İngiltere’de Brexit ve Ankara Anlaşması Gölgesinde Çifte Vatandaşlık
Birleşik Krallık Brexit müzakereleriyle buhranlı bir sürecin içerisinde. Ülkedeki Türkiye kökenlilerin Brexit ve Ankara Anlaşması gölgesinde çifte vatandaşlık konusu ise bazı cevapları bekliyor.
Birleşik Krallık’ta yaşayan bir göçmen iseniz, İngiliz vatandaşlığı almayı düşünüyor olabilirsiniz. İngiliz vatandaşı olarak Birleşik Krallık’a özgürce gelip gidebilir, oy verebilir ya da vatandaşlara sağlanan sağlık hizmetlerinden yararlanabilirsiniz. İngiliz vatandaşı olmanın bunların dışında birçok avantajı olduğunu söylemek mümkün. Ama ya asıl milliyetinizden vazgeçmek istemezseniz? Çifte vatandaşlık almak bu soruya cevap olabilir. Peki Birleşik Krallık’ta çifte vatandaşlık nasıl alınabilir?
Britanya’da çifte vatandaşlık hakkı 1948 senesinden beri mümkün. Bu sayede farklı bir ülke vatandaşı iseniz Britanya vatandaşı olabilir ya da aynı şekilde Britanya vatandaşı iseniz de bu hakkınızı iptal ettirmeden farklı bir ülkenin vatandaşı da olabilirsiniz. Tabii bunun için gerekli olan kurallardan birisi de başvuruda bulunduğunuz ülkenin de çifte vatandaşlığa imkân sağlamasıdır. Birçok ülke çifte vatandaşlığı kabul etmemektedir. Türkiye ise vatandaşlarına çifte vatandaşlık hakkı sağlamaktadır.
İngiltere’de çifte vatandaşlık süreci normal vatandaşlık sürecinden farklı şekilde ilerlememekle birlikte Türk vatandaşlarına yönelik Ankara Antlaşması gereği İngiltere’de iş kurma ile başlayan süreçten vatandaşlığa kadar olan zamanda belli haklar sağlanmaktadır.
Ankara Antlaşması
Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Birliği ile 1963 senesinde imzaladığı Ankara Antlaşması, iş kurmak amacıyla İngiltere’ye vize başvurusunda bulunan Türk vatandaşlarının temel haklarını belirlemektedir. 1973 senesinde Avrupa Ekonomik Topluluğu’na İngiltere’de Ankara Antlaşması’nı kabul etmiş ve imzacı diğer ülkelerle beraber ilerleyen yıllarda değiştirilemeyeceğinin taahhütünü vermiştir. Kendi işini kurmak isteyen herhangi bir Türk vatandaşı o iş için gerekli sermaye ve mesleki yeterliliğini kanıtladığı sürece Ankara Antlaşması gereğince Birleşik Krallık’ta 1 senelik vize hakkı kazanmaktadır. 1 senenin sonunda işteki başarı durumu o kişinin 3 senelik oturma izni elde etmesini sağlamaktadır. Anlaşma gereği toplam 5 senenin sonunda ise İngiltere’de vatandaşlık başvurusunda bulunmak mümkün hâle gelmektedir. Burada önemli olan ise bu sermaye ve işin yapısına yönelik herhangi bir kısıtlamanın yapılmamış olmasıdır. Bu da Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu’na girişini düzenleyen ve “Türk halkının yaşam standardının yükseltilmesini” amaçlayan Ankara Antlaşması’nın sağladığı en büyük katkı olarak görülebilir.
