Uygur Türklerinin Sincan’da Nasıl Topluca Hapsedildiği Belgelendi
Uluslararası medya kuruluşları, Uygurların Çin'de toplu olarak hapsedildiğine dair daha fazla kanıt yayınladı. 10 gigabaytlık sızdıran veriler, Sincan'daki Uygur Türklerine yönelik baskı politikalarına ilişkin binlerce video ve fotoğraf içeriyor.
Uluslararası basın kuruluşlarının eş zamanlı olarak yayınladıkları haberlere göre, Sincan’da Uygur Türklerine yönelik baskı politikalarıyla ilgili ayrıntılar, polis bilgisayarlarının hacklenmesi sonucu elde edildi. Belger, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet’nin Çin ve Sincan ziyaretinin gerçekleştiği günlerde yayımlandı.
Sincan’daki Uygur Türkleri Nasıl Alıkoyuluyor?
Çin’in Sincan’daki gizli kitlesel alıkoyma sisteminden binlerce fotoğraf, bu yılın başlarında antropolog Adrian Zenz’e iletildi. Zenz, sızdırılan belgeleri BBC, Spiegel ve Le Monde dahil olmak üzere 14 uluslararası basın kuruluşuyla paylaştı. Bunları araştırmak ve doğrulamak için aylarca süren çalışmanın ardından yayımlanan raporlar, bölgedeki Uygur Türklerinin alıkonulmasına ilişkin önemli yeni ayrıntılar sunuyor.
Rapora göre, Çin hükûmeti, 2017’den bu yana Sincan’da inşa edilen kampların sadece eğitim amaçlı olduğu savunurken, yeni yayımlanan belgeler, kampların bir hapishaneden farksız olduğunu gösteriyor. Belgeler, Uygur kimliğinin, kültürünün veya Müslümanlığın neredeyse her türlü tezahürünü hedef alan bir politikaya yönelik en güçlü kanıtlardan bazılarını sunuyor.
Belgelerde Ocak-Temmuz 2018 arasında polis tarafından çekilen 5 binden fazla Uygur Türkü’nün fotoğrafı yer alıyor. Beraberindeki diğer veriler, bunlardan en az 2 bin 884’ünün gözaltında olduğuna işaret ediyor. Yaklaşık 10 gigabaytlık veri seti, Sincan bölgesinin önceki parti liderlerindne Chen Quanguo’nun kaçmaya çalışan her mahkumun “vurulacağını” söyleyen daha önce kayıtlara geçmemiş 2017 yılına ait bir konuşmasını da içeriyor.
Fotoğraflarda, “yeniden eğitim kampında” bulunanlar için, Çin’in uzun zamandır iddia ettiği “istekli öğrenciler” olmadıklarına dair işaretler dikkati çekiyor. “Yeniden eğitim kampı” fotoğraflarından bazılarında, ellerinde copları olan gardiyanlar göze çarpıyor.
Images straight from police computers are powerful – especially when they contain so much raw information. Uncropped wide-angle shots show plenty of background, in this case a police officer in SWAT gear, with his baton at the ready. ? pic.twitter.com/pKaHvPto54
— Adrian Zenz (@adrianzenz) May 24, 2022
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vang Vınbin, BBC’nin gündeme getirdiği iddialarla ilgili soruya verdiği yanıtta, “Bahsettiğiniz, Çin karşıtı güçlerin Çin’i karalamaya yönelik çabalarının son örneğidir. Bunlar eski hilelerin tekrarından ibarettir. Dedikodu ve yalanları yayarak dünyanın vereceği hükmü gölgeleyemezler. Sincan’da istikrar ve refahın olduğu, orada yaşayanların da hayatlarından memnun ve mutlu olduğu gerçeğinin üzerini örtemezler.” ifadelerini kullandı.
Uygurların Hepsi Mi Hedef Alınıyor?
BREAKING: huge trove of files obtained by hacking into Xinjiang police / re-education camp computers contain first-ever image material from inside camps, reveal Chen Quanguo issuing shoot-to-kill orders, Xi Jinping demanding new camps because existing ones are overcrowded. ? pic.twitter.com/6K19Wxf0Lx
— Adrian Zenz (@adrianzenz) May 24, 2022
Rapora göre birçok kişi, sadece Müslüman olduklarına dair işaretlerden yola çıkılarak ya da Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkeleri ziyaret ettikleri için gözaltı kamplarına yerleştiriliyor.
Fotoğraflar arasında 60 yaşındaki Tacigül Tahir adlı kadının yasa dışı vaaz vermek suçlamasıyla Ekim 2017’de kampa yerleştirildiği bilgisi yer alıyor. Oğlunun alkol veya sigara içmediği için kadının “güçlü dinî eğilimlere” sahip olduğu ifadesinin yer aldığı belgede, oğlunun da terör suçlamalarıyla 10 yıl hapis cezasına çarptırıldığı belirtiliyor.
