ABD Arabuluculuğunda Suriye–İsrail Görüşmesi
Süveyda’daki mezhepsel şiddet sonrası Paris’te bir araya gelen Suriye ve İsrailli temsilciler, 1974 ateşkesini yeniden canlandırma, gerilimi düşürme ve toprak bütünlüğünü koruma konusunda mutabakata vardı. Görüşme, bir yandan eleştirilere konu olurken diğer yandan bölgesel dengeler açısından kritik görülüyor.
Suriye Dışişleri Bakanı, 19 Ağustos Salı günü Paris’te İsrailli bir heyetle nadir görülen doğrudan bir görüşme gerçekleştirdi. ABD tarafından arabuluculuğu yapılan bu görüşme, iki ülke arasındaki gerilimin son dönemde artmasına rağmen Suriye ile İsrail’in ilişkileri normalleştirmesi için yürütülen diplomatik çabanın bir parçası olarak gorülüyor. Suriye devlet haber ajansı Sana’nın aktardığına göre, Dışişleri Bakanı Esad el-Şibani, İsrailli yetkililerle gerilimi azaltma ve 1974 ateşkes anlaşmasını yeniden uygulama konularını görüştü. Bu anlaşma, İsrail ve Suriye güçleri arasında askerden arındırılmış bir ayrım bölgesi oluşturmuş ve bölgede sakinliği korumak üzere bir BM barış gücü konuşlandırmıştı.
Paris’teki toplantının sonucuna ilişkin ayrıntı verilmezken, kamuya konuşma yetkisi olmayan üst düzey bir Trump yönetimi yetkilisi görüşmeleri doğruladı. Yetkili, Associated Press’e “ABD, İsrail ile komşuları arasında kalıcı istikrar ve barış sağlayacak her türlü çabayı desteklemeye devam ediyor” dedi. Bu desteğin, Başkan Donald Trump’ın “kendi halkıyla ve komşularıyla — İsrail dahil — barış içinde, istikrarlı bir Suriye”yi öngören ‘müreffeh bir Orta Doğu vizyonu’na” dayandığını vurguladı.
İsrail-Suriye İlişkileri Normalleşecek mi?
Geçmişte Suriyeli yetkililer, gerilimi azaltmak için İsrail ile dolaylı temaslarda bulunduklarını kabul etmişti, ancak bu, doğrudan müzakerelere katıldıklarını ilk kez resmen kabul etmeleri oldu. İsrail’den ise toplantıya dair henüz resmi bir doğrulama gelmedi.
Komşu iki ülke arasındaki gerilim, Aralık ayında Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın devrilmesinin ardından arttı. Esad’ın devrilmesinden kısa süre sonra İsrail güçleri, 1974 anlaşmasıyla oluşturulan BM denetimindeki tampon bölgenin kontrolünü ele geçirdi ve Şam’ın güneyinde askerden arındırılmış bir alan yaratma amacıyla askeri noktalara hava saldırıları düzenledi.
İsrail, İran destekli grupların Esad döneminde olduğu gibi sınır boyunca konuşlanmasına izin vermeyeceğini açıkladı ve yeni Suriye hükûmetine güvenmediğini belirtti. Yeni Suriye’nin Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şaraa, azınlık haklarına saygı duyan yeni bir ülke inşa sözü verse de, zaman zaman patlak veren mezhepsel şiddet olayları Suriye’nin kırılgan geçiş süreci konusunda endişe yaratıyor.
İsrail, geçen ay Suriye’nin Süveyda vilayetinde patlak veren şiddet olaylarının ardından müdahalesini artırdı. Çatışmalar, bir tarafta Bedevi aşiretler ve hükûmet güçleri, diğer tarafta ise Dürzi dini azınlığına mensup silahlı gruplar arasında yaşandı. Çatışmalar sırasında hükûmet güçlerinin, aralarında Süveyda’daki bir hastanede görevli bir sağlık çalışanı ve bir ABD vatandaşı da bulunan Dürzi sivilleri öldürdüğü iddia edildi. Bu olay, video görüntülerine de yansıdı. Sosyal medyada yayılan diğer görüntülerde ise hükûmete bağlı savaşçıların Dürzi din adamlarının bıyıklarını zorla tıraş ettiği, Dürzi bayraklarını ve dini lider fotoğraflarını çiğnediği görüldü. Suriye hükûmeti iddiaları soruşturduğunu açıkladı. Bu çatışmalar üzerine, ABD, Türkiye ve bazı Arap ülkelerinin arabuluculuğunda bir ateşkes sağlanmadan önce İsrail, Süveyda çevresindeki Suriye birliklerine yönelik onlarca hava saldırısı düzenledi ve Şam’daki Suriye Savunma Bakanlığı karargâhını vurdu. İsrail, bu operasyonların amacının Dürzileri korumak olduğunu belirtti.
