Judith Scheytt’in Başına Gelenler ve Almanya’da Medya Eleştirisinin Dar Sınırları

Almanya’da ifade özgürlüğü tartışmaları, özellikle 7 Ekim 2023 sonrasında antisemitizm iddialarıyla gölgelenmiş durumda. Bu tartışmanın son örneği, genç aktivist Judith Scheytt ve onun başına gelenler oldu.

17 yaşındaki lise öğrencisi Judith Scheytt, iyi bir medya eleştirisi yaptığı gerekçesiyle Adolf Grimme Ödülü Dostları Derneği tarafından özel bir onur ödülü olan Donnepp Medya Ödülü’ne layık görülmüştü. Instagram ve TikTok üzerinden ağırlıklı olarak iklim, insan hakları, sömürgecilik, Batı Şeria ve Gazze’deki Filistin halkının çektiği acılara odaklanan Scheytt’in paylaşımları analitik, tartışmalı ve derinlikliydi. Alışılmışın dışında modern bir medya gazeteciliği üslubu sunması onun bu ödüle layık görülmesinde en önemli etkenlerden biriydi.

Fakat ödülün verilmesinden yaklaşık 3 ay sonra ödül kendisinden geri alındı. Ödül komitesi buna sebep olarak Scheytt’in paylaşımlarında İsrail-Filistin çatışmasının gerçek bağlamından kopartılarak manipülatif bir biçimde sunulmasını gösterdi.

Genç Aktivist Judith Scheytt Kimdir?

Almanya’da henüz 15 yaşındayken siyasi konulara dair alışılagelmiş söylemleri sorgulayan Judith Scheytt, Alman medyası tarafından adından övgüyle söz edilen genç bir aktivist. Kendisi şimdiye dek özellikle ülkedeki çifte standartları ve yanlış bilinen bilgileri analiz ederek medyanın sunduğu içeriklerin kalitesi veya isabetsizliği hakkında canlı bir tartışma ortamı sunuyor.

Kendisini “iklim adaleti ve insan hakları savunucusu” olarak tanımlayan Scheytt, sergilediği angajman sebebiyle Federal Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’in düzenlediği bir etkinliğe dahi davet edilmişti. Ağırlıklı olarak iklim, insan hakları, sömürgecilik ve Gazze savaşının Alman medyasındaki yansıması gibi konuları cesur bir üslupla analiz eden Scheytt, tam da bu nedenle Donnepp Medya özel onur ödülüne layık görülmüştü.

Bu ödül Donnepp Medya Ödülleri içinde bir ilki oluşturuyordu. Zira Scheyyt, 1991 yılından bugüne dek bu ödülü alan en genç kişi olmasının yanı sıra, gazeteci kimliğine de sahip değildi.

Scheytt ödül töreninde “derin bilgi zenginliği ve analitik düşünce yeteneği” ile öne çıkarıldı. Onu takdim edenler, Scheytt’in çalışmalarını “isabetli, tutarlı ve düşündürücü şekilde ortaya koyduğundan” övgüyle bahsediyordu.

Tartışmaların Odağındaki Donnepp Medya Ödülü Nedir?

Donnepp Medya Ödülü (eski adıyla Bert Donnepp Medya Ödülü) Almanya’da radyo, televizyon ve basın alanlarında Adolf Grimme Ödülü Dostları Derneği tarafından 1991 yılından günümüze kadar çeşitli isimlere verilmiş bir ödül. Bu ödülle “medyanın toplumsal işlevini eleştirel bir bakış açısıyla inceleyen medya profesyonellerini onurlandırmak” amaçlanıyor.

Grimme Enstitüsü’nün kurucusu Bert Donnepp’in (1914-1995) adını taşıyan ödül, en yüksek gazetecilik kalitesini temsil etmesi bakımından Almanya’da medya alanında prestijli bir ödül sayılıyor. Ödül her yıl Almanya’nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde bulunan Marl şehrinde sahipleriyle buluşuyor.

2025 yılında ise altı kişilik ödül komitesi, onur ödülünü Scheytt’e vermeye karar verdi. Ödülün verilmesinden yaklaşık dört hafta sonra ise yeni bir tartışma patlak verdi.

Köln Hristiyan-Yahudi İş Birliği Toplumu üyeleri Scheytt’in sosyal medyadaki paylaşımlarının antisemitizm içerdiği iddiasıyla Grimme Enstitüsü Müdürü Çiğdem Uzunoğlu’yla iletişime geçerek şikâyette bulundular. Scheytt’in paylaşımlarının aktivist kimliğinin ötesine geçtiği iddia edilirken, kendisinin üzerinde “Never again means never again” (“Bir daha asla, bir daha asla demektir”) yazılı Holokost’a gönderme yapan bir tişört giymesi bile onu bu eleştirilerin odağı hâline getirmişti.

Gerekçe Olarak Sunulan 39 Sayfalık Yapay Zekâ Analizi

Ödülü veren yönetim kurulu, başta eleştirileri dikkate aldıklarını ve Scheytt’in yanında durduklarını belirttiler. Köln Hristiyan-Yahudi İş Birliği Toplumu ise şikâyetlerinde ısrarcı oldu ve Grimme Ödülü Dostları Yönetim Kurulu’nu kamu davası açmakla tehdit etti. Baskıların etkili olması sonucunda Dernek Başkanı Jörg Schieb üç ay sonra Scheytt’in annesini arayarak ödülün iptal edildiğini bildirdi.

Scheytt’e iptal nedeni olarak sürekli değişken gerekçeler sunuldu. Ödül komitesi, kendilerine yönelik bir medya kampanyası başlatılmasından korktuklarını da Scheytt’e ilettiler. Daha sonrasında Scheytt’e ödülün iptalinin gerekçesi olarak 39 sayfalık bir analiz metni hazırlandı. Analizde Scheytt’e karşı antisemitizm suçlamaları mevcuttu. Kendisi daha sonra verdiği bir röportajda bu analiz metninin dernek tarafından değil yapay zekâ ürünü üstünkörü bir analiz olduğunu söyleyecekti. Dernek başkanı Jörg Schieb ise yapay zekâ iddiaları karşısında analiz sürecinde doğal olarak modern bilgi işleme araçlarının kullanılabileceğini, buna yapay zekâ araçlarının da dâhil olduğunu ifade etti.

Derneğin kendisini antisemitizm söylemlerini üretmekle suçlamasını garipsemediğini söyleyen Scheytt, kendisiyle iletişime geçmeden iptal kararının alınması karşısında şaşkınlık yaşadığını belirtti. Ve ardından aldığı ödülü derneğe iade etti.

Scheytt’in ödülünün geri alınmasını takiben daha önce Donnep Medya Ödülü almış isimler, derneğin bu tutumuna sessiz kalmadı. Donnepp Medya Ödülü’nü kazanan gazeteci Annika Schneider, Scheytt’e yöneltilen antisemitizm söylemlerinin gerçeği yansıtmadığını ve öne sürülen analiz metninin güvenilir olmadığını belirterek Donnepp Medya Ödülü’nü ve 5.000 avroluk desteği protesto amacıyla iade edeceğini duyurdu. Ayrıca 2024 yılında özel ödül alan Esra ve Patrick Phul da Donnep Medya Ödüllerinin bu kararını protesto etmek amacıyla ödüllerini iade etti.

Tüm bu yaşananlar şu soruyu da beraberinde getirdi: Almanya’da antisemitizm ithamları Scheytt örneğinde olduğu gibi aktivistleri susturmak için mi kullanılıyor? Bunu anlamak için Scheytt’in Gazze’ye dair paylaşımlarını incelemekte fayda var.

Scheyyt Sosyal Medyada Gazze’ye Dair Ne Paylaşıyor?

Scheytt’in sosyal medyadaki içerikleri 7 Ekim’de başlayan Gazze saldırıları ve sonrasında yaşanan sürecin Alman medyasına yansıyan yanlı tutumunu ele alıyordu. Scheytt’in instagram ve tiktok hesaplarında ağırlıkla Filistinlilerle dayanışma görselleri paylaşılıyor, Gazze’deki soykırıma karşı çıkan protesto gösterilerinin ilanları yayınlanıyor, iklim adaletinin Gazze’den bağımsız olarak düşünülemeyeceği vurgulanıyordu. Örneğin bir videosunda Deutschlandfunk’un Netanyahu’ya yönelik tutuklama kararına dair haberlerinin “gazeteciliğin iflası” olduğunu söylüyor, başka bir videosunda, Gazze ile dayanışma gösterenlere yönelik antisemitizm ithamlarının mesnetsizliğini eleştiriyordu.

