İktidara Gelme Planı Suya Düşen Ulusal Birlik’te Kazan Kaynıyor
Fransa'da sürpriz bir seçim yenilgisi yaşayan aşırı sağ parti Ulusal Birlik'te başarısızlığın faturası henüz çıkartılmadı. Parti içindeki muhalifler seçim kampanyasını eleştirirken, gösterilen adayların ırkçı ifadelerinin de seçmeni caydırmış olabileceği düşünülüyor. Son olarak, Le Pen'e kampanyasını yasa dışı şekilde finansman ettiği iddiasıyla soruşturma açıldı.
7 Temmuz’da sandığa giden Fransa’da seçmen, erken genel seçimlerin ikinci turunda seçim anketlerindeki projeksiyonları boşa çıkardı: Aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisinin (RN) ilk turda olduğu gibi yine birinci olacağı tahmin ediliyordu. Fakat RN ve müttefikleri parlamentodaki en fazla koltuğa sahip üçüncü ittifak olabildi. RN ve müttefikleri, birinci çıkan sol partiler ittifakı Yeni Halk Cephesi (NFP) ve ikinci olan Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’u destekleyen merkez partilerin ittifakının gerisinde kaldı. Oluşan koltuk dağılımının neticesinde hiçbir grup mutlak çoğunluğu elde edemedi ve bu nedenle ülkeyi zorlu bir hükûmet kurma süreci bekliyor.
Ulusal Meclis yeni yasama döneminde üç büyük bloktan oluşacak: 193 sandalye sayılı NFP, 164 vekilli Macron’un ittifakı ve 143 temsilcili Ulusal Birlik ve diğer aşır sağ müttefikleri. Bu üç grubun dışında müstakil olarak seçime katılan partilerin temsilcileri ve bağımsız seçilmişler de parlamentoda görev yapacak: İttifak dışındakilerin başında merkez sağ Cumhuriyetçiler Partisi (39 temsilci) geliyor. Seçim sath-ı mailinde bölünme yaşayan Cumhuriyetler’in bir kısmı Le Pen’in partisi Ulusal Birlik’i desteklemişti. Diğer küçük sağ partilerden de 25 milletvekili seçilmeyi başardı.
Önceki Yıllara Kıyasla Partilerin Kazanımları ve Kayıpları
Sandıktan üçüncü çıkmasına rağmen Ulusal Birlik, 2022’deki milletvekili sayısını neredeyse ikiye katladı. Franceinfo kanalına göre, RN’ye oy verenlerin hem oranında hem de sayısında bariz bir artış var: 2022’de parti 4 milyon 250 bin civarında oy almıştı. 2024’te bu sayı 10 milyonun üzerine çıktı. Pazar akşamı sonuçların açıklanmasından kısa bir süre sonra konuşan Marine Le Pen de benzer bir argümanla partisinin kazanımlar elde ettiğini söyledi: “Dalga yükseliyor. Bu sefer yeterince yükselmedi ama hâlâ yükseliyor. Ve sonuç olarak, zaferimiz gerçekte sadece ertelenmiş durumda.”
Aşırı sağın “göreceli” büyüyüşüne karşılık Macron’u destekleyen partiler, 300’den fazla milletvekili çıkarmayı başardığı 2017’den bu yana önemli sayıda koltuk kaybetmiş oldu. Erken genel seçimler öncesinde NFP altında birleşen Sosyalist Parti, Boyun Eğmeyen Fransa Partisi (LFI), Fransız Komünist Partisi ve Yeşiller, 2022 seçimlerine de artık dağılmış olan daha fazla partinin katıldığı NUPES çatısı altında girmişti. NUPES’teki partiler 2022’de Ulusal Meclise 131 temsilci göndermeyi başarmıştı.
Partilerin Sosyal Tabanları ve Aşırı Sağ
Le Monde gazetesinin seçilen milletvekillerinin demografik özelliklerini derlediği haberine göre, sosyo-ekonomik statü açısından şu değerlendirmeyi yapıyor: Fransa’daki toplam çalışan nüfusun yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan “mavi yakalılar”ın (Fr. ouvriers), parlamentoda -üçü NFP’den ve biri RN’den olmak üzere- sadece dört milletvekili ile büyük ölçüde yetersiz temsil edildiği bildirildi. Bir diğer tezat durum ise, nitelikli kabul edilen orta-üst seviye yönetici pozisyonundaki çalışanların parlamentodaki temsiliyle ilgili. Ulusal Meclisteki milletvekillerinin yüzde 74’lük gibi bir ezici çoğunluğu, beyaz yakalı çalışanlardan veya yöneticilerden (Fr. Cadres et professions intellectuelles supérieures) oluşuyor. Fakat 2021 itibarıyla Fransa’daki çalışan nüfusun sadece yüzde 20’si “beyaz yakalı” olarak kategorize ediliyor.