İsrail, 1967 Ortadoğu Savaşı’nda Suriye’den Golan Tepeleri’ni ele geçirmiş ve daha sonra bu stratejik bölgeyi ilhak etmişti. Bu ilhakı yalnızca ABD tanırken, uluslararası toplumun geri kalanı Golan’ı işgal altındaki Suriye toprağı olarak görmeye devam ediyor.
ABD Özel Temsilcisinden Temaslar
19 Ağustos Salı günü, ABD’nin Suriye özel temsilcisi Tom Barrack, sosyal medya platformu X’te, İsrail’deki Dürzilerin ruhani lideri Moafaq Tarif ile “samimi ve bilgilendirici” bir toplantı yaptığını paylaştı. Görüşmede tüm tarafların çıkarlarını bir araya getirme, gerilimi düşürme ve karşılıklı anlayış inşa etme konularının ele alındığını belirtti.
Tarif, görüşmeyi “mükemmel” olarak nitelendirdi ve Dürzilerin, Süveyda’daki duruma son verilmesi, bölge halkına insani yardım sağlanması, çatışmalar sırasında kaçırılan Dürzilerin geri getirilmesi ve Dürzilerin güvenliğine dair ABD güvencesi konusunda Amerikan yardımını istediğini söyledi. Çatışmalar büyük ölçüde durulmuş olsa da, Suriye hükûmet güçleri halen Süveyda kentini kuşatma altında tutuyor. Dürziler, bölgeye çok az yardım ulaştığını ve durumun fiilen bir abluka olduğunu belirtiyor.
Tarihsel olarak İsrail’e mesafeli duran Suriye Dürzilerinin bir kısmı artık İsrail’in yardımını istemeye daha sıcak bakıyor. Geçtiğimiz cumartesi günü Süveyda’da yüzlerce kişi, Dürzi azınlığın kendi kaderini tayin hakkını talep etmek için gösteri yaptı; bazı protestocular İsrail bayrakları taşıdı. Sosyal medyada yayılan bu görüntü ve fotoğraflar, birçok Suriyeli tarafından “hainlik” olarak nitelendirilerek tepki çekti.
Suriye Dışişleri Bakanı, İsrailli Heyetle Paris’te Görüştü
Suriye Dışişleri Bakanı Paris’te bir İsrail heyetiyle bir araya gelerek gerilimin azaltılması ve geçen ay ölümcül mezhepsel şiddet olaylarının yaşandığı, çoğunluğu Dürzi olan Süveyda vilayetindeki durum hakkında görüştü.
Suriye devlet televizyonunun ismi açıklanmayan bir hükûmet kaynağına dayandırdığı haberine göre, Dışişleri Bakanı Esad el-Şibani ve İsrail Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer, Salı günü yapılan görüşmeye Suriye istihbarat başkanının da katılımıyla iştirak etti.
Toplantıda “gerilimin azaltılması ve Suriye’nin içişlerine müdahale edilmemesi” konularının ele alındığını ve geçen ay ABD tarafından ilan edilen Süveyda ateşkesinin denetlenmesi meselesinin görüşüldüğünü aktardı.
Her iki tarafın da Suriye topraklarının birliğine olan bağlılıklarını, ülkeyi bölmeyi amaçlayan her türlü projeyi reddettiklerini teyit ettigi ve Süveyda ile Dürzi vatandaşlarının Suriye’nin ayrılmaz bir parçası olduğunun altını çizdiği belirtilen toplantı Israil ile Suriye arasında bir normalleşme başlangıcı olarak okunuyor.
Paris, geçen ay Şibani ve Dermer arasında benzer bir görüşmeye ev sahipliği yapmıştı; daha önce bir diplomatik kaynak AFP’ye başka yüz yüze görüşmelerin de Bakü’de yapıldığını söylemişti. 1948’den beri teknik olarak savaş halinde olan iki ülke arasındaki temasların artması Trump’ın ilk döneminde başlattığı İbrahim Anlaşmaları modelinin bir uzantısı olarak görülüyor. İsrail’in Gazze’de sivilleri katleden ve bir çok bagimsiz kuruluş tarafından “soykırım” olarak nitelendiren saldırıları sürerken bu normalleşme adımları Müslüman ülkelerden tepki çekiyor.
