Avusturya’da Ayrımcılık Durumunda Başvurulacak Kurumlar

Avrupa Temel Haklar Sözleşmesi’nin 21. maddesinde tanımlanan “ayrımcılık” kavramı gerek bireyin gerekse toplumun başka bir bireye cinsiyet, ten rengi, etnik ve sosyal aidiyet, yaş, engel, dil, din, dünya görüşü, politik görüş, doğum veya genetik herhangi bir sebepten ötürü olumsuz bir muamaleye maruz kalması şeklinde tanımlanmış ve yasaklanmıştır.

Bununla birlikte Avusturya içerisinde de her ayrımcılık hukuki sonuçları beraberinde getirmez. Özellikle yasal olarak yasaklanmayan ayrımcılıklar, Avusturya ve Avrupa Birliği vatandaşlarına verilen öncelikli haklardır. Ayrıca meslek itibariyle yapılması gereken bir kısım ayrımcılıklar da hukuki açıdan kabul görür.

Avusturya’da ayrımcılık durumu halinde uygulanan çeşitli yasalar ve Avrupa Birliği Yönergeleri bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı kadın-erkek eşitliğini konu etmektedir. Yine Avrupa İnsan Hakları Bildirgesi’nin 14. maddesinde kişinin ırk, ten rengi ve kökeni gibi temel insan haklarını konu eden tüm ayrımcılıklar yasaklanmaktadır.

Avusturya’da Ayrımcılıkla İlgili Kanunlar

Avusturya Ceza Kanunu belli olguları ayrımcılık olarak kabul ederek yasaklamakta, hatta cezaya tabi tutmaktadır. Ceza Kanununun 33. maddesinde suç eylemi içerisinde ırkçılık ya da ayrımcılık ağırlaştırıcı bir unsur olarak görülür. Avusturya Ceza Kanunu 283. maddesinde yer alan kışkırtma unsuru da yine ağır suç olarak değerlendirilir. Buna göre insanları bir kişiye karşı kendi dini aidiyeti sebebiyle kışkırtmak yine nitelikli suç olarak cezaya tabi tutulur.

Avusturya’da uygulanan Eşit Muamele Yasasıyla (Alm. “Gleichbehandlungsgesetz”) iş alanında ve diğer bütün alanlarda cinsiyet sebebiyle yapılan ayrımcılık yasaklanmıştır.

Viyana Ayrımcılık Karşıtı Yasa (Alm. “Wiener Antidiskriminierungsgsgesetz”) ile din, dünya görüşü, engel, etnik köken, cinsiyet kaynaklı ayrımcılıklar kesinlikle yasaklanmıştır. Bununla birlikte hamilelik ve ailevi sebeplerden ötürü yapılan ayrımcılık da bu kategoride değerlendirilir. Yasanın geçerli olduğu alanlar sağlık, sosyal, eğitim ve hizmet alanlarıdır. Bu alanlarda devlet kurumu çalışanları tarafından ayrımcılığa uğrama durumunda kişi tazminat talebinde bulunabilir. Yalnız burada tek şart mahkeme öncesinde karşılıklı uzlaşma yapmaya çalışmaktır. Ayrıca kanunların mağdurlara verdiği bir diğer hak da ayrımcılık iddiasının davacı tarafından kanıtlanmaya gerek olmaması, tam tersi karşı tarafın ayrımcılık yapmadığını kanıtlaması gerektiğidir.

Kişinin sahip olduğu engel nedeniyle yapılan ayrımcılıklar da Engelli Yasası kapsamında yaptırıma tabi tutulmaktadır. Bu durumda öncelikle uzlaşma (Alm. “Schlichtung”) yoluna gidilir. Şayet bu başarılı olmazsa mahkemede tazminat talebinde bulunulabilir. Ayrımcılık içerisinde ayrıca hakaret etme, gülünç duruma düşürme unsurları da yer alır. 2018 itibariyle ayrıca bu tutumların bırakılması için de dava açılabilmektedir.
İş Yerinde Ayrımcılık

İş alanında gerçekleşen ayrımcılık kaynaklı işten çıkarma durumlarında iş mahkemesine 3 ay içerisinde dava dilekçesi ile başvurulabilir. Bu ayrımcılıklar yasadaki her unsuru içerir. Yine işe alım süreçlerinde ya da iş yerindeki ayrımcılıklarda da danışmanlık üzerine iş mahkemesine başvurulabilir.

Bu tarz davalarda İşçi Odası’nın (Alm. “Arbeiterkammer”) danışmanlık hizmetlerinden de yararlanma imkanı vardır. Kuruma gidip işyerindeki ayrımcılık hakkında bilgi verilerek buradan alınacak danışmanlık ile gerekli olan merciilere başvurulabilir. Kazanma olasılığı yüksek olan durumlarda kişiye İşçi Odası tarafından avukat da tesis edilebilir.

İş yerinde meydana gelen ayrımcılıklar yasalarda özellikle değerlendirilir. Bu hususta yasada işe girme, işten çıkma, iş sırasında verilen maaş, sosyal faydalar, sözleşme, terfi gibi konularda uğranılan ayrımcılıklar farklı kurallar çerçevesinde değerlendirilir ve genelde manevi tazminatla sonuçlanabilir.
Haksız yere işten çıkarma durumunda 14 gün içerisinde iş mahkemesine başvurularak feshi reddetmek gerekir. İşten çıkarmanın geçerli olduğu durumlarda da yine kişilere 6 ay içerisinde başvurması hâlinde tazminat talep hakkı verilir.

