Dijital Görücü Usulü: “İslami Dating” Platformları
“İslami Dating” olarak anılan İslami tanışma siteleri ve platformları son yıllarda oldukça revaçta. Peki bu platformları kullanan Müslümanların tecrübeleri nasıl? ABD ve Almanya’dan bu platformları kullanan kişilerle görüşüp tecrübelerini protokol şeklinde yansıtıyoruz.
“Müslümanların İhtiyaçlarına Göre Uyarlanmış Platformlar Mevcut ve Gerekli.”
Zeynep Uslu*, 40 yaşında, görsel sanatlarla ilgileniyor. Almanya’da yaşıyor.
Hayatımızın her alanında dijitalleşme kaçınılmaz olduğu gibi eş seçiminde de bu artık dünyamızın ciddi bir parçası. Toplumun internet ve yeniliklere karşı çekimser davranması gayet doğal; özellikle benim gibi orta yaşlılar çok fazla önyargıya sahip. Fakat gençler daha cesaretli ve yeniliklere açık. Bana bu biraz da çağın ruhuna ayak uydurmak gibi geliyor. İnsanlar alışveriş, ev ve iş arama gibi konularda dijital uygulamalara kolayca güvenebiliyor. Eş arama konusunda ise henüz bu noktada değiliz. Oysa günümüzde eş seçimi için ortamlar iyice azaldı. Pandemi sürecinde bu hat safhaya ulaştı ve evlilik platformları insanların rahat ve anonim olarak tanışabileceği tek ortama dönüştü. Zaten çoğu bekar, evlilik gibi özel bir konuda yabancıların ve hatta ailelerinin müdahale etmesinden hoşlanmıyor. Genelde bu konuda çevrenin beklentileriyle düşünceleri çok farklı. Sosyal yapılar değişiyor, aile ve yakın çevre de eskisi gibi çocuklarına bu konuda karışmıyor ya da gençler zaten karışılmasına izin vermiyor. Bu da farklı araçların, örneğin internetin araya girmesini sağlıyor.
Bence evlilik ve tanışma uygulamaları dijital görücü usulü gibi işliyor. Mantık çok benziyor: Bilgi analiz verileri senin verilerini analiz ediyor ve sana uygun birini seçip sana teklif ediyor. Dijital bir robot, aslında teyzelerin ve amcaların görevini üstlenmiş oluyor. En azından sana gereksiz laf sokmuyorlar ve baskı yapmıyorlar. Güzel olan, arada üçüncü gerçek bir şahsın olmaması ve her şeyin anonim kalması. Yani olumlu ve olumsuz bir süreçte üçüncü birine açıklama yapmak durumunda kalmıyorsunuz.
“İnternet Sanal Sokağın Yerini Aldı”
Tabii gerçek tanışmada olduğu gibi yine de bazı konularda gözü açık ve akıllıca davranmak gerek. Gerçek hayatta olduğu gibi bu platformlarda da niyeti farklı olanlar var. Bu yüzden ben gerçek hayatta karşı cinsle tanışma ve görüşme tecrübesi olmayan birine bu platformları kullanmasını tavsiye etmem. Bu hayal kırıklığına ve güven kaybına yol açabilir. Dijital ortamlarda insanlar anonim olmanın verdiği rahatlıkla daha doğrudan, sınırsız veya düşüncesiz davranabiliyorlar. Muhtemel eş konusunda seçenekler çoğaldıkça daha yüzeysel davranılıyor ve hızlıca karar veriliyor. Daha iyisi, daha güzeli varmış gibi bir his oluşuyor. Bu da karşındakini bir nevi hızlı tüketilen eşya gibi kenara atmaya yol açıyor. Evlilik ve tanışma sitelerinin dezavantajlarından birisi bu bence.
Büyük ihtimalle gelecek nesiller artık büyük oranda bu şekilde tanışacak. Şu da bir gerçek: Ne kadar kabullenmesek de benim çevremde son yıllarda evlenen kişilerin yüzde sekseni internet veya “dating app” denilen uygulamalar aracılığıyla tanıştı. Sanal ortamda gerçekleşen tanışmalar başta zor ve önyargılı ilerlese de sonunda başarılı oluyor. Bu da beni daha çok cesaretlendirdi açıkçası.