Konu ile ilgili avukatlık ve danışmanlık hizmeti veren Avukat Ahmet Engin, bu anlaşmanın yürürlükte olmasına rağmen sağladığı bireysel haklara yönelik çok fazla şeyin bilinmediğini belirtiyor. Bu süreçte Birleşik Krallık’ın vatandaşlık için önce 200.000 Sterlin sermaye şartı, ardından en az iki kişinin istihdamını sağlama ve çeşitli sınavları zorunlu hâle getirdiğini söyleyen Engin, 1998’de Avrupa Adalet Divanı’nda sonuçlanan Savaş Davası’nın ise Türk vatandaşlarının İngiltere’ye yapacakları iş kurma ve vatandaşlık başvuruları için dönüm noktası olduğunu hatırlattı. Davanın Ankara Anlaşması’nın bireylere sağladığı hakları göstermesi açısından önemini vurgulayan Ahmet Engin, İngiliz tarafının Türkler tarafından yapılan başvuruları tabiri caizse yokuşa sürmesi neticesinde kabul edilen başvuruların yine de kısıtlı olduğunu; ancak Avrupa Adalet Divanı’nın 2007’deki Tüm ve Darı Kararı neticesi bu sürecin İngiltere tarafından engellenmesinin önüne geçildiğini ve böylece İngiltere’nin özellikle 2009 itibariyle 9 senelik dönemde Türk vatandaşlara yönelik Ankara Anlaşması gereklerinin yoğun şekilde uygulandığını aktardı.
İngiltere’de Vatandaşlık Başvuruları
Bunun dışında İngiltere, vatandaşlık için 200.000 sterlin sermaye ve en az iki kişiyi istihdam edecek şekilde iş kurma zorunluluğu koymuş durumda. Bazı ülkelerde (örneğin Hollanda’da) kişilere tanınan, evlendiği kişinin milliyetine sahip ülkenin vatandaşı olma hakkı ise Birleşik Krallık’ta bulunmuyor. Birleşik Krallık vatandaşı birisi ile evlenen kişinin, bazı şartları sağlaması ve bu şartlar doğrultusunda vatandaşlık başvurusunda bulunması gerek. Buna ek olarak, çocuklar yurtdışında doğsa dahi otomatik olarak ebeveynlerinin milliyetinde sayılıyor ve Britanya vatandaşı olarak kendilerine sağlanan haklara sahip olabiliyorlar.
Birleşik Krallık, İngiliz vatandaşlığı için başvuruda bulunacak kişilerin sabıka kayıtlarının temiz olması şartı koymuş durumda. Ancak herhangi bir suçtan hüküm giymemiş kişiler İngiliz vatandaşlığı için başvuruda bulunabiliyorlar. Buna ek olarak Birleşik Krallık’in vatandaşlıktan atma hakkı da saklı ve özellikle son yıllarda sıkça uygulanıyor. Son birkaç yılda İngiltere’de çifte vatandaşlık hakkı bulunan birçok kişinin İngiliz vatandaşlığı güvenlik gerekçeleriyle iptal edilmişti. Sabıka kaydının temiz olması dışında İngiltere İçişleri Bakanlığı’na son 10 yıl içerisinde herhangi yalan beyanda bulunmamak ve son 3 yıl içerisinde ise göçmenlikle alakalı herhangi bir suç işlememek de Birleşik Krallık vatandaşlığı için gerekli gözüken diğer hususlar olarak dikkat çekiyor. Bunlara ek olarak İngiltere’de en az 5 sene bulunmak ve belirli sayılı günlerde ülkeyi terk etmemek de vatandaşlık başvurusu için gereken şartlardan birisi. (Birleşik Krallık vatandaşı ile evli birisi için bu rakam 3 sene)
Birleşik Krallık ayrıca çifte vatandaşlık başvurusunda bulunan kişiler gerekli şartları sağlıyorsa bu kişileri bazı sınavlara tabi tutuyor. Bu sınavlardan bir tanesi İngilizce, Galce veya İskoçça dillerinden herhangi birisi için gerekli olan yeterlilik sınavı. Vatandaşlık başvurusunda bulunanların bu dillerden en az birini belli derecede de olsa bildiğini kanıtlaması gerek. Buna ek olarak bazı durumlarda İngilizce bilgisinin kanıtlanmasına gerek yok. Mesela 65 yaş üstü olanlar ve fiziksel veya zihinsel olarak engeli bulunan kişilerin İngilizce bilgilerini kanıtlamak zorunda olmadan başvuruları kabul edilebiliyor.
