Avusturya’da Çifte Vatandaşlık Krizi İle İlgili Bilinmesi Gerekenler

Avusturya’daki Türkiye kökenliler arasında yaklaşık yarım senedir ciddi bir huzursuzluk ve endişe hâkim. Çifte vatandaşlığın mümkün olmadığı Avusturya’da, önümüzdeki aylarda binlerce Türkiye kökenlinin Avusturya vatandaşlığından çıkarılacağı öne sürülüyor. Sebep olarak bu kişilerin Avusturya vatandaşlığına geçtikten sonra yeniden illegal bir şekilde Türk vatandaşlığına geçmiş olmaları gösteriliyor.

Konuyla ilgili sıkça sorulan soruları ve cevapları derledik.

Avusturya’da Türkiye Kökenlilerin Çifte Vatandaşlığına Dair Kriz Nasıl Başladı?

27 Mart-9 Nisan tarihleri arasında yurt dışı temsilciliklerde Türkiye’deki Anayasa Değişikliği Referandumu için oy kullanıldı. Referandumdan sonra, ağustos ayında Avusturya’daki aşırı sağcı Özgürlük Partisi (FPÖ), içinde 100.000 Türk’ün isminin yer aldığı bir harici belleği Avusturya İçişleri Bakanlığı’na teslim etti. İddiaya göre bu listede, Avusturya’dan referanduma katılma hakkı olan, yani Türk vatandaşlığına sahip olan Türk seçmenler yer alıyordu.

FPÖ Başkanı Heinz-Christian Strache bu listedeki 20.000 kişinin Almancada “Scheinstaatsbürger” denilen “gizli vatandaş”lar olduğunu iddia ediyordu. Çifte vatandaşlığın –bazı istisnalar dışında- mümkün olmadığı Avusturya’da bu kişiler, Avusturya vatandaşlığına ek olarak illegal bir şekilde Türk vatandaşlığına geçmişler; mevcut hukuka göre bu kişiler, Türk vatandaşlığına geçtikleri an Avusturya vatandaşlığını kaybetmişlerdi. Strache bu kişilerin 15 Ekim’de Avusturya’daki Ulusal Meclis Seçimleri’ne katılamaması için Avusturya vatandaşlığından topluca çıkartılmaları ve çağrısında bulundu.

Listeye Dayanarak Vatandaşlıktan Çıkarmak Mümkün Mü?

Avusturya İçişleri Bakanlığı, bu kişilerin “oy hakkının bir şüpheye dayanarak iptal edilemeyeceğini” belirtti. Nitekim “delil” olarak sunulan seçmen listesi resmî bir evrak değil, basit bir Excel listesiydi. Dolayısıyla yalnızca bu listeye dayanarak insanların Avusturya vatandaşlığından çıkartılması uzmanlar tarafından mümkün görünmüyor. Fakat; bu seçmen listesi esas alınarak, çifte vatandaşlığa dair detaylı araştırmaların başlatılması mümkün.

Tam da bu nedenle geçtiğimiz aylardan itibaren Avusturya’da yüzlerce çifte vatandaşa, “Türk vatandaşı olmadıklarını kanıtlamaları” için mektup gönderildi ve bunu kanıtlamaları için 6 hafta süre verildi. Bu süre içerisinde Avusturya ve Türkiye vatandaşlığına sahip olanlar, ya Türk vatandaşı olmadıklarına dair deliller sundular, ya itiraz ettiler ya da Avusturya vatandaşlığından çıkartıldılar.

İllegal Çifte Vatandaşlığın Tespit Edilmesi Mümkün Mü?

Avusturya makamlarının illegal çifte vatandaşlığı tespit edebilmesi birkaç açıdan mümkün. Örneğin Avusturya’dan Türkiye’ye giriş çıkışlarda çifte vatandaşların farklı pasaportlar kullanması bu yönde bir veri sunabilir. Türkiye’ye girişte Türk pasaportunun kullanılması, Avusturya’ya dönüşte ise Avusturya pasaportunun kullanılması, illegal çifte vatandaşlığın tespitinde bir gösterge olabilir.

Ayrıca çifte vatandaşlara Avusturya ilgili makamları tarafından gönderilen mektuplarda vukuatlı nüfus kayıt örneğinin ya da mavi kartın istendiği de gelen bilgiler arasında yer alıyor.

İllegal Çifte Vatandaşlık Tespit Edildiğinde Ne Olabilir?

Avusturya’da vatandaşlıkla ilgili tüm işlemler eyaletlerin sorumluluğu altında bulunuyor. İllegal çifte vatandaşlığı tespit edilenler açısından ilk yaptırım, Avusturya vatandaşlığının tanınmaması/elden alınması oluyor. Bu karara yasal yollardan itiraz etmek mümkün.

Fakat Türkiye basınında belirtildiği gibi Avusturya’dan Türkiye’ye toplu sınır dışıların yapılması beklenmiyor. Bunun yerine Avusturya vatandaşlığını kaybedenler, Türk vatandaşı olarak Avusturya’da yeniden oturum başvurusu yapmak zorunda kalabilecekler.

Bir diğer tartışma konusu ise Avusturya vatandaşlığından çıkmanın ardından şimdiye kadar ödenen sosyal yardımların iadesi talebi. Avusturya vatandaşı olmaya hakkı olmamasına rağmen vatandaşlığa sahip olan kişilerde bu durumun geriye dönük olarak tespit edilmesi durumunda, bu sosyal yardımların iade edilmesinin talep edilmesi ihtimal dâhilinde. Fakat bu konuyla ilgili kesin bir hükme varmak henüz mümkün değil.