Tüm iş ilanları da yine eşit şekilde ayrımcılığa yer vermeden düzenlenmelidir. İş başvurusunda ayrımcılık sebebiyle reddedilme durumunda 6 ay içerisinde kişi Eşit Davranma Komisyonu’na başvurabilir. Her durumda kişiye öncelikle İşçi Odası’na ya da sendikaya gidip bir danışmanlık alması tavsiye edilir. Bunun sonrasında komisyona veya mahkemeye bir dilekçe ile başvurusunu yapabilir.

Avusturya’da Ayrımcılıkla Karşı Karşıya Kalanların Başvurabileceği Kurumlar

Öncelikle kişinin hangi şartlar altında ayrımcılığa uğradığının tam olarak tespit edilmesi gerekir. Resmî kurumlar tarafından yapılan ayrımcılıkta “halk avukatlığı” devreye girerken iş yerinde yapılan ayrımcılıklarda “eşit davranma avukatlığı” devreye girer ve mahkemeye başvurulur. Kişinin 18 yaşından küçük olması durumunda “çocuk avukatlığı” (Alm. “Kinderanwaltschaft”) devreye girer.

Ayrımcılık Durumunda Başvurulabilecek Sivil Toplum Örgütleri

Resmî kurumların yanı sıra Avusturya’da ırkçı saldırıya uğrama durumunda kişi destek amaçlı belli sivil toplum kuruluşlarına da başvurabilir. Irkçı kaynaklı saldırılarda ilk olarak sivil toplum kuruluşlarıyla bağlantıya geçilmesi sürecin kavranması açısından önem arz eder.

Bu dernekler arasında yer alan Irkçılık Karşıtı Çalışma ve Sivil Oluşum (ZARA) ırkçı saldırı durumunda kişiye her aşamada destek veren bir dernektir. Dernek her sene ırkçı ayrımcılığa maruz kalan 1.000’den fazla kişiye hukuki destek sunmakta, ırkçı olaylarda hukuki mücadele yolları hakkında bilgi vermekte ve kendisine bildirilen bütün vakıaları da dökümente etmektedir. Kurumun internet sitesine şuradan ulaşılabilir: https://www.zara.or.at/index.php/beratung

“Ayrımcılığın Olmadığı Bir Eğitim” (Alm. “Initiative für ein diskriminierungsfreies Bildungswesen” – IDB) ismiyle faaliyet gösteren dernek de okul öğrencilerinin eğitim sisteminde karşılaştığı ayrımcılıklarda başvurulabilecek bir sivil toplum kuruluşudur. IDB danışmanlık vermemekte, yalnızca okullarda ırk ya da din temelli karşılaşılan ayrımcılıkların kayıt altına alınıp, karar alıcılara “sorunun kapsamı”nı göstermek adına bunları dökümente eden bir oluşumdur. IDB’nin internet sitesine şuradan ulaşılabilir: http://diskriminierungsfrei.at/willkommen

Avusturya Müslümanlar için Dokümantasyon ve Danışmanlık Merkezi ise İslam düşmanlığı ve Müslümanlara karşı yapılan ırkçı saldırıların kayıtlarını tutan bir oluşumdur. Bu şekilde Müslümanlara karşı yapılan ayrımcılık vakıalarının sayısı saptanır ve ileriki süreçlerde faydalı olur. Ayrımcılıkla karşılaşması durumunda hukuken bir sonuç alamayacak olsa da kişinin bunu ayrımcılık vakıalarını dökümente eden kurumlara bildirmesi gerekir. Kısa adı “Dokustelle” olan Dokumentasyon ve Danışmanlık Merkezi de bu tarz bildirimleri kaydeder. Kurumun internet sitesine şuradan ulaşılabilir: www.dokustelle.at

Ayrımcılık Durumlarında Uzlaşma Merkezleri

“Uzlaşma Merkezi” (Alm. “Schlichtungsstelle”) bağımsız bir kurum olarak bir anlaşmazlık durumunun mahkemeye gidilmeden hızlı, etkili ve ücretsiz bir şekilde çözülmesini sağlar. Taraflar bir araya gelerek hakim karşısına geçmeden konu ile alakalı anlaşma sağlanmaya çalışır. Şayet olumlu bir sonuca varılmazsa tarafların mahkemeye başvurma hakkı sabit kalır.

Halk Avukatı (Alm. “Volksanwaltschaft”)

Avusturya’da bir kişi devletin resmi kurumları tarafından ayrımcılığa ya da haksızlığa uğrarsa bu durumda başvurulması gereken kurum halk avukatlığıdır. Bu kurum devlet içerisinde en yüksek merciilerden biridir ve kamu idaresini kontrol eder. Bu manada özellikle kamu alanında insan haklarını korur ve gözetir. Hak ihlali durumunda kişi bir şikayet dilekçesi doldurarak başvurabilir. Böyle bir durumda doldurulması gereken şikayet dilekçesine şuradan ulaşılabilir: https://volksanwaltschaft.gv.at/beschwneu.pdf

Eşit Muamele Avukatı (Alm. “Gleichbehandlungsanwaltschaft”)

Bu kurumun Avusturya genelinde 5 temsilciliği bulunmaktadır. Eşit Muamele Yasası Avusturya genelinde cinsiyet, din ve çeşitli sebeplerden dolayı yapılan ayrımcılığı yasaklar. Eşit Muamele Avukatlığı bu yasanın uygulanıp uygulanmadığını kontrol eder. Kurum bireyleri ayrımcılık durumunda bilgilendirir ve destekler. Özellikle mahkemeye ya da Eşit Muamele Komisyonu’na (Alm. “Gleichbehandlungskommission”) gitmeden önceki evrede kişilere yardımda bulunur. Ağır ayrımcılık davalarını Eşit Davranma Komisyonu’na iletmekle görevlidir. Komisyon ise bir durumda ayrımcılık olup olmadığını belirler. Ayrımcılık olması durumunda kişi mahkemeye başvurarak maddi ve manevi tazminat talep edebilir.