Dilbilgisinde yeterlilik dışında “İngiltere’de Yaşam” isimli entegrasyonu amaçlayan bir diğer sınav da başvuruda bulunan kişiler için şart konulmuş durumda. İngiliz kültürü ve İngiltere’deki güncel olaylar ile ilgili soruların bulunduğu bu sınavda başarılı olmak, Birleşik Krallık vatandaşlığı elde etmek için gerekli. Bu sınavlarla ilgili gerekli ayrıntıları bu konuda danışmanlık hizmeti veren çeşitli kuruluşlardan elde etmek mümkün.
Brexit Süreci, Vatandaşlık Başvuruları ve Ankara Anlaşması’nın Geleceği
Avrupa Birliği’ni temsil eden Brüksel bürokrasisine olan tepkiler, kıtanın son yıllardaki en büyük ve derin siyasal problemini oluşturuyor. Genel para politikaları ve göçmen problemleri birlik karşıtı grupların temel argümanlarını oluşturduğu iki ana konu olarak ortaya çıkarken, bu tartışmaların yoğun olarak yaşandığı dönemde İngiltere’de birlik karşıtı bir anlaşma üzerine yapılan referandumun kabul edilmesi, ülke tarihinde önemli dönüm noktalarından biri oldu. Nitekim Brexit olarak bildiğimiz ve Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden ayrılmasını işaret eden süreç daha sonraları birlik karşıtı politikalar izleyen diğer ülkelerdeki grup ve partilerin de izlediği ana politikalardan birisi olarak örnek teşkil ediyor.
Brexit sonrası süreçte birçok İngiliz vatandaşının farklı ülkelere çifte vatandaşlık için başvurduğunu söyleyebiliriz. 2015 senesinde 1.826 İngiliz vatandaşı farklı ülkelerden vatandaşlık elde etmişken geçtiğimiz yıl toplam 13.141 İngiliz vatandaşı 18 farklı ülkeden birisinin vatandaşlığını elde etti. Yapılan başvuruların geneli ise Avrupa Birliği ülkelerine yapılıyor. Farklı ülkelere vatandaşlık başvurusunda bulunan İngilizlerin temel motivasyonu AB’nin bir parçası olmayı devam etmek istemeleri. Yapılan başvuruların ezici çoğunluğunu Almanya’ya yapılan başvurular oluşturuyor. Geçtiğimiz yıl yapılan başvuruların yarıdan fazlası bu ülkeye yapılmışken Almanya’yı Fransa, Belçika ve İsveç’e yapılan vatandaşlık başvuruları takip ediyor. Buna ek olarak her ülkenin farklı prosedür ve kriterler uyguladığını hatırlatmakta fayda var. Mesela vatandaşlıkta Almanya’nın, ataları Alman olup Nazi dönemi mağduru olmuş kişilere yönelik kolaylık sağladığı biliniyor.
29 Mart’ta başlayacak AB’den ayrılma sürecine hazırlanan İngiliz vatandaşlarının ise Brexit sonrası vatandaşlık başvurularını sürdürmesi öngörülüyor. Ancak İngiltere’nin AB’den ayrılmasının çifte vatandaşlık başvurusunda bulunmak isteyenler için yeni problemler getirmesi de oldukça muhtemel. Mesela çifte vatandaşlık başvurularının en yoğun şekilde yapıldığı Almanya, AB dışındaki ülkelere çifte vatandaşlık hakkını çok kolay tanımıyor. Birleşik Krallık resmî olarak 29 Mart 2019’a kadar birlik üyesi olduğu ve olacağı için de şimdiye kadar yapılan başvuruların böyle bir kritere takılması mümkün değildi. İngiltere’nin birlikten çıkması sonucu bu başvuruların sürüp sürmeyeceği ve yapılacak yeni başvurulara Almanya’nın takınacağı politika merak konusu.
