2000’li yılların başından itibaren Avrupa Birliği, dijital kimlikler için ortak bir yaklaşım aramaya başladı. AB, 2014 yılında eIDAS adlı düzenlemeyi yürürlüğe koydu. Bu düzenleme sayesinde, vatandaşlar kendi ülkelerine ait elektronik kimliklerini (eID) kullanarak, AB ülkeleri arasında çevrimiçi kamu hizmetlerine erişebildi. Ancak dijital hizmetlerin artması ve gizlilik endişelerinin çoğalmasıyla, bu sistemin güncellenmesi gerektiği ortaya çıktı.
AB’de E-Devlet Dönemi Başlıyor: Avrupa Dijital Kimlik Cüzdanı (EUDI)
Avrupa Birliği, 2026’dan itibaren tüm vatandaşlarına "Avrupa Dijital Kimlik Cüzdanı" adlı servisi sunacak. Uygulama kimlikten ehliyete birçok işlemi kolaylaştırmayı vaat ederken, bazı uzmanlar mahremiyet ihlalleri konusunda uyarıyor.
Avrupa Birliği, 2026’dan itibaren tüm vatandaşlarına ücretsiz “Avrupa Dijital Kimlik Cüzdanı” (European Digital Identity Wallet – EUDI) sunacak. Kimlik, ehliyet, eğitim belgeleri ve daha fazlası artık tek bir dijital uygulamada toplanacak. Dijital kimliğe dair ilgili düzenlemenin onaylanmasıyla birlikte AB vatandaşları ve sakinleri, ulusal hükûmetler tarafından verilen yasal kimlik bilgilerini içeren dijital kimlik cüzdanına erişim sağlayacak. Bu yeni adım, fiziksel belgelerden dijital kimliklere geçişle birlikte bu alandaki en köklü değişimlerden biri olarak görülüyor.
Dijital Kimlik Cüzdanıyla Neler Yapılabilecek?
Avrupa Dijital Kimlik Cüzdanı, vatandaşların günlük hayatında pek çok alanda kolaylık sağlamayı amaçlıyor. Öne çıkan kullanım alanlarından bazıları şöyle:
- Eğitim: İş başvurularında ya da üniversite kayıtlarında gerekli belgeler artık dijital cüzdanda saklanabilecek ve kolayca paylaşılabilecek.
- Seyahat: Biniş kartları, rezervasyon onayları ve kimlik doğrulama işlemleri dijital cüzdanla yapılabilecek. Böylece belgelerin basılı bir kopyasını taşımaya gerek kalmayacak.
- Ehliyet: Sürücü belgesinin dijital versiyonu indirilebilecek ve gerektiğinde kullanılabilecek. Fiziksel ehliyet taşımaya gerek kalmayacak.
- Kamu Hizmetleri: Kimlik bilgileri güvenle doğrulanabilecek, vatandaşlar hem ulusal hem de sınır ötesi dijital kamu hizmetlerine çok daha hızlı erişebilecek.
- Ön Ödemeli SIM Kart Kaydı: Dijital cüzdan ile, vatandaşlar yeni bir üye ülkede kimliğini doğrulamak ve yerel sağlayıcılardan ön ödemeli SIM kart almak için dijital cüzdanlarını kullanarak işlemlerini anında tamamlayabilecek.
Yeni düzenlemelerle alakalı Avrupa Parlamentosu üyesi Marita Ulvskog, bu sistemin getireceği işlevselliği şu sözlerle özetliyor:
“Avrupa Dijital Kimlik Cüzdanı, başka bir AB ülkesindeki yetkililerle işlem yapması gereken kişiler için büyük kolaylık sağlayacak. Bu bir diğer ülkedeki üniversiteye başvurmak, düğün planlamak veya vergi beyannamesi vermek gibi durumlarda büyük fark yaratacak. Ayrıca şirketler ile müşteriler, çevrimiçi belgelerin yasal geçerliliğinden emin olabilecek. Bu da e-ticaretin büyümesini hızlandıracaktır.”
EUDI’yi Kullanmak Herkes İçin Zorunlu mu Olacak?
Yeni Dijital Kimlik Cüzdanı uygulamasıyla ilgili en çok merak edilen konulardan biri, kullanımın zorunlu olup olmayacağı. Yetkililer bu konuda net: “AB Dijital Kimlik Cüzdanı’nın kullanımı zorunlu değil.” Vatandaşlar, isterlerse bu dijital cüzdanı kullanabilecek, istemeyenler için ise herhangi bir mecburiyet bulunmuyor.