Avusturya’da Şimdiye Kadar Kaç Çifte Vatandaş Hakkında İşlem Yapıldı?

 İllegal çifte vatandaşlığa sahip olan Türkiye kökenliler hakkında eyaletlerde çeşitli işlemler sürüyor. Viyana’da hakkında işlem yapılabilecek 6.655 kişi tespit edilmiş durumda. Bunlardan 4’ünde Avusturya vatandaşlığının kaybedildiği belirtiliyor.

Yukarı Avusturya’da tespit edilen 12.000 kişi arasında 4.000 kişinin çifte vatandaşlığında “şüphe” tespit edildi. Ocak ayında bu kişiler arasından 50 kişiye yönelik işlem başlatıldı. Bu 50 kişi arasından 6 kişiden itiraz gelmemesi durumunda, geriye kalan 44 kişiye yönelik de işlemin başlatılması öngörülüyor. Geri kalan 3.950 kişiye ise, ancak önceki işlemlerde bir üst hukuki mercinin karar vermesinin ardından işlem yapılması bekleniyor.

Salzburg’da ocak ayına kadar toplamda 10 kişiye vatandaşlıktan çıkartma mektubu gönderildi. Bunlardan 3’ü yasal açıdan geçerlilik kazandı, diğerlerinde ise yasal itirazlar söz konusu. Eyalette toplamda 800 illegal çifte vatandaş hakkında işlem yapıldığı belirtiliyor.

Tirol eyaletinde toplamda 1.900 kişinin şüpheli “çifte vatandaşlığa” sahip olduğu belirtiliyor.

Burgenland eyaletinde 136, Kärnten’da ise 70 tane şüpheli çifte vatandaşlığın bulunduğu ve bunlar hakkında işlem yapıldığı belirtiliyor. Steiermark’ta 140 işlemden 25’i yeterli delil bulunmadığı için kapatılmış durumda, 1 işlemde ise Avusturya vatandaşlığından çıkartma söz konusu. 3 işlemde söz konusu kişilerin iddialara karşı yeterli delil sunduğu belirtiliyor.

Vorarlberg’te ise 9 kişinin Avusturya vatandaşlığından çıkartıldığı, bunlardan 3’ünün yasal olarak geçerli hâle geldiği, diğer 6’sında ise Eyalet İdare Mahkemesine itiraz edildiği belirtiliyor. Eyalette 33 işlem hâlâ devam ediyor.

Avusturya’da Çifte Vatandaşlık Mümkün Mü?

Avusturya’da çifte vatandaşlık –istisnalar hariç- mümkün değil. Bir kişi başka bir ülkenin vatandaşlığına geçtiğinde Avusturya vatandaşlığını kaybediyor. İkinci bir vatandaşlığın alınması durumunda Avusturya vatandaşlığının kaybedilmemesi için bazı istisnalar söz konusu. Örneğin kişinin, Avusturya vatandaşlığı dışında başka bir vatandaşlığa geçmeden önce, Avusturya vatandaşlığını kaybetmemesi için bazı şartlar öne sürülüyor. Bunlara göre bir kişi, yabancı bir vatandaşlığı alırken Avusturya vatandaşlığını ancak aşağıdaki durumlarda muhafaza edebiliyor:

– (Çifte vatandaşlık) Avusturya’nın ilgilerine uygunsa ya da

– Başvuru sahibinin iş ve özel hayatında özellikle dikkate alınacak bir neden varsa (örneğin mesleki açıdan bir zarar söz konusuysa ve Avusturya vatandaşlığı doğumla elde edilmişse) ya da

– Reşit olmayan kişilerde çocuğun menfaati açısından dikkate alınması gereken bir durum söz konusuysa

Bu şartlar söz konusu ise, yabancı bir vatandaşlığa geçmeden önce Avusturya vatandaşlığında kalmak için ilgili eyaletteki Vatandaşlık Birimleri’ne yazılı bir başvuruda bulunulması gerekiyor.

Ayrıca ebeveynlerinden biri Avusturya vatandaşı, diğeri başka ülke vatandaşı olan çocuklar da çifte vatandaşlık yasağı kapsamına girmiyorlar.

Gizli Çifte Vatandaşlık Krizinde Siyasi Çözüm Mümkün Mü?

Avusturya’daki mevcut hükümet popülist-sağ popülist bir koalisyondan oluşuyor. Bu durum meselenin siyaseten kullanılabileceği endişesini destekliyor. Perspektif’e açıklama yapan uzmanlar, ülkelerin vatandaşlıkla ilgili düzenlemelerinde titiz davranmalarının doğru olduğunu, fakat meselenin eyaletler tarafından bir siyasi şova ya da cadı avına dönüştürülmesinden endişe ettiklerini belirtiliyor.

Dahası, Türk vatandaşı olmadığını ispatlamak için kendisine mektup geldikten sonra Türk vatandaşlığından çıkanlar açısından “devletsiz” olma gibi bir tehlike de söz konusu. Kendi isteğiyle Türk vatandaşlığından çıkan, fakat bu esnada aslında Avusturya vatandaşlığında kalma hakkı da bulunmadığı tespit edilenlerin durumunun ne olacağı, cevap bekleyen sorular arasında.

Yakın vadede Türkiye ile Avusturya arasında meselenin bilateral görüşmelerle halledilebileceği ise dış politika uzmanları tarafından beklenmeyen bir durum.