Almanya’da Yeni Siyasi Kriz: Kendi Koalisyonu Merz’i Şansölye Olarak Seçmedi
Almanya'da Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) Partisi Genel Başkanı Friedrich Merz, Federal Meclis’te yapılan ilk tur oylamada yeterli oyu alamayarak başbakan seçilemedi. Federal Meclis oturumu iptal edilirken ülkede siyasi kriz atmosferi hâkim.
Almanya’nın siyasi tarihinde ilk kez bir şansölye, Federal Meclis’te ilk turda seçimi kaybetti. Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili Friedrich Merz, Federal Meclis’te yapılan ilk tur oylamada yeterli oyu alamayarak başbakan seçilemedi.
Federal Meclis Başkanı Julia Klöckner başkanlığında toplanan mecliste yapılan gizli oylamada, Merz, ilk turda oylamaya katılan 621 milletvekilinden 310’unun oyunu alabildi. Oylamada 307 “hayır” oyu kullanılırken, 3 milletvekili çekimser kaldı ve 1 oy ise geçersiz sayıldı.
Başbakan seçilmek için gerekli olan 316 oya ulaşamayan Merz’in ilk turda seçilemediğinin açıklanmasının ardından, Meclis Başkanı Klöckner oturuma ara verdi.
Almanya’da 23 Şubat’ta yapılan erken genel seçimden sonra hükûmeti kurmak için anlaşan Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partileri ve Sosyal Demokrat Parti’nin (SPD) mecliste toplam 328 sandalyesi bulunuyor. Bu durumda Merz’in kendi koalisyonundan 18 kişinin Merz’i şansölye yapacak şekilde “evet” oyu vermediği belirtiliyor. 630 milletvekilinin yalnızca 621’inin katıldığı oylama, şansölye seçilmesi beklenen Merz açısından bir meşruiyet krizine de işaret ediyor.
Gizli Oylamanın Doğurduğu Belirsizlik
Federal Meclis’te ve kamuoyunda şaşkınlıkla karşılanan oylamanın ardından Meclis’te kriz ortamı oluştu. İptal edilen Meclis oturumunu takiben Merz kurmaylarıyla birlikte kendi ofisine geçerken, Hristiyan Birlik (CDU/CSU) ile SPD’nin yer aldığı büyük koalisyonda karmaşa hâkim oldu.
Federal Meclis’te ilk defa bir şansölye adayının yeterli çoğunluğu elde edemediği oylamanın ne zaman yineleneceği ise belirsizliğini koruyor. Oylamanın 7 Mayıs’ta tekrarlanacağı söylentilerine karşın Merz eğer ikinci turda da Meclis’te çoğunluğu alamayıp şansölye seçilemezse, üçüncü turda çoğunluğu elde eden bir adayın şansölyeliği üstlenmesi bekleniyor.
Almanya şansölye seçimini Anayasa’nın 63. Maddesi düzenliyor. Bu maddeye göre birinci turda şansölyenin seçilmemesi durumunda 14 günlük bir süre öngörülüyor. Bu 14 gün içinde yapılacak yeni seçim önerisi, Cumhurbaşkanı’ndan değil, Federal Meclis’in içinden de gelebilecek.
Başarısızlıkla sonuçlanan gizli oylamanın ardından, büyük koalisyonun ortağı olan Sosyal Demokrat Parti (SPD) lideri Lars Klingbeil, SPD’nin Merz’in arkasında durmadığına dair en küçük bir işaret bile bulunmadığını belirterek “Bize güvenilebilir” açıklamasında bulundu.
23 Şubat’ta gerçekleştirilen Federal Meclis Seçimlerinin ardından Almanya’nın iki büyük partisi olan Hristiyan Birlik (CDU/CSU) ve SPD koalisyon görüşmelerini sürdürmüş, nihayetinde zorlu geçen bir sürecin ardından koalisyon sözleşmesinde uzlaşı sağlanmıştı.
SPD koalisyon sözleşmesini üyelerinin onayına sunmuş, partinin üyelerinin yüzde 85’i de bu koalisyon sözleşmesini kabul etmişti. Bu oran SPD yönetimi tarafından, parti tabanının büyük çoğunluğunun koalisyonu desteklediği yönünde yorumlanmıştı.
Şansölye seçimlerinde Merz’in beklenen “evet” oyunu elde etmemesi ya SPD’de ya da Hristiyan Birlik tarafından bazı milletvekillerinin parti görüşünden saptığı anlamına geliyor.
Şansölye seçimlerinin gizli olması nedeniyle Merz’in tam olarak kendi partisinden mi, yoksa SPD’den mi güven kaybı yaşadığını tespit etmek ise imkânsız. Bu durum, şansölyenin seçilmesi konusunda çoğunluğu sağlama yönündeki adımları da zorlaştıran bir faktör olarak görülüyor.
“Kaostan Mutlu Olanlar AfD’liler”
Şansölye oylamasının ardından Federal Meclis Başkan Yardımcısı Katrin Göring-Eckardt (Yeşiller) yaptığı açıklamada, “Bu hiç iyi olmadı. Bu şansölyeyi istemesem de desteklemesem de herkesi kaos tan mutlu olmamaları konusunda uyarıyorum.” ifadelerinde bulundu.
Meclis’te 64 sandalyesi bulunan Sol Parti’nin Eş Başkanı Ines Schwerdtner ise X’te yaptığı paylaşımda, “Suç bizde değildi.” dedi. Özellikle bazı sosyal medya kullanıcıları Sol Parti’yi, Merz’e “hayır” oyu vermesi nedeniyle AfD ile aynı safta durmak ve Merz’in şansölye seçilmesini engelleyerek Almanya’daki istikrarsızlığı desteklemekle itham ediyor.