Bir diğer merak edilen konu ise dijital cüzdanın ücretli olup olmayacağı. Burada da dijital kimlik cüzdanının tüm vatandaşlara ücretsiz olarak sunulacağı ifade ediliyor. Günlük işlemlerde -örneğin özel belgeleri dijital olarak imzalama gibi – cüzdanın tamamen ücretsiz kullanılabilecek, ancak bazı özel belgeler ya da sertifikalar (örneğin eğitim, kredi ya da iş belgeleri) için hizmet sağlayıcılara ücret ödenmesi gerekebilir.
Dijital Kimlik Kartına Giden Süreç
2021 yılına gelindiğinde ise Avrupa Komisyonu, herkesin dijital kimliği üzerinde tam kontrol sahibi olması gerektiği ilkesine dayanarak yeni bir Avrupa Dijital Kimlik Çerçevesi önerdi. Bu sistemin merkezinde, vatandaşların dijital kimliklerini güvenli bir şekilde taşıyabilecekleri AB Dijital Kimlik Cüzdanı yer alıyor. Amaç, sınırlar ötesinde dijital kimlik kullanımını kolaylaştırmak, güvenliği ve gizliliği ön planda tutmak. Bu yeni düzenleme, AB Dijital Haklar Bildirgesi’ni destekliyor ve 2030 yılına kadar tüm AB vatandaşlarının dijital kimliğe erişebilmesini hedefliyor.
29 Şubat 2024 tarihinde ise Avrupa Parlamentosu, önerilen yeni düzenlemeyi (*Regülasyon (AB) 2024/1183) 335 oyla kabul etti. Düzenleme, 20 Mayıs 2024 tarihinde Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde yayımlanarak yürürlüğe girdi. Temelleri 2015’te atılan Avrupa Dijital Tek Pazar Stratejisi kapsamında ise 2016–2017 yıllarında önemli adımlar atıldı. Örneğin roaming ücretleri kaldırıldı, veri koruma kuralları güncellendi ve coğrafi engellemeler kaldırılarak e-ticaretin serbestleştirilmesi sağlandı.
Bugün günde 315 milyondan fazla Avrupalı, internet kullanıyor, ancak çevrimiçi hizmetlerin yüzde 4’ünden azı ülkeler arası sunulabiliyor.
EUDI Uygulamasına Yönelik Eleştiriler: Olası Mahremiyet İhlalleri
EUDI projesi, özel sektörle iş birliği içinde geliştirilmekte. Finlandiya merkezli Findynet, Norveçli kimlik doğrulama şirketi Signicat ve İtalyan teknoloji firması Namirial, farklı pilot projelerle sistemin kullanım alanlarını genişletiyor. Bu çalışmalar, kimlikten iş belgelerine, bankacılıktan ulaşım hizmetlerine kadar pek çok alanda dijital cüzdanın entegrasyonunu hedefliyor.
Ancak dijital kimlik alanındaki ilerlemeler kadar eleştiriler de gündemde. Alman Tüketici Örgütleri Federasyonu (VZBZ) tarafından Şubat 2025’te hazırlanan kapsamlı bir rapor, dijital cüzdanın kullanıcıların mahremiyetini zayıflatabileceğini vurguluyor. Rapora göre:
- Hükûmetler ve özel şirketler arasında gizli iş birlikleri ile vatandaşların kimlik ve işlem verileri izlenebilir.
- Kullanıcılar, verilerinin kimler tarafından, hangi amaçlarla kullanıldığına dair yeterli şeffaflığa sahip değil.
- Mevcut güvenlik önlemleri, potansiyel gözetim mekanizmalarını tamamen engelleyemiyor.
Raporda, “veri güvenliği ve mahremiyet ilkeleri”nin teknik şartnamelere dahil edildiği kabul ediliyor; ancak mevcut düzenlemelerin hem güvenlik hem de kullanıcı hakları açısından “yeterince ileri gitmediği” ve ciddi revizyona ihtiyaç olduğu belirtiliyor.
Bu olası risklere uzmanlar, daha şeffaf ve kullanıcı dostu bir uygulama geliştirilmesi hâlinde EUDI uygulamasının Avrupa’da dijital işlemleri hızlandırabileceğini, küçük ve orta ölçekli işletmelere (KOBİ) maliyet ve zaman tasarrufu sağlayabileceğini hatırlatıyor. Estonya ve Belçika örnekleri, doğru kurgulandığında dijital kimlik sistemlerinin hem güvenliği artırabileceğini hem de vatandaşların günlük yaşamında büyük kolaylıklar sunabileceğini ortaya koyuyor. (P)
Bu yazıyla ilgili yorumunuzu paylaşabilirsiniz. Bunu yaparken Yorum Kurallarımızı dikkate alın lütfen.
Yorum adedi#0