Bütün bunları yaparken, ödül komitesinin iddia ettiği gibi tek taraflı bir aktivizm sergilemek yerine, İsrailli rehinelerin geri dönmesi için videolar paylaşıyor, Hamas’ın İsrailli rehineleri elinde tutmasını uluslararası hukuka aykırı bir suç olarak tanımlıyordu. Scheytt İsrail’in Gazze’deki operasyonlarının rehinelerin güvenliğini de tehlikeye attığını ifade ediyordu.

“Gazze’deki Soykırım Almanya’da Bir Doğal Afetmiş Gibi Lanse Ediliyor”

Ödül komitesi, Scheytt’in içeriklerinin medya eleştirisini aşarak aktivist düşüncelerin desteklenmesine dönüştüğünü belirtiyor. Böyle olsa bile, medya eleştirisinin aktivizme kaymasının neden kötü bir şey olacağı sorusu cevaplanmayı bekliyor.
Scheytt ise yaşanan olaylardan sonra geri adım atmamakta kararlı. Temsil ettiği hareketi daha ileriye taşıyarak Gazze’ye destek amaçlı yola çıkacak olan Ulusal Sumud Filosuna katılacağını söyleyen Scheytt, Filistin’de yaşanan insanlık dramı karşısında hiç kimsenin sessiz kalmaması gerektiğini ve bu soykırımın durdurulması için gereken adımları atmanın herkesin görevi olduğunu söyledi.

Genç aktiviste göre Alman medyası, İsrail’in Gazze’deki zulmünü “Hamas” etiketi altında göz ardı ediyor ve İsrail propagandası yapıyor. Gazze’de açlıkla mücadele eden kadın ve çocuklarla ilgili haberlerin, hastanelere atılan bombaların Alman kamuoyuna yansıtıldığını söyleyen Scheytt, bu açlığa ve bombardımana sebep olan aktörlerin ise göz ardı edildiğini ekliyor. Scheytt’e göre yaşananlar bu “akıllıca” tutumla Almanya’daki insanlara sanki bir doğal afetmiş gibi lanse ediliyor. Alman medyasının bu tutumu karşısındaki eleştirilerin birçoğu gerçekten de yanıtsız kalmış durumda.

“Aktivistleri Ödüllendirmek İstemiyoruz”

Öte yandan ödülün iptal edilmesi sonrasında yaşananlar hem ödülün prestijini hem de ödülden bağımsız olduklarını ifade eden Grimm Enstitüsü’nün itibarını zedelemiş durumda. Adolf Grimme Ödülü Dostları Derneği Başkanı Jörg Schieb, Süddeutsche Zeitung’a verdiği açıklamada Donnepp Medya Ödülünün 2026 yılında verilmeyeceğini duyurdu. Açıklamaya göre ödülün yönetmeliği tekrar gözden geçirilip düzenlemeler yapılana kadar ödüller askıya alınacak. Ayrıca Schieb açıklamasında, “Aktivistleri ödüllendirmek istemiyoruz” ifadelerine de yer verdi.

Almanya’da köklü bir ödül geleneği, böylece medya eleştirisi yapan genç bir lise öğrencisinin isabetli paylaşımlarıyla sarsılmış oldu. Judith Scheytt’in başına gelenler, Alman medyasının sınırlarını ve Almanya’nın İsrail politikasına dair eleştirilerin sınırlarını da gözler önüne serdi. Almanya’da hâkim güç ilişkilerinin belirlediği çizgiler içinde kalanlar ödüllendirilirken, bu çizgileri aşanlar ise tehlikeli görülüyor. Almanya’da yine akademik özgürlük ve antisemitizm iddiaları bağlamında gündeme gelen Ghassan Hage ve 2022 yılında Almanya’nın Kassel şehrinde düzenlenen documenta’ya yönelik antisemitizm iddiaları hatırlanacak olursa, Scheytt bu tartışmada ne ilk ne de son olacak.