Benzer şekilde, aynı dönemde birlik üyesi ülke vatandaşlarından İngiltere’ye yapılan vatandaşlık başvurularında da kesin bir artış yaşandı. Birleşik Krallık’a yapılan vatandaşlık başvuruları bir önceki seneye göre iki kat artarak 2017’de yaklaşık 30.000’e ulaştı. Özellikle İspanya, Fransa ve Almanya’dan Birleşik Krallık’a yapılan başvurularda ciddi artış söz konusu.
Birleşik Krallık’a yapılan vatandaşlık başvurularının artmasının temel nedeni olarak da Brexit süreci ile bu ülkede çalışanların geleceklerine dair belirsizlik gösterilebilir. Yine de yapılan başvuru rakamlarının bu ülkede çalışan Avrupa Birliği üyesi ülkelerin vatandaşı olan kişilerin sayısı ile kıyaslandığında oldukça düşük kaldığını hatırlatmakta yarar var. Son verilere göre İngiltere’de 900.000’in üzerinde Polonyalı, yaklaşık 300.000 Alman, 220.000 İtalyan, 164.000 Fransız ve 157.000 İspanyol yaşıyor.
İngiltere’de yaşayan Türklerin sayısı yaklaşık 500.000 civarında. Bu rakamın çoğunluğunu ise Kıbrıs Türkleri oluşturmakta. Kıbrıs’ın yasal statüsünden faydalanıp özellikle yüzyılın başında Büyük Britanya’ya geçen Türklerin torunları burada yaşamaya devam ediyorlar. Anakaralı ise 150.000 civarında Türk vatandaşının olduğu söyleniyor. Bunlardan ne kadarının çifte vatandaş olduğuna dair bir veri bulunmamakla beraber, Türkiye anakarasından Birleşik Krallık’a yapılan bu göçler, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında imzalanan Ankara Anlaşması çerçevesinde gerçekleşmekte. 1958 yılında kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu, Türkiye ile 1963 yılında Türklerin topluluk üyesi ülkelerde çalışması ve iş kurmasına olanak sağlayan Ankara Anlaşması’nı imzalanmıştı. İngiltere de Avrupa Ekonomik Topluluğu’na katıldığında bu anlaşmayı kabul etmişti. Brexit sonrası Ankara Anlaşması da yürürlükten kaldırılmış olacak.
İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden çıkışı ile Ankara Anlaşması’nın son bulması, Türk vatandaşlarının İngiltere’de iş kurmaya yönelik başvurularının daha da zorlaştırılması ile neticelenebilir. Ancak hem İngiltere’nin birlik ile görüşmelerinin devam ettiğini ve kararın iptal edilmesi ya da sürecin 29 Mart’dan farklı bir tarihe alınması gibi durumlar neticesinde Ankara Anlaşması hükümleri İngiltere’nin yasal olarak ayrıldığı saate kadar aynı şekilde devam edecek. Avukat Ahmet Engin ise İngiltere’nin birlikten ayrılması durumunda bu ülkenin Türkiye ile yaptığı ticaret hacminin büyüklüğü sebebiyle Türkiye ile serbest ticaret anlaşması imzalamasının olası olduğunu ve bu anlaşma ile de Ankara Anlaşması’nın hükümlerinin devam ettirilmesi ya da Türk iş adamlarına belli haklar verilebileceğini ifade ediyor. Birlikten ayrılma sürecini olası en az zarar ile bitirmeyi hedefleyen İngiltere’nin Türkiye’ye karşı daha iyi bir pozisyon alabileceği ve ikili ilişkilerin daha da artırılarak iki ülke arasındaki ticaret hacminin daha da fazla büyüyebileceği söylenebilir.
Bu konu hakkında bizi aydınlattığınız için teşekkürler!