köken ülke toplumuyla kültürel ve dinî açıdan bağ kurabilmeyi mümkün kılar.
Başka önemli bir faktör ise kavramların içinin nasıl doldurulduğudur. Türkçe dinî kitapların birçoğunda Kur’anî kavramlar doğrudan Arapçadan Türkçeye kazandırılmış hâliyle kullanıldığı için İslami içeriğin takdiminde bir zorluk ya da yanlış anlaşılmanın yaşanması daha zordur. Günümüzde ilâhiyat alanında karşılaştığımız en büyük sorunlardan birisi dinî kavramların kullanımı ya da tercüme esnasındaki kavramsal tercihlerdir. Almanca dinî kavramların birçoğu Hristiyanlık tarihi içerisinde şekillenmiş ve bu çağrışımları ağır basan kavramlar olduğu için İslami kavramların Almancaya çevirisinde nasıl bir yol izlenmesi gerektiği hâlâ bir tartışma konusudur. Bu sebeple hangi kavramların kullanıldığı, bu kavramların insanın zihninde neyi çağrıştırdığı, onu ne ile bağdaştırdığımız çok büyük önem taşımaktadır. Bu da yine Türkçe İslami kitapların Almanya’da kullanımına önemli bir sebep olarak verilebilir.
Sonuç olarak çocukların dinî gelişimi için din eğitiminde Türkçe İslami kitapların okunması önemli bir yere sahiptir. Çocukların din tasavvuru ve dinî hayat anlayışı oluşturulup geliştirilirken, Allah ve Resulü ile bağlantıları sağlanır. Ayrıca kimlik ve aidiyet unsurları bu sağlam zemin üzerine inşa edilerek, gelecek hayatları için tutunabilecekleri hayati önem arz eden değerler aktarılır. Hasılı çocuklara ilk emir olan “oku” kavramını olabildiğince farklı veçheleriyle tecrübe edebilme kâbiliyeti kazandırılır.
Kaynaklar
Atik, Aslıhan: “Dini Gelişim Kuramlarına Din Eğitimi Bağlamında Genel Bir Bakış.” https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/92863 (Arama tarihi: 17.07.2023).
der Bayerischen Staatsregierung: “Zweisprachige Bücherbox.” https://integrationsbeauftragte.bayern.de/buecherbox/ (Arama tarihi: 17.07.2023).
Journal Generali: „Was Eltern wissen müssen: Warum Vorlesen für Kinder so wichtig ist.“ https://www.generali.de/journal/was-eltern-wissen-muessen-warum-vorlesen-fuer-kinder-so-wichtig-ist#:~:text=Deine%20Kinder%20entwickeln%20einen%20größeren,die%20Welt%20besser%20zu%20verstehen (Arama tarihi: 17.07.2023).
Kılavuz, M. Akif: „Çocukluk Döneminde Dini Sorular.“ https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/144071 (Arama tarihi: 17.07.2023).
Piorkowski, Christoph David: „Neue Wege in der Bildung – Massive Vorteile in der zweisprachigen Erziehung.“ https://www.tagesspiegel.de/wissen/massive-vorteile-durch-zweisprachige-erziehung-4277401.html (Arama tarihi: 17.07.2023).
Süverdem, Büşra F.; Ertek, Betül: “İki Dillilik ve İki Kültürlülük: Göç, Kimlik ve Aidiyet.” https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1397849 (Arama tarihi: 17.07.2023).
Bu içerik 326. Sayıda yayımlanmıştır