Bu evlilik ve tanışma uygulamaları bence vahşi bir orman gibi: Doğru kişiye ulaşana kadar bir sürü tehlikeyi atlatmanız gerekiyor. Ben biraz duygusalım. Birkaç olumsuz tecrübeden sonra etkileniyorum ve ara veriyorum. Sanal ortamlarda tanıştığınız herkesi çok fazla ciddiye alıp duygusal bağ kurmamanız gerekiyor. Maalesef daha yüzeysel davranmak gerek. Ancak gerçek görüşme olduktan sonra ciddiye almak lazım. İşte bu dengeyi kurmak bence zor. Başarılı sonuç elden eden arkadaşlarım genelde, “Tam ümidi kesiyordum, devam ettim. En sonunda o kişi çıktı karşıma.” diyorlar. Bazı arkadaşlarım internette tanışmasına rağmen ailesine farklı bir tanışma hikâyesi anlatıyor. Çünkü aileler için internette tanışmak hâlâ tabu. “Bir app’te ya da internet sitesinde tanıştım.” dendiğinde çevrelerinin yargılamasından korktukları için “Bir arkadaşım aracı oldu.” diyorlar. Eskiden sokakta veya lokantada tanışmak ne kadar tabu ve ayıp ise şimdi internet sanal sokak yerini aldı. Aileler artık bu gerçeği kabullenmeli bence. Sonuçta bu platformlar önemli bir hizmet sunuyor ve büyük bir boşluğu dolduruyor.
“Evlilikte Aracı Görevini Sanal Ortam Üstleniyor”
İslami evlilik ve tanışma uygulamalarına “İslami” demek ne kadar doğru bilmiyorum. Bazı uygulama ve platformlar Müslümanların ihtiyaç ve hassasiyetlerine göre tasarlanmış durumda. Yani oraya giren şahıs, ortamın Tinder gibi olmadığını biliyor. Fakat bu bireysel sınırların aşılmayacağı anlamına da gelmiyor. Resim ve lokasyon doğrulama uygulaması bence güven verici. Sahte resim koymak durumu zorlaştırıyor. Ayrıca mezhep farkı ve dinî yaşantı hakkında bazı ayrıntılı soruları cevaplandırabiliyorsunuz. Bunları belki ilk görüşmede veya yazışmada kişinin kendisinin sorması zor olabilir. Platformda bu verileri görüp buna göre seçmek rahatlatıcı. Yani aracı görevini tabiri caizse uygulama üstleniyor. Elbette kullanıcıların bu konuda dürüst davranması esas. Benim kullandığım uygulamadaki diğer bir avantaj ise uygulamanın kendi telefon görüşme opsiyonu olması. Böylece tam emin olmadığım sürede özel numaramı vermeden birileriyle telefonla görüşmem de mümkün oldu. İyi tasarlanmış uygulamaların bu gibi kullanıcıyı rahatlatan seçenekleri olduğu sürece ben İslami olarak bir sakınca görmüyorum. Yani uygulamalar belki “İslami” değildir, ama Müslüman kullanıcıların ihtiyaçlarına göre uyarlanmış platformlar mevcut ve gerekli. Tinder veya Elite Partner gibi popüler uygulamalarda bir Müslüman’ın kendine göre birini bulması imkânsız.
Öyle veya böyle eş seçiminde harekete geçmek önemli. Ben artık şunu kabul ediyorum: Eş seçiminde harekete geçmek, cesaretli olmak, denemek lazım. Ben buna “fiilî dua” diyorum. Kimse sizi kapılı kapılar arkasında keşfetmeyecek. Sanal ya da gerçek dünyada görünür olmak gerek.
“‘İslami Dating’ Bulanık Bir Kavram”
Büşra Okçu*, 30 yaşında, akademisyen. Amerika’da Kuzey New York’ta yaşıyor.
Evlilik ve tanışma uygulamalarını Amerika’ya geldikten sonra kullandım, daha önce kullanmışlığım yoktu. Özellikle İngilizcedeki “dating” kelimesine karşı önyargım vardı. “Dating” ifadesi, evlilik dışı romantik ilişkiyi tanımlayan bir şey ve benim de bu kavramla kafamda farklı imajlar beliriyordu. ABD’ye gelince “dating” kavramının çok geniş kapsamda kullanıldığını gördüm. Örneğin kız arkadaş grubu bir kahve içmek için dışarıya çıktığında da “date’e çıkmak” diyorlar.
