Avrupa’da Bir Bayram Geleneği: Müslüman Mezarlıkları Ziyareti

Bu bayram Avrupa genelinde milyonlarca Müslüman Kurban Bayramı’nı idrak edecek. Son yıllarda Müslüman cemaat içerisinde yerleşen bir gelenek ise bayram öncesinde sayıca oldukça az olan Müslüman mezarlıklarına yapılan ziyaretler.

Mezarlık ziyaretleri, birçok Müslüman ülkede oldukça köklü bir gelenek. Özellikle arife günleri birçok insan, ahirete irtihal etmiş yakınlarının mezarlarını ziyaret ediyor. Avrupa’daki ülkelerde bu geleneği farklılaştıran şey ise, cami cemaatlerinin bir araya gelip her bayram, yakınlarındaki Müslüman mezarlarını ziyaret edip mezar alanlarını temizlemesi.

Müslüman Mezarlarda Ahde Vefa

Almanya’nın Bergkamen şehrindeki Dar’ül Erkam Camii imam hatibi olan ve 40 yıldır Almanya’da imamlık vazifesi yapan Salih Özbay, her sene olduğu gibi bu sene de bayram öncesinde Müslüman mezarlığına ziyareti organize etmiş.

“Her sene bayram geldiğinde arife günü camimizde buluşuyor ve Müslüman mezarlığına gidiyoruz. Bu sene ziyaret edeceğimiz mezarlık, Lünen Oberaden’daki Müslüman mezar alanları olacak.” diyen Özbay, mezarlık ziyaretlerinin Almanya’da özel bir durum olduğuna dikkat çekiyor:

“Türkiye’de mezarlık ziyareti, genelde kişilerin kendi ailelerinden ya da yakınlarından meyyitin mezarına yapılıyor. Almanya’da ise bizler, mezarlıklarda kendi yakınlarımız olmasa da mutlaka o mezarları ziyaret ediyoruz. Kabirlerin başlarında Yasin okuyor, dua ediyor ve bir araya gelerek ölümü hatırlıyoruz. Bir yanıyla Müslüman mezarlığındaki kardeşlerimize bir ahde vefa örneği sergilemiş oluyoruz.”

“Kabristan Ziyaretleri Diriler İçin”

Dortmund Anadolu Camisi İmam Hatibi olan Özsoy Yeşilyurt da 2012 yılında imam hatiplik görevine başladığından beri mezarlık ziyaretleri yaptığını anlatıyor: “Mezarlığa girerken Resulullah’ın bize öğrettiği duayı okuyoruz. Kabristanda Müslüman mezarlarını ziyaret ettikten sonra Kur’an tilaveti yapıyoruz.”

Dortmund’taki Merkez Mezarlığı, Almanya’nın en büyük mezarlıklarından birisi. 118 hektarlık alanıyla bu mezarlık, 1996 yılından beri bir Müslüman mezar alanına sahip. Mezarlıkların kıbleye doğru yönlendirilmiş olarak konumlandığı bu alanda İkinci Dünya Savaşı’nda Sovyet askerler arasındaki Müslüman askerler için de bir anıt mezar mevcut.

Dortmund’taki Müslüman cemaatin bu mezarlığı her bayram ziyaret ettiğini söyleyen Yeşilyurt, son yıllarda özellikle Müslüman gençlerin de mezarlık ziyaretlerine geldiğini ekliyor. Yeşilyurt’a göre kabristan ziyaretlerinin ölüler için değil, diriler için olduğunun bilinmesi önemli: “Kabristanda dün bizimle birlikte olan insanlar bugün toprağın altında. Bu hakikat, bizim hayatımıza çeki düzen vermemiz için bir uyarı. Bir yandan ahirete irtihal etmiş kardeşlerimizin mağfireti için dualar ediyor, diğer yandan da yaşayanlar olarak ibret alıyoruz.”

