Avrupa Parlamentosu Seçimlerinde Kime Oy Vermeliyim?
Avrupa Birliği üyesi ülkelerden birinin vatandaşısınız ve yaklaşan Avrupa seçimlerinde kime oy vereceğinize henüz karar vermediniz mi? Öyleyse Avrupa Parlamentosundaki siyasi gruplar ve kimleri temsil ettikleri üzerine hazırladığımız bu içeriğimiz karar vermenizi kolaylaştırabilir.
Avrupa parlamenterleri her beş yılda bir doğrudan genel oyla seçilir. Şu anda Avrupa Parlamentosu (AP) 7 siyasi gruba bölünmüş 705 milletvekilinden oluşuyor. Ancak bu üye sayısı 2024 seçimlerinden sonra 720’ye çıkacak.
Avrupa Parlamentosu uluslarüstü bir parlamento olduğu için 27 ülkeden gelen üyeler genel kurul salonunda milliyetlerine göre değil siyasi gruplarına göre otururlar. AP’de siyasi grup oluşturmak için ise en az 23 üyeye ihtiyaç vardır ve bu grubun, üye devletlerin en az dörtte birini temsil eden üyeleri içermesi gerekir. Bunun dışında herhangi bir siyasi gruba üye olmayan “bağımsız” parlamenterler de vardır. Mevcut dağılımda AP’de 50 civarı bağımsız üye bulunmaktadır.
AP Genel Kurulunda parlamenterlerin oturacağı yerler, grup başkanlarının mutabakatı sonrasında soldan sağa siyasi eğilimlerine göre belirlenir.
Peki bu siyasi gruplar hangileri ve hangi ulusal parti hangi AP grubunda yer alıyor? Hangi ulusal partiye oy verdiğimizde hangi AP grubuna üye kazandırıyoruz?
Avrupa Halk Partisi-Hristiyan Demokratlar (European People’s Party)
Avrupa Halk Partisi (EPP), Avrupa Parlamentosunda Hristiyan demokrat ve liberal-muhafazakarlıktan ilham alan bir dizi merkez, merkez sağ ve sağ partiyi bir araya getiren bir Avrupa siyasi partisidir.
1976 yılında kurulan EPP Avrupa Parlamentosu’nun en büyük ve en eski grubudur. EPP’nin 40 farklı ülkeden 70’ten fazla üye partisi, Avrupa Birliği üye ülkelerinden de çok sayıda devlet ve hükûmet başkanı üyesi bulunuyor. AB’de ise Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen ve Parlamento Başkanı Roberta Metsola da dahil olmak üzere önemli pozisyonlarda üyeleri bulunan bir politik gruptur. Mevcut durumda AP’de bulunan 705 üyenin 177’si EPP üyesidir. EPP kendisini “siyasi yelpazenin sağ merkezinde yer alan, kökleri Avrupa kıtasının tarihi ve medeniyetine dayanan ve başından beri Avrupa projesi için çalışan bir aile” olarak tanımlıyor.
Avrupa Parlamentosunda EPP grubunda yer alan bir çok ulusal parti kendi ülkelerinde iktidar yahut ana muhalefet pozisyonunda bulunuyor. Almanya’dan Hristiyan Birlik Partileri (CDU, CSU), Fransa’dan Cumhuriyetçi Parti (Les Republicains), İtalya’dan Forza Italia, Hollanda’dan Hristiyan Demokrat Çağrı (CDA), Avusturya’dan Avusturya Halk Partisi (ÖVP) Belçika’dan Hristiyan Demokrat ve Flamanlar (CD&V) ve İspanya’dan Halk Partisi (PP) gibi Avrupa’nın büyük partileri EPP grubu üyesidir.
Yapılan anketlere göre Haziran 2024 AP seçimlerinde EPP’nin yine birinci parti olması bekleniyor.