Bu konudaki önyargılarım kırıldıktan sonra arkadaşlarımın tavsiyesiyle “İslami dating” adı altında farklı uygulamalar denedim. Önce Muzmatch’i denedim. O zamanlar Minder isimli bir uygulama vardı, sonra ismi “Salams” oldu. Ben bu uygulamayı kullanmadım. Çünkü her uygulamanın demografik bir kullanıcı kitlesi var ve Minder’da da çok fazla Güney Asyalı kullanıcı vardı. Eş seçimimi Orta Doğu’dan yapmak istediğim için Muzmatch’i kullandım. Orada çoğu kullanıcının da ciddi olmadığını gördüm. O platformda neredeyse arkeolojik bir araştırmaya girmeniz gerekiyor. Kendinizce bir eleme yöntemi geliştirmek zorundasınız. Kullandığım uygulama sıradan kullanıcıları, örneğin mesaj atılacak kişi sayısını kısıtlıyordu. Ben de bu nedenle “Premium” üyelik yaparak daha çabuk bir eleme yöntemiyle birilerine yazdım. Uygulamanın iyi yanı seni orada tutması ve birisi özel bilgi ya da numara paylaştığında sana uyarı vermesi. “Bu platformda karşındakine özel bilgini gerçekten vermek istiyor musun? Bu bizim kontrolümüzde değil” gibi uyarılar veriyor. Uygulamanın bir diğer özelliği de chat ortamına dışarıdan birisini davet edebiliyorsun. Yani bir teyze veya amca seni gözetleyebiliyor. Birisiyle görüşmeye gittiğinde yanına birini getirmenin online versiyonu gibi. Bu özellik bana garip geldiği için ben kullanmadım ama kullananlar var.
Bunun dışında Amerika’da “half of our deen” (Dinin Yarısı) diye bir internet sitesi var. Orayı kullandım. Muzmatch’ten farklı olarak bu site sadece üyelere açık. Para ödemeden hesap da açamıyorsun. Muzmatch’te ücretsiz hesap açılabildiği için orada her türlü tip var, fakat ücretli üyelikle hizmet sunan siteler niyeti daha ciddi olanlara hitap ediyor bence. “Half of our deen”i aslında meraktan kullanmaya başladım. Bu internet sitesinde kullanıcının kendisi aramak zorunda kalmıyor, site kendisi kullanıcıları eşleştiriyordu. Psikolog olduğum için bu eşleşmenin nasıl çalıştığını merak ettim. Sitenin sorduğu sorularla esneklik tanıması güzeldi, ama çok büyük bir platform olduğu için ABD’nin diğer ucundan insanlar da karşınıza çıkabiliyor. Mesafe konusunda esnek olmadığım için bu platformu kullanmayı bıraktım.
ABD’de camiler de bu evlilik ve tanışma sitesine benzer bir mantıkla eşleştirme yapıyor. Burada camilerin internet siteleri ve Facebook sayfaları var. Orada bir Excel dosyası yayınlıyorlar. O listeye ismini, yaşını, başörtülü/sakallı gibi özelliklerini ve ideal eş adayına dair beklentilerini giriyorsun. Her ay bu liste güncelleniyor ve böylece eş arayanlar kendilerine uygun birilerini bu listeden seçebiliyor. Aslında evlilik uygulamalarının Excel dosyasına getirilmiş hâli gibi. Bunu da bir kere denedim, çünkü ABD’de yalnızım. Okuduğum üniversite sadece “beyaz”ların olduğu bir üniversite. Türk zaten yok, ama Müslüman öğrenci de hiç yok. Camideki o listenin yaşadığım yerdeki Müslümanlarla tanışmak için bir imkân sunabileceğini düşündüm. O liste üzerinden 1-2 kişi yazdı ve birlikte kahve içmeye de gittik. Çok kötü bir tecrübeydi. Seninle iletişime geçen kişinin resmini görmüyorsun. Günün sonunda evlilik düşündüğün insanın dış görünüşü de çok önemli. Camideki Excel listesi aracılığıyla buluştuğum kişinin resmini görmemiştim, Whatsapp resmi de belli belirsizdi. Kafeye girince o olduğunu anladım ve görür görmez de oradan kaçmak istedim. Sonra çok saygısızca olacağını düşünüp kendisine teşekkür ettim ve cami listesinden ismimi çıkarttım. Bir Excel formuna kendin hakkında 1-2 cümle yazarak iyi eşleşme sağlamak mümkün değil. Zaten bunun üzerine de Muzmatch ve diğer sayfalara başvurdum.
Bu uygulamalarda aradığımı bulamayınca iki sene boyunca hiç girişimim olmadı. Sonra bir ortamda gayrimüslim bir arkadaşımla muhabbet ederken konu İslami “dating” uygulamalarından açıldı. Orada örnek vermek için Salams uygulamasını indirdim. İndirmişken de birkaç kişiyle yazıştık. Yine tam umudumu kaybetmek üzereyken birisine yazdım, konuşmaya başladık. Şu an 6 ay oldu ve biz evlilik yolundayız.
Evlenmeyi düşündüğüm kişi Türk değil. İkimiz de bu niyetimizi ailelerimize söyledik. Şaşırtıcı bir şekilde babam annemden daha çok destek oldu. İkimiz de ailelerimize “dating app” üzerinden tanıştığımızı söylemedik. Ben aileme, “Müslümanların evlilik için tanıştığı bir sayfa” dedim. O da yaşlı oldukları için anlamazlar diye kendi ailesine çevrimiçi bir platformdan tanıştığımızı söylemedi. Benim annem şu anda nasıl tanıştığımızdan ziyade, Türk olmayan birisiyle evlenecek olmama takılmış durumda.
“Bu Platformlara Giren Her Müslüman Takvalı Değil”
Ben bu uygulamalarda arama yaparken alkol ve sigara kullanımına filtreleme yapmıştım. Fakat bu filtreler de yine kişiye bağlı. Örneğin görüştüğüm biri, arada sırada içki içtiğini söylemişti. “Bunu uygulamada belirtmemişsin.” dediğimde “Ama düzenli içmiyorum ki” demişti. Uygulamanın burada yapabileceği bir şey yok. “İslami app” diye geçse de özellikle ABD’de Müslümanlık daha ziyade etnik kimlikle alakalı görülüyor. İslam’ı yaşamayan, içki içen birisi de “Müslüman’ım” diye o app’te yer alabiliyor. Bu açıdan “İslami dating” aslında bulanık bir terim. O platforma “Burada eş arayan tüm Müslümanlar takvalı, dini yaşayan insanlar” beklentisiyle giriyorsun ama bu beklenti boşa çıkabiliyor.
Bence “İslami dating app”lerin bu kadar popüler olması kontekstin ve ihtiyaçların değişmesiyle ilgili. Amerika’da bekar olmak buradaki Müslüman cemaat içinde büyük sıkıntı. Peki nasıl tanışacaksın Müslüman birisiyle? Çalıştığım yerde Müslüman yok. Okulda “Müslüman Öğrenciler Birliği” var, ama orada genelde lisans öğrencileri var. Ben onlardan 10 yaş büyüğüm. Ortam ve imkân olmadığı için insanlar bu platformları tanışma vesilesi görüyor. Türkiye’deyken böyle bir uygulama kullanmaya hiç ihtiyacım olmadı, çünkü zaten sürekli Müslümanlarla iç içeydim.
“Tanışma App’te Başlayıp App’te Bitmiyor”
Nefise Yol*, 28 yaşında, akademisyen. Almanya’da yaşıyor.
Çok farklı milletlerden insanların olduğu, fakat çok az Müslüman’ın bulunduğu bir sosyal çevrem var. Evlilik düşünüyordum. Korona dönemindeydik ve bir Müslüman’la tanışmak istiyordum. Bir arkadaşım İslami evlilik ve tanışma uygulamalarından bahsetti. İlk indirdiğimiz uygulama Almanya’da çok kullanılan bir uygulama değildi, çok seçenek yoktu. Sonra başka bir uygulama indirdik ve onu kullanmaya başladık. Kişinin resmini, yaşını, mesleğini ve yaşadığı yeri görüyorsun. Açıklama kutusu var, orada kişi kendinden bahsediyor. “Ben şunu severim, şöyle bir insanım.” diye. Bir de ne zaman evlenmek istediği yazıyor. Örneğin 6 ay içinde, 5 yıl içinde veya “evlenmeyi düşünmüyorum” diyenler de var. Böylece az çok o kişiye dair fikir sahibi olunuyor. Tabii herkes profilini mükemmel doldurmuyor. Örneğin açıklama olarak sadece “Beni tanıyınca görürsün” yazanlar da var. Bu tarz tipleri ben en başta eledim. İlk etapta birkaç kişiyle kafalarımız hiç uymadı. Ama şu an evlilik planladığımız kişiyi bu uygulama üzerinden tanıdım.