Fotoğraflarda en genç olarak gözüken Rahile Ömer’in, 15 yaşında gözaltında olduğu ifade edilirken, 73 yaşındaki Anihan Hamit’in kamptaki en yaşlı kişi olarak kayıtlara geçtiği bilgisi yer alıyor.
Belgeler arasında üst düzey yetkililerin gizli konuşmaları, polis kitapçıkları, personel bilgileri ve 20 binden fazla Uygur Türkü için gözaltı ayrıntıları yer alıyor.
Raporda, polis protokolünde yer alan, kampların tüm bölgelerinde silahlı memurların, gözetleme kulelerinde makineli tüfeklerin ve keskin nişancı tüfeklerinin konumlandırılması bilgisinin, kaçmaya çalışanlar için “vur-öldür” politikasının varlığını açıkladığına işaret ediliyor.
Çin’in Sistematik Hak İhlalleri
Le Monde report on the #XinjiangPoliceFiles assembled a visually very impactful collage of the images of detained Uyghurs.https://t.co/tAY17lKLjV
— Adrian Zenz (@adrianzenz) May 24, 2022
Çin, son yıllarda Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Uygur Türkleri ve diğer azınlık mensuplarını hedef alan sistematik hak ihlallerine ilişkin iddialar nedeniyle uluslararası kamuoyunda eleştirilere hedef oluyor.
Türkiye’nin de yer aldığı BM üyesi 43 ülke, 21 Ekim 2021’de New York’ta düzenlenen BM İnsan Hakları Komitesi Toplantısı’nda yaptıkları ortak açıklamada, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde 1 milyondan fazla kişinin “yeniden eğitim merkezi” adı verilen siyasi kamplarda alıkonulduğundan, işkence, kötü muamele, insanlık dışı ve aşağılayıcı cezalandırma, zorla kısırlaştırma, cinsel şiddet ve çocukları ailelerinden ayırma gibi yaygın ve sistematik insan hakları ihlallerine maruz kalmasından duydukları endişeyi dile getirmişti.
Açıklamada, bölgede din ve inanç özgürlüğü ile seyahat, toplantı ve ifade özgürlükleri üzerinde kısıtlamalar bulunduğu ve yaygın kullanılan elektronik izleme teknolojilerinin orantısız şekilde Uygurları ve diğer azınlık mensuplarını hedef aldığı belirtilmişti.
Pekin yönetiminin hukukun üstünlüğü ilkesine ve insan haklarını koruma konusundaki ulusal ve uluslararası yükümlülüklerine uyması gerektiği vurgulanan açıklamada, “Çin’e, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri ve ofisi de dahil bağımsız gözlemcilere Sincan’a hızlı, anlamlı ve serbest erişim sağlama çağrısı yapıyoruz.” ifadeleri yer almıştı.
Çin, Sincan’da kaç kamp bulunduğuna, buralarda kaç kişinin olduğuna ve söz konusu kişilerden ne kadarının sosyal hayata döndüğüne ilişkin bilgi vermezken kendi belirlediği birkaç kampın az sayıda yabancı diplomat ve basın mensubu tarafından kısmen görülmesine izin vermişti.
Zorla Çalıştırma Uygulaması
Öte yandan çok sayıda Uygur Türkü’nün bölgedeki fabrikalarda zorla çalıştırıldığı iddia edilmiş, Sincan’daki bazı işletmeler, “zorla çalıştırma” yoluyla üretim yapıldığına dair iddiaların hedefi olmuştu.
ABD Kongresi, Aralık 2021’de Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nde Uygur Türkleri ile diğer etnik ve dinî azınlıkların zorla çalıştırılması yoluyla ürettiği malların ABD’ye ithalatının yasaklanmasını öngören yasayı kabul etmişti. Washington yönetimi, iddialara konu olan işletmelere ve onlarla çalışan şirketlere yaptırım kararları almıştı.
Pekin yönetiminin sözcüleri ise zorla çalıştırma iddialarını “Çin-karşıtı güçler tarafından uydurulmuş yalanlar” olarak nitelemiş; ülkedeki insan hakları durumunun gerçeğe aykırı olarak karalanmaya çalışıldığını savunmuştu.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Bachelet, bu hafta başladığı Çin ziyaretine devam ediyor. Altı günlük zirayeti sırasında Sincan bölgesini ziyaret edecek. Uygurlarla konuşmasına da izin verilip verilmediği belli değil. Uluslararası Af Örgütü gibi insan hakları örgütleri, Bachelet’e Çin’in onu kendi amaçları için kullanmasına izin vermemesi çağrısında bulundu. Bachelet’nin temasları, bir BM Komiseri tarafından 17 yıl sonra Çin’e yapılan ilk ziyaret niteliğinde. (AA/P)