Sosyalistlerin ve Demokratların İlerici İttifakı (Progressive Alliance of Socialists and Democrats)
Sosyalistler ve Demokratlar İlerici İttifakı (S&D), Avrupalı Sosyalistler Partisi (Party of European Socialists)’in ve ilgili partilerin çeşitli seçilmiş üyelerini bir araya getiren bir AP grubudur. 2009’da Avrupalı Sosyalistler Partisi, sol ve merkezden politikacıların bir araya geldiği yeni İtalyan Demokrat Partisi ile güçlerini birleştirmiş ve bu yeni grubu kurmuştur. Siyasal yelpazenin merkez ve merkez solunda kalan, AP’nin güncel dağılımında en büyük ikinci grup olan S&D’nin 141 parlamenteri vardır.
AP’de S&D ittifakında yer alan partilere baktığımızda Almanya’dan Sosyal Demokrat Parti (SPD), Fransa’dan Sosyalist Parti (PS), İtalya’dan Demokrat Parti (PD), Avusturya’dan Sosyal Demokrat Parti (SPÖ), Hollanda’dan İşçi Partisi (PvdA), Belçika’dan Sosyalist Parti ve İspanya’dan Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) ve Katalanya Sosyalist Partisi (PSC) gibi partileri görmekteyiz.
S&D’nin haziran ayında gerçekleşecek seçimlerden yine parlamentonun en büyük ikinci grubu olarak çıkması bekleniyor.
Avrupa’yı Yenile (Renew Europe)
Avrupa’yı Yenile (Renew) Grubu, Avrupa Parlamentosunda Haziran 2019’da kurulan bir siyasi gruptur. Bir önceki dönemdeki adıyla Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı (ALDE) grubunun, özellikle Fransız Rönesans partisi olmak üzere, kendilerini liberal olarak tanımlamak istemeyen partileri de kapsayacak şekilde genişletilmesi amacıyla kurulmuştur. Mevcut dağılımda Renew AP’deki en büyük üçüncü grup olarak 101 sandalyeye sahiptir.
Renew grubunda yer alan partiler arasında en önemlisi Fransa’da iktidarda olan Yeniden Doğuş (Renaissance) Partisidir. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un partisi olan Yeniden Doğuş 2017 yılından beri Fransa’yı yönetiyor. Bunun dışında Almanya’dan Liberal Demokrat Parti (FDP), İtalya’dan Italia Viva, Avusturya’dan Yeni Avusturya ve Liberal Forum (NEOS), Hollanda’dan Demokrasi ve Özgürlük için Halk Partisi (VVD), İspanya’dan Ciudadanos ve Belçika’dan Open VLD bu gurubun içinde yer almaktadır.
Renew grubunun bir düşüş yaşayarak AP’deki en büyük üçüncü grup olma vasfını yitirmesi bekleniyor.
Kimlik ve Demokrasi Grubu (Identity and Democracy)
Aşırı sağı Avrupa Parlamentosunda temsil eden grup Kimlik ve Demokrasi (ID) grubudur. 2019 seçimlerinin öncesinde ismi Ulusların ve Özgürlüklerin Avrupası olan grup 2019 seçimleri ile AP’deki ismini Kimlik ve Demokrasi yaptı. Kimlik ve Demokrasi Grubu AP’de şu an 59 üye ile temsil edilmektedir.
Kimlik ve Demokrasi grubu göç ve göçmen karşıtlığı, çifte vatandaşlık karşıtlığı, islamofobik ve ayrımcı söylemleri ile öne çıkmaktadır. Burada temsil edilen ulusal partilerin çoğu daha öncesinde AB karşıtı bir siyaset izlese de son yıllarda bu stratejilerini değiştirerek sınırlı bir AB’den yana tavır göstermeye başlamışlardır. Bu gruba katılan ulusal partilere baktığımızda özellikle Almanya için Alternatif (AfD) ve Fransa’dan Le Pen’in Ulusal Birlik (RN) partileri öne çıkmaktaydı. Ancak geçtiğimiz günlerde Ulusal Birlik ve AfD arasındaki gerginliğin sonucu olarak AfD bu gruptan ihraç edildi. Bunlar dışında İtalya’dan Lig partisi, Avusturya’dan Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ), Belçika’dan Vlaams Belang Partisi, Hollanda’dan Geert Wilders’in partisi olan Özgürlük Partisi (PVV) bu grupta yer almaktadır.