Sosyo-ekonomik açıdan farklılık gösteren toplum kesimlerinin yetersiz temsilinin seçmen açısından hoşnutsuzluk yarattığı ve ülke siyasetinin sorunlu işleyişinden kaynaklı genel rahatsızlığın da aşırı sağ partiler tarafından daha fazla işlendiği artık oldukça iyi bilinen bir siyasi fenomen. Bu doğrultuda; Ulusal Birlik, göçmen kökenli olmayan alt gelir gruplarının ve “işçi sınıfı”nın desteğini almada daha başarılı. 2022’deki seçimlerde Ulusal Birlik’in “mavi yakalı” seçmenin yüzde 67’sinin oyunu aldığı tespit edilmişti. Le Monde gazetesindeki bir seçmen analizine göre, Ulusal Birlik’in bu kesimdeki başarısı 1980’li yıllara kadar giden uzun erimli bir trend. RN (eski adıyla Ulusal Cephe – FN) kademeli olarak önce mavi yakalı çalışanlar ve ardından beyaz yakalılar arasında popülerleşti. Buna karşılık, RN sol partilerin sadık seçmen kitlesi olan banliyö ve kent merkezlerindeki çalışan sınıflardan cılız bir destek bulabiliyor. Peki, RN son seçimin birinci turunda elde ettiği yüzde 33’lük puanı, parlamentodaki en büyük parti olma başarısına neden ve nasıl çeviremedi? Le Pen ve parti yönetimi buna cevaben NFP ve Macron kampının “taktik oy” stratejisini haksız rekabet oluşturmakla ve dolayısıyla seçmenin iradesini engellemekle suçluyor. Fakat rakiplerin aşırı sağa karşı yaptığı bu iş birliğinin yanında Ulusal Birlik’in seçim stratejisindeki hatalara dikkat çekenler de var.
Ulusal Birlik’in İçindeki Eleştiriler
Fransız basınına yansıyan bilgilere göre, Ulusal Birlik Partisi Genel Başkanı Jordan Bardella’nın yakında bir yeniden yapılanma süreci ilan etmesi bekleniyor. Yenilginin ardından söz alan 28 yaşındaki Bardella, siyasi kariyerinin ilk büyük yenilgisi için özür diledi ve sorumluluğu üstlendiğini açıkladı. Partideki görevlerinden daha önce ayrılmış isimler ise, Bardella yönetimini açıktan eleştirdi. Bu aşırı sağ hareketin lideri konumundaki Le Pen’in yakın müttefiki ama Bardella’yla arası açık olan Milletvekili Bruno Bilde, partinin seçim kampanyasını eleştirdi. Bilde, partinin “biraz vicdan muhasebesi yapması gerektiğini” söyledi. Bilde 2022’de yapılan parti içi seçimlerde Genel Başkan olmak için Bardella’ya karşı yarışmış ama kaybetmişti.
Ulusal Birlik’ten Avrupa Parlamentosuna (AP) seçilen Gilles Pennelle ise, partideki genel müdürlük görevinden istifa etti. Pennelle, RN’nin Matignon Planı olarak adlandırılan iktidara gelme planından sorumlu yöneticiydi. Matignon Planı’nın temelinde, her an hükûmette ve kilit pozisyonlarda görev alabilecek adayların seçilmesi yer alıyordu. RN, plana göre elde edilmesi gereken bu sonuca ulaşamadı. POLITICO’ya göre, RN’nin aday gösterdiği birçok isim ya gerekli profesyonelliği göstermedi ya da ırkçı ve yabancı düşmanı söylemler kullandı.
Ulusal Birlik’in Sorunlu Milletvekili Adayları
Fransa’daki genel seçimlerin sonucunda 577 milletvekili seçiliyor. Ülke genelindeki seçim bölgelerinde çok fazla sayıda kişiyi aday göstermesi gereken partiler, genellikle kendilerini temsil etmeleri için (özellikle de kazanma şanslarının az olduğu bölgelerde) çok az siyasi tecrübeye sahip yerel aktivistleri tercih etmek durumunda kalıyor. Araştırmacı gazetecilik kuruluşu Mediapart, daha önce nefret dolu ya da komplocu açıklamalar yapmış 106 RN adayının ismini listeledi. Aralarında Nasyonel Sosyalizm dönemine ait hatıra nesneleri takarken görüntülenen bir adayın da bulunduğu bazı adaylar, parti tarafından seçim sürecinde reddedilmişti. RN, bu adayların kampanyalarına verdiği desteği resmî olarak geri çekmek zorunda kalmıştı.
Bazı adayların günlük hayatlarında başvurduğu ırkçı ve yabancı düşmanı ifadeleri gösteren Médipart’ın bu dosyasında, yerel televizyon kanalları tarafından düzenlenen tartışmalarda panikleyen ya da argümanlarını ifade edemeyen adayların hâllerine de yer verildi. POLITICO’ya göre burada derlenen görüntüler ve benzerleri, seçmenleri yıllardır Fransız aşırı sağına iktidarı teslim etmekten alıkoyan iki kusuru hatırlattı: Nefret ve beceriksizlik. Médiapart, kısa bir süre önce hazırladığı başka bir haberde de, RN’li adaylardan 40 kadarının sosyal medya hesaplarında ırkçı fikirler beyan ettiğini bildirmişti.
Le Pen’e “Yasa Dışı Finansman” Soruşturması Açıldı
9 Temmuz itibarıyla aşırı sağ hareketin lideri Marine Le Pen hakkında, 2022’deki cumhurbaşkanlığı seçimi kampanyasını “yasa dışı finanse ettiği” gerekçesiyle adli soruşturma başlatıldı. BFMTV kanalının adli kaynaklara dayandırdığı habere göre, soruşturma kararı, her seçim sırasında adayların faturalarla desteklenen kampanya hesaplarını inceleyerek, limitler dahilinde kalıp kalmadıklarını kontrol eden komisyon tarafından Nisan 2024’te hazırlanan rapor üzerine alındı.
Fransa’da 2022’de Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, seçimi ikinci turda Le Pen karşısında yüzde 58,55 oy oranıyla kazanmıştı. Le Pen uzun zamandır rakipleri ve medya organları tarafından Rusya’yla hem finansal hem de siyasi temaslara sahip olmakla suçlanıyordu.
