Avrupa Parlamentosu Nedir, Nasıl Çalışır?
27 Avrupa Birliği üyesi ülkenin vatandaşları 6-9 Haziran tarihlerinde sandığa gidiyor. Yaklaşık 450 milyon insanın temsilcilerinin seçileceği Avrupa Parlamentosu seçimleri öncesinde bilmeniz gereklenleri sizin için derledik.
Her beş yılda bir Avrupa Birliği (AB) vatandaşları Avrupa Parlamentosu (AP) üyelerini seçmek amacıyla sandık başına gidiyor. Brüksel ve Strazburg’da toplanan Parlamento’nun Brexit sonrasında üye sayısı 705 olarak kararlaştırılmışken Haziran 2024 seçimleri ile bu sayı 720’ye çıkacak. Peki 6-9 Haziran tarihleri arasında gerçekleşecek seçimlerde aslında neyi seçiyoruz? Avrupa Parlamentosunun yetkileri nelerdir? Avrupa Parlamentosu hangi ülkeden kaç kişi ile temsil ediliyor?
Avrupa Parlamentosu Nedir, Ne İş Yapar?
Avrupa Parlamentosu, üye devletlerin AB’ye egemenlik haklarını devrettikleri konularda düzenleme yapma yetkisine sahip bir yasama organı. Burada, 27 ülkeden gelen parlementerler AB yetki alanına giren konularda yapılacak düzenlemeleri tartışır ve oylar. Ayrıca Avrupa Parlamentosu, AB’nin yıllık bütçesini hazırlar ve oylar. Bütçe üzerindeki bu yetkisi AP’nin özellikle de Avrupa Komisyonu ve AB Konseyi gibi Birliğin diğer organları karşısında elini güçlendiren ve onları denetlemesini de sağlayan bir yetkidir. Bununla beraber Avrupa Parlamentosu, kabul edilen düzenlemelerin tüm üye devletlerde düzgün ve uyumlu bir şekilde uygulanmasını da sağlar.
Avrupa Parlamentosu yasama yetkisini AB Konseyi ile paylaşarak kullanır. Yetkileri çerçevesinde, Avrupa Komisyonunun yaptığı düzenleme önerilerini inceler ve AB Konseyi ile birlikte yasama sürecine katılır. Bununla beraber, diğer parlamentolar gibi, yönelttiği yazılı veya sözlü sorularla ve gensoru önergeleriyle Komisyonu denetleme yetkisine sahiptir.
Avrupa Parlamentosunun Yetkileri Neler?
AB’nin yıllık bütçesini onaylamak ve uygulanmasını denetlemek suretiyle Konsey ile birlikte bütçe yetkisini de paylaşmaktadır. 2009 yılında yürürlüğe giren ve AB’nin mevcut kurumsal yapısına son şeklini veren Lizbon Antlaşması, AP’nin AB bütçesi üzerindeki yetkilerini arttırmış ve yasama yetkilerini neredeyse tüm alanlarda Konsey ile eşit konuma getirmiştir. Ayrıca AP, Avrupa Komisyonu Başkanı’nı ve Avrupa Ombudsmanı’nı da seçme yetkisine sahiptir. Yani AB’yi çift meclisli bir devlete benzetirsek Komisyonu hükûmet, AP ve AB Konseyini ise Temsilciler Meclisi ve Senato olarak düşünebiliriz. Bu durumda Komisyon Başkanının seçme yetkisi AP’nin doğrudan “AB hükümeti”nin başındaki kişiyi seçmesi anlamına gelmektedir.
Avrupa Parlamentosu toplantıları Strasbourg ve Brüksel’de gerçekleştirilir. AP Sekreteryası ise Lüksemburg’dadır. Farklı konularla ilgilenen komiteleri, AP’ye görüşülmesi için gelen konuları tartışır; bir rapor olarak AP Genel Kurulu’na sunar ve görüşmeler bu raporlar ışığında gerçekleştirilir. Toplantıları ve tartışmaları kamuya açık olan AP’nin kararları, tutum belgeleri ve toplantı tutanakları ise AB Resmî Gazetesi’nde yayımlanır.
Kısaca özetleyecek olursak, Avrupa Parlamentosu yasama, bütçe ve siyasi denetim yetkilerine sahiptir. Her beş yılda bir doğrudan genel oyla seçilir. Avrupa Parlamentosu, doğrudan AB vatandaşları tarafından seçilen tek AB organıdır. 450 milyon Avrupa vatandaşını temsil ettiği için AB’nin demokratik meşruiyetini da sağlamaktadır. AP’nin başkanlığını 2022 yılından beri Maltalı Roberta Metsola yürütmektedir.
Hangi Ülkeden Kaç Temsilci Var?
AP’ye hangi ülkeden kaç parlamenter geleceği “azalan orantı” prensibi ile belirlenmiştir. Kesin bir orantı olduğu takdirde küçük ülkelerin çok az temsilcisi yahut nüfusu fazla olan ülkelerin AP’de çok fazla temsilcisi olabileceği için ülkelere göre kaç seçmenin bir AP üyesini seçeceği değişmektedir. Böylece küçük ülkelerin vatandaşlarının daha iyi temsili sağlanabilmektedir. Örneğin, Maltalı bir milletvekili 79 bin seçmeni temsil ederken, Alman bir milletvekili 868 bin seçmeni temsil edebilmektedir. Ayrıca bir üye devletin AP’deki temsilci sayısı 6’dan az, 96’dan fazla olamamaktadır.
Bu çerçevede Haziran ayında gerçekleşecek seçimlerden sonra AP’de Almanya’nın 96, Fransa’nın 81, İtalya’nın 76, İspanya’nın 61, Hollanda’nın 31, Belçika’nın 22, Avusturya’nın 20 temsilcisi olacaktır. Küçük Avrupa ülkeleri olan Malta, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Lüksemburg gibi ülkelerin ise 6’şar temsilcisi bulunmaktadır.
Ancak belirtmek gerekir ki, Avrupa Parlamentosunda üyeler ülkelerine göre değil, siyasi görüşlerine göre grup oluştururlar. Yani parlamenterler kendi ülkelerini değil, onlara oy veren tüm Avrupa vatandaşlarının siyasi görüşlerini temsil ederler. Bu çerçevede, AP güncel olarak 7 siyasi parti grubu ve bağımsız üyelerden oluşmaktadır.