Büyüklük olarak şu an AP’de altıncı sırada yer alan Kimlik ve Demokrasi Grubu, yapılan anketlere göre haziran ayında yapılacak seçimlerde AP’nin en büyük üçüncü grubu olacak gibi görünüyor. Bu grubun 2014’de 41 parlamenter ile AP’nin en küçük grubuyken bugün üçüncü sırada geliyor oluşu, aşırı sağın AP’de mevzi kazandığını açık bir şekilde gösteriyor.
Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı (Greens/European Free Alliance)
Yeşiller/EFA grubu AP’de mevcut dağılımda 72 üye ile temsil edilmektedir. Avrupa’nın ekolojik partilerini bir araya toplayarak AP’de temsil eden grup merkez solda yer almaktadır. AB yanlısı bir politika izleyen Yeşiller/EFA grubunda temsil edilen siyasi partilere baktığımızda karşımıza Almanya, Avusturya, Fransa gibi ülkelerin Yeşiller partileri, Hollanda’nın Yeşil Sol’u, Belçika’nın Ecolo hareketi ve İspanya’nın Katalanya Cumhuriyetçi Sol’u gibi siyasi partiler çıkmaktadır.
Özellikle iklim krizinin etkilerinin hissedilmeye başlandığı ve iklim meselesine dair bilincin arttığı son yıllarda Yeşillerin halk desteği de artmıştır. 2019 Avrupa seçimlerinde Yeşiller Grubu, tarihinin en iyi temsilini elde ederek Avrupa Parlamentosu’nda dördüncü büyük grup olmuşsa da bu halk desteğinin iyi değerlendirilemediği ve 2024 seçimlerinde Yeşiller grubunun AP’deki koltuk sayısının kırk-elli arasında olacağı tahmin ediliyor.
Avrupa Muhafazakarlar ve Reformistler Grubu (European Conservatives and Reformists)
Avrupa Muhafazakarlar ve Reformistler Grubu (ECR) siyasi yelpazenin sağında yer alan popülist ve AB karşıtı (eurosceptic) ulusal partileri altında toplayan bir AP grubudur. 2009 yılında EPP’den ayrılan Birleşik Krallık Muhafazakar Partisi üyelerinin AP’de kurduğu bu grup ulusların egemenliğini ön plana almaktadır ancak kendisini AB karşıtı değil, AB’ye realist bir yaklaşımı savunan “eurorealist” olarak tanımlamaktadır.
Mevcut dağılımda ECR’nin AP’de 68 üyesi bulunmaktadır ve 2024 seçimleri sonrasında bu sayının 70-75 aralığında olması beklenmektedir.
ECR kendisini “muhafazakar-sağ” olarak tanımlasa da aşırı sağ ile sık sık bir araya geldiği gözlemlenmektedir. Almanya için Alternatif (AFD) 2014 seçimlerinde AP’de ECR grubuna katılmış ve iki yıl boyunca bu grupta kalmıştır. Ancak 2016 yılına geldiğimizde AfD aşırı sağ söylemlerinden ötürü ve Avusturya’nın aşırı sağ partisi FPÖ ile işbirliğinden dolayı ECR’den dışlanarak AP’de Kimlik ve Demokrasi grubuna katılmıştı. İtalya’nın mevcut başbakanı Giorgia Meloni’nin aşırı sağ partisi İtalya’nın Kardeşleri (Fdl) ve “aşırı sağdan daha sağ aday” olarak Fransa cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yüzde yedi oy alan Eric Zemmour’un partisi Yeniden Fetih (Reconquête) gibi partiler de AP’de ECR grubunda yer almaktadır.
2022’de merkez sağ EPP’den ihraç edildikten sonra şu anda hiçbir grubu olmayan, Macaristan başbakanı Viktor Orbán’ın aşırı milliyetçi sağcı partisi, Fidesz’in de seçimlerden sonra ECR’ye katılması bekleniyor. Böylece ECR de ID’yi aratmayacak bir aşırı sağ gruba dönüşüyor. ECR ve ID arasında ideolojik olarak büyük farklar olmasa da Rusya ile ilişkiler konusunda taban tabana zıtlar. ECR geleneksel olarak Rusya karşıtı bir siyaset yürütürken ID grubu Rusya ile ilişkilere daha sıcak yaklaşıyor. Her ne kadar Ukrayna savaşı bu durumu biraz değiştirmiş olsa da Rusya ile ilişkiler bu iki grup arasındaki önemli farklardan birisi olmaya devam ediyor.