Federal Meclis’te 152 milletvekili ile en büyük muhalefet partisi olan aşırı sağcı Almanya İçin Alternatif Partisi’nin (AfD) Fraksiyon Başkanı Alice Weidel ve Tino Chrupalla da Merz’in şansölye seçilmemesini sevinçle karşılayanlar arasında. Chrupalla, Merz’in oylamadan yenik çıkmasını “Bugün iyi bir gün” ifadeleriyle değerlendirirken, Weidel, Merz’e yönelik ağır ithamlarda bulundu: “Seçimlerde hile yapan yalancı Friedrich Merz seçimin ilk turunda hezimete uğradı. Bu müstakbel hükûmetin istikrarsızlığının bir göstergesidir. Şu anda Merz’in yavaş yavaş ölmesini derhal sonlandırmak ve erken seçimlerin önünü açmak için bir adım atılması gerekiyor.”
Önceki hükûmetin Tarım ve Gıda Bakanı olan Cem Özdemir (Yeşiller) ise yaptığı açıklamada, “Şu an tek sevinenler, demokrasinin çalışmadığını söyleyen AfD’liler. Bu ülke için iyi bir gün değil.” dedi. Özdemir, koalisyondan Merz’e neden çoğunluk oyu çıkmadığı sorusuna dair ise şu yanıtı verdi: “İstedikleri makamı almadığı için hayal kırıklığına uğrayanlar mı var, koalisyon sözleşmesinden memnun olmayanlar mı var bilmiyorum. Ama neden her ne olursa olsun, insanın kendi ilgilerinden en önce ülke gelir. Anlaşılan bu gerçeği bazıları unutmuş durumda. Ama yine de en iyisini yapmalı ve ileri bakmalıyız. Ülke istikrarlı bir şekilde yönetilmeli.”
Şimdi Ne Olacak?
Merz’in şansölye olarak seçilememesi, Almanya’da siyasi bir kriz olarak görülüyor. Bunun nedeni, büyük koalisyonun meclis aritmetiğinde henüz şansölyeyi bile ilk turda seçemeyecek bir kırılganlıkta görülmesi. Nitekim Sol Parti Eş Başkanı Jan van Aken yaptığı açıklamada Merz’in Almanya’yı birleştiremeyeceğini, tam tersi kutuplaştırdığını ifade etti. Thüringen’in eski Başbakanı Bodo Ramelow ise (Sol Parti) Merz ile Klingbeil’in mevcut kaostan sorumlu olduğunu belirterek “Meclis’te bugün yaşananlar sadece demokrasiyi yerle bir etmek isteyen AfD’nin işine yarıyor.” açıklamasında bulundu.
Almanya’da borsalar Merz’in şansölye olarak seçilemeyişine hızlı bir şekilde tepki gösterdi. Dax endeksi yüzde 1’in üzerinde değer kaybederek 23.107’ye geriledi. Oysa borsa açılışında endeks yeni bir rekor seviyeye ulaşmayı hedeflemişti. Federal Meclis’teki oylamanın ardından piyasalarda oluşan belirsizlik ve güvensizlik ortamı yatırımcıların temkinli davranmasına yol açtı ve bu da endekste düşüşe neden oldu.
İkinci ve Üçüncü Turdaki Muhtemel Senaryolar
Almanya’da seçimlerden sonra şansölye, yani ülkenin federal başbakanının seçilmesi için Cumhurbaşkanı, Meclis’te en fazla çoğunluğu elde edilebilecek adayı öneriyor. Şansölyenin seçilebilmesi için Federal Meclis’teki vekillerin yarısından fazlasının oyunu alması gerekiyor. Bu orana “Şansölye Çoğunluğu” ismi veriliyor. Federal Meclis’te 630 milletvekili olduğu için, Merz’in şansölye seçilebilmesi için 316 vekilden “evet” oyu alması gerekiyordu.
Merz’in 310 oyda kalması neticesinde şansölye seçimi ikinci tura kalmış oldu. İkinci turda Cumhurbaşkanı yerine Federal Meclis yeni bir şansölye adayı önerebiliyor. Federal Meclis’in ikinci tur için Merz’i önerebileceği gibi, başka bir adayı önermesi de mümkün. Almanya’da şansölye olmak için Federal Meclis’te milletvekili olma zorunluluğu bulunmuyor. Yani Federal Meclis, meclis dışından bir adayı da şansölye olması için önerebilir.
Yeni şansölye adayının oylamaya sunulabilmesi için Meclis’teki milletvekillerinin dörtte birinin önerge vermesi gerekiyor. Şansölye seçimi için ikinci turun ise 14 gün içerisinde gerçekleşmesi gerekiyor. Bu 14 gün içerisinde birden fazla kez şansölye oylaması yapılabiliyor.
İkinci turda da şansölye seçilmesi için 316 milletvekilinin “evet” oyu vermesi gerekiyor. Eğer ikinci turda da şansölye seçilmezse, o zaman üçüncü turda hangi şansölye adayı fazla oy kazanırsa o Almanya’nın yeni şansölyesi olacak.
Bu süreçlerin sonunda Almanya Cumhurbaşkanı, ya seçilen adayı şansölye olarak atayacak ya da Federal Meclis’i feshederek 60 gün içerisinde yeniden seçim çağrısında bulunabilecek. Almanya’da yeni şansölye seçilene kadar bir önceki şansölye olan Olaf Scholz (SPD) başbakan olarak görevini sürdürüyor olacak.