Yeşilyurt, bayramlarda Müslüman cemaatin topluca mezarlıkları ziyaret etmesinin farklı sosyal ve psikolojik etkileri olduğu görüşünde: “Bu mezarlıklarda yakınları metfun bulunan kardeşlerimiz, bayramlarda kendi yakınlarının mezarlığını onlarca Müslüman’ın ziyaret ettiğini, dualar ettiğini gördüğünde bu durum onlara ayrı bir mutluluk veriyor. Biz, oradaki metfun kişinin inancından, dindarlık seviyesinden bağımsız olarak mezarlıklarda bir kardeşliği deneyimliyoruz. Bu, belki de bayramların ruhuna en uygun kazanımlardan birisi.”

Yeşilyurt, mezarlıklara ziyaretin bir yönüyle de “birbirine sahip çıkmak” anlamına geldiğini ekliyor: “Camilerimizde cemaatlerimiz sıkça bir araya geliyorlar. Sağlığımızda birbirimize destek oluyoruz. Hastalanan bir kardeşimiz olduğunda onu ziyaret ediyoruz. Vefatından sonra da mezarlıklarda bir araya geliyoruz. Özetle biz mezarlık ziyaretlerini hem dinî hem de sosyal bir görev olarak görüyoruz.”

“Bu Gelenek Burada Kök Salıyor”

Almanya’da bayramlarda mezarlık ziyaretlerini son yıllarda organize eden UKBA Cenaze Yardımlaşma Derneği Başkanı İbrahim Gaygısız, bu geleneğin yerleşmesi için camileri teşvik ettiklerini belirtiyor. “Bayramlarda mezarlık ziyaretleri geleneğimizde zaten vardı. Biz de bugün nerede bir Müslüman mezarlık varsa orada cami cemaatlerimizin bir araya gelmesini, bu geleneği ve kardeşliği canlı tutmalarını arzu ediyoruz. Bugün Avrupa’nın neredeyse tüm şehirlerinde bayramlarda Müslüman cemaat bu niyetle mezarlık ziyaretleri gerçekleştiriyor. Müslüman cemaat bu pratiği benimsedikçe de bu gelenek burada kök salıyor.”

UKBA’nın cenazelerin nakil ve defniyle mutat olarak ilgilendiğini belirten Gaygısız, en önemli çalışmalarından birinin de Avrupa’daki kimsesiz cenazelere sahip çıkılması olduğunu ekliyor: “Ne yazık ki son zamanlarda bireyselleşmenin ve şehirleşmenin etkisiyle tek başına vefat eden veya cenazesini İslami usullere göre kaldırabilecek kimsesi olmayan Müslüman kardeşlerimizin sayısı artıyor. UKBA olarak kimsesiz cenazelere sahip çıkıyor, bu cenazelerimizi İslami usullere defnetmek için gayret gösteriyoruz.”

Mezarlık ziyaretlerinin de buna benzer bir şekilde bir vefa ifadesi olduğunu söyleyen Gaygısız, bu ziyaretlerin birçok insanda oluşturduğu etkiyi şöyle anlatıyor: “Cemaatimizin Müslüman mezarlıklarını ziyaret ettiğini, bu mezarları temizlediğini gören bir kardeşimiz, kendi vefat etmiş babası için bizi aradı. Kendisi, babasının mezarının nerede olduğunu bilmiyordu. Hiç tanımadığı insanların mezarlarını ziyaret edip temizleyen insanları gördüğünde bu durumun onu etkilediğini söyledi.”

Almanya’nın Bergkamen şehrindeki Dar’ül Erkam Camii imam hatibi Salih Özbay, arife günü için cemaatle yine sözleştiklerini belirtiyor. Arife günü öğle namazını müteakip yola çıkacaklarını söyleyen Özbay, bu yeni geleneği heyecanla yaşadığını anlatıyor: “Şehrimizde Müslüman mezarlarına talep artıyor. Birçok şehirde Müslümanlar giderek daha fazla şekilde ebedi istirahatlarını bu ülkede yapmayı tercih ediyor. Geride kalan bizler de burada defnedilmiş kardeşlerimizi, tabiri caizse son istirahatlerinde de yalnız bırakmıyoruz.”