Avrupa Birleşik Solu/Nordik Yeşil Sol (Left in the European Parliament)
Avrupa düzeyinde demokratik sosyalizm temelli bir siyaset yürüten Avrupa Birleşik Solu/Nordik Yeşil Sol (Left) grubu mevcut dağılımda 37 üye ile AP’nin en küçük grubudur. 1994 kurucu deklarasyonuna göre, bu grup mevcut AB siyasi yapısının yeniden düzenlenmesi yanlısıdır. Ab kurumlarının tamamen demokratik hale getirmek için değiştirilmesini, neoliberal parasalcı politikalardan kopmanın ve adil dağılımın esas olduğu bir AB hedeflemektedir. Bu grup ayrıca Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) karşıtı ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü’nü (AGİT) güçlendirilmesi yanlısıdır.
Bu gruba üye olan ulusal partiler Almanya’dan Die Linke, Fransa’dan Boyun Eğmeyen Fransa (LFI), Belçika İşçi Partisi (PVDA), Hollanda’dan Hayvanları Koruma Partisi (PvdD), İspanya’dan Podemos, Yunanistan’dan Syriza ve İrlanda’dan Sinn Féin gibi partilerdir.
Son anketler Left grubunun 2024 seçimlerinde AP’de 30 civarı sandalyeye sahip olacağını göstermektedir.
Ana Akım Partiler Dışında Kime Oy Verebilirim?
Avrupa seçimleri her ne kadar ana akım partilerin arasında bir yarış gibi görünse de aslında bu seçimlere her AB üyesi ülkeden onlarca siyasi oluşum katılıyor. Ana akım partilere inancını yitirmiş insanlar için bir alternatif oluşturmak isteyen siyasi oluşumlar da mevcut. Bu partiler arasında göçmen kökenli insanların sorunlarını çözmek amacıyla kurulanlar yahut Gazze’deki katliama dikkat çekmek gibi spesifik amaçları olan oluşumlar var. Örnek vermek gerekirse Yunanistan eski Maliye Bakanı Yanis Varoufakis öncülüğündeki Avrupa’da Demokrasi Hareketi 2025 (DiEM25), Avrupa Parlamentosu’nda kırılgan ittifaklar oluşturan ulusal partiler modelinin modası geçmiş olduğunu ve bugün Avrupa’daki büyük ekonomik, politik ve sosyal krizlerle yüzleşmek için bir pan-Avrupa hareketinin gerekli olduğunu düşünüyor. Hareket, Almanya , Fransa ve Yunanistan gibi AB ülkelerinde seçime giriyor. DiEM25 Yunanistan, Almanya ve İtalya’da MERA25 adıyla bu seçimlere katılıyor.
Yeni bir alternatif olan, Almanya’da Türkiye kökenli bir grubun kurduğu Çeşitlilik ve Uyanış için Demokratik İttifak (DAVA) adlı yeni siyasi oluşum da ilk kez AP seçimlerine katılacak. AP seçimlerinde Almanya’daki seçimlerde olduğu gibi yüzde 5’lik bir barajın bulunmaması sebebiyle uzmanlar, DAVA’nın AP’de bir ila iki milletvekili kazanmasının mümkün olabileceğini tahmin ediyor. Bunun haricinde Almanya’da BIG Partisi gibi 2010 yılında ağırlıkla Türkiye kökenliler tarafından kurulan ve Avrupa Parlamentosu Seçimleri için “Free Palestine” şeklindeki bir birlik altında kampanya yürüten partiler de var.
Bu partilerin yeterli sayıda oy alıp AP’ye üye göndermeleri hâlinde Avrupa Parlamentosu’ndaki mevcut gruplara mı dahil olacakları, yoksa kendi aralarında yeni bir grup mu kuracakları ya da bağımsız olarak kalmayı mı tercih edecekleri sorularının cevabı ise henüz net değil. AP’de yeni bir grup kurulması için en az 7 ülkeden toplam 25 milletvekilinin bir araya gelmesi gerekiyor.