Daha önce evlenmeyi düşündüğüm başka birisi de olduğu için bu anlamda tanıştığım birisiyle az çok neyi konuşacağımı, kimin ne zaman doğru ya da yalan söylediğini anlayabiliyorum. Örneğin uygulamada birini gördüm, 3 farklı profili var. Hepsine farklı isimler yazmış. Bu kişiyi görünce, “Tamam” diyorsun, “Sahte profil”. Ya da ismini oraya farklı yazıyor, seninle tanıştığında farklı isim söylüyor. Direkt eliyorsun bu kişiyi. Tanıştığım birisiyle ilk konuşmada telefonla boş muhabbetler yapmıyorum, o insanı tanımaya yönelik şeyler soruyorum. Söyledikleri birbiriyle çelişiyor mu, makul mu? Birkaç hafta konuşup “Bir şeyler uymuyor.” dediğimde bırakıyorum.
Ben çok tedbirliydim. İnce eleyip sık dokudum hep. Acaba gerçekten doğru mu yalan mı diye kendim de özelde araştırma yaptım. Tanıştığım kişilerin sosyal medya hesaplarını inceledim. Bir noktadan sonra akrabalarına baktım. Yani tanışma uygulamada başlayıp uygulamada bitmiyor. Bir süre sonra karşındakinin arkadaşlarını da tanıyorsun. Elbette çok yalan dolan da var. En basitinden farklı niyetlerle bu uygulamaları kullanan, ama “Evlenmek için buradayım” diyen insanlar var.
Bu uygulamaların adı “İslami dating app” olduğu için, buraya iyi niyetlerle gelen insanlar da belli beklentilerle giriyorlar. Ama pratikte bu tamamen kişiye bağlı. Bu uygulamada konuştuğum, İslami anlayışla alakası bile olmayan insanlar da oldu. Namazlı, abdestli olduğunu söyleyen, ama daha ilk yazışmada “Bana boydan fotoğrafını gönder” diyenler de var. Bir keresinde de ilk tanışmada, “Biz sevgili olursak direkt imam nikahı kıyarız, aynı evde yaşamaya başlarız.” diyen birisi vardı. Bu kişi, daha önce iki tane Alman sevgilisi olduğunu, dinî nikah kıyıp aynı evde yaşamaya başladıklarını anlatmıştı. Burada biraz da “dating” anlayışı ön plana çıkıyor: Görüşelim, birkaç saat takılalım ile başlayıp farklılaşan beklentiler var. Bu örneklerle karşılaşınca daha ince eleyip sık dokumaya ve her yazana cevap vermemeye başladım. Böyle yapınca daha düzgün insanlarla karşılaştım.
Şu an evlilik planladığımız kişiyle internette tanıştığımızı aileme söylemedim. Öyle desem asla güvenmezler. Yalnızca abime söyledim, çünkü ailemden birisinin bunu bilmesini istiyorum. Bunda en büyük etken bence toplumsal baskı. İnternetten tanışılan insanlara güvenilmiyor. “Bu adam kesin sahtekardır” ya da “İnternette biriyle tanışan insan kesin bir sürü insanla görüşüyordur” gibi yargılar var. Başkalarının hakkımda, “Şuna bak, internetten insanlarla konuşuyor” demesi de hoş değil. Eskiden bu daha çoktu. Şimdi bu şekilde tanışıp evlenen çok tanıdığım var var. İslami hassasiyetlere göre tanıştılar, uzun zaman geçmeden evlendiler.
İnsanlar artık eskisi gibi ailelerinin yanında değiller. Başka bir şehirde okuyorlar, bu nedenle de ailenin aracılık ettiği evlilikler azalıyor. İslami evlilik ve tanışma siteleri ihtimallerden sadece biri. Güzel tarafı, bir tanıdık seni birisiyle tanıştırdığında, kendi kriterlerini baz alabiliyor. “Sen çok iyi yemek yapıyorsun, o da yemeği sever. Birbirinize uyarsınız.” gibi garip kriterler ön plana çıkabiliyor. Evlilikte eşlerin kısmen benzer sosyalizasyonlardan geçmesi bence önemli. Tanışma kriterlerini kendin belirleyince, uyumu yakalamak daha muhtemel.
*Bu yazıda “İslami” evlilik siteleriyle ilgili kendi kişisel tecrübelerini paylaşan kişilerin isimleri, kendi istekleri üzerine anonimleştirilmiştir. Yazıda ismi geçen evlilik ve tanışma platformlarının öz tanımları, içerikleri ve veri güvenliği konusundaki tutumları bu yazının kapsamı dışındadır.
Bu içerik 313. Sayıda yayımlanmıştır
