Belçika’da Ayrımcılıkla Mücadele İçin “Uygulama Testleri”

Belçika’da iş ve konut arayışlarında ırkçı ayrımcılığın görülüp önlenmesi için “uygulama testleri” gündemde. Flamancada “Praktijktesten” olarak isimlendirilen ve Türkçeye “uygulama testi” olarak tercüme edilebilecek bu uygulama, iş ve konut başvurularında aynı profile sahip bir kişi adına, birden fazla isimle başvuru yapılması anlamına geliyor. Örneğin bir emlak şirketine aynı profilde birkaç başvuru, farklı isimlerle yapılıyor. Bunlar arasında sürekli ve sistematik bir şekilde “yabancı isme” sahip olan başvurunun reddedilip, “otokton” bir ismin tercih edilmesi durumunda ayrımcılık tespit edilmiş oluyor.

Gent Üniversitesinin Araştırması

Gent Üniversitesinin yaklaşık üç yıldır yaptığı bir araştırma, bu testlerin kiralık konut sektöründeki ayrımcılığı azaltmada başarılı sonuçlar elde ettiğini ortaya koydu.

Araştırmaya göre 2015 yılında Gent Belediyesinde engellilerin yüzde 21’i, yabancı bir isme sahip olanların ise yüzde 26’sı emlak sektöründe ayrımcılığa uğramıştı. Uygulama testlerinin yürürlüğe girmesinin ardından ise bu sonuçlarda bir düşüş yaşandı: 2016 yılında engellilerin yalnızca yüzde 15’i, yabancı isme sahip olanların ise yüzde 14’ü ayrımcılığa maruz kaldı. Uygulama testlerinin yapıldığını ve kendilerine gelen başvuruların test amaçlı olduğunu bilen emlakçılar da daha az ayrımcılık yapmaya başladılar.

86 Emlakçıdan 12’si Ayrımcılık Yaptı

Uygulama testleri sonucunda Gent şehrinde 86 emlakçıdan 12’sinin engellilere ve yabancılara karşı ayrımcılık yaptığı belirlendi. Çalışmanın açığa çıkardığı bir başka konu ise bazı emlakçıların sistematik olarak sürekli ayrımcılık yapmasıydı. Sürekli ayrımcılık yapan emlak şirketleri Belçika’da İnterfederal Fırsat Eşitliği Merkezi (UNIA) tarafından ele alınacak.

Gent Belediyesi Eşit Haklar Encümeni Resul Tapmaz, uygulama testlerinin ayrımcılık ile mücadelede başarılı bir metot olduğu görüşünde. Tapmaz, Gent Belediyesi’nde ayrımcılık yapan emlakçıların dosyalarının incelenip takip edileceğini de açıkladı. Ülkede ayrımcılığı önlemede başarıya ulaşmış olan uygulama testlerinin devlet tarafından hem konut hem de iş sektöründe gerçekleştirilmesi yönündeki talepler de artıyor.

Brüksel Bölgesel Yönetimi Uygulama Testlerine onay verdi

Uygulama testlerinin devlet tarafindan düzenlenmesi icin talep artsa da Flaman Bölgesinden Sorumlu İçişleri ve Fırsat Eşitliği Bakanı Homans bu testlerin devlet tarafından uygulanmasını reddediyor.

Buna karşılık ekim ayında Brüksel Meclisinde devletin uygulama testleri gerçekleştirilmesine onay verildi. Bu bağlamda Brüksel Bölge hükümeti Belçika ve Avrupa’da uygulama testlerini devlet bazında gerçekleştirecek olan ilk hükümet oldu.

Brüksel’de uygulama testleri belirli şartlara uygun şekilde yapılacak. Örneğin uygulama testlerini gerçekleştirme görevi sadece Sosyal Denetim Dairesi’nde olacak. Sosyal Denetim, Belçika’da şirketlerin sosyal güvenlik düzenlemelerine uygun çalışıp çalışmadıklarını kontrol eden bir devlet kurumu.

Bu karar Brüksel’de Belçikalı ve yabancı uyruklu vatandaşlar arasında işe alınma oranlarındaki ciddi uçurumlar olması neticesinde verildi. Bugün Brüksel’de Belçikalıların yüzde 71’i iş sahibiyken, yabancı uyrukluların iş sahibi olma oranı yüzde 35’ten daha düşük.

Bu bağlamda Sosyal Denetim, bir şirketin ayrımcılık yaptığına dair ciddi şikayetler aldığında bu şirketi anonim uygulama testleri ile denetleyebilecek. Bu esnada iki farklı metot uygulanacak. Birincisinde şirkete aynı profile sahip, biri yabancı, biri de otokton isme sahip iki şahsın başvurusu gönderilecek ve şirketlerin sistematik olarak sadece otokton isimli şahısları kabul edip etmedikleri kontrol edilecek. Diğer uygulamada ise bir şirketin kendi müşterilerinin ayrımcı isteklerine olumlu cevap verip vermediği test edilecek. Bu test dahilinde Sosyal Denetim, örneğin bir temizlik şirketini arayıp bir temizlikçi istediğini, fakat temizlikçilerin yalnızca Belçikalı olmasını, Kuzey Afrikalı ya da Arap olmamasını talep edecek. Bu talebi kabul eden ve buna uygun hareket eden şirketler ayrımcılığı desteklemiş olacaklar.

Uygulama Testleri Etkili, Fakat Ayrımcılığı Tamamen Ortadan Kaldırmıyor

Konut Sektörü Federasyonu’na göre ise Gent Üniversitesinin araştırma sonuçlarında bardağın bir de dolu tarafını görmek gerek: Araştırma sonuçlarına göre konut sektöründeki büyük çoğunluğun ayrımcılık yapmadığını belirten federasyon, çoğu emlak şirketinin kendi inisyatifi ile değil, ev sahiplerinin istekleri doğrultusunda belirli grupları reddettiğini belirtiyor.

Bir diğer önemli nokta ise bu uygulama testlerinin kiralık evleri görmek isteyen başvuru sahiplerinin yalnızca “ev ziyaretine davet edilmesi” konusunda etkili olması. Bir yabancı, uygulama testleriyle emlak şirketinden kiralık evi görmesi için randevu alsa da, evi kiralamada son söz hakkı ev sahibinde olduğu için, evini bir yabancıya kiralamak istemeyen ev sahiplerini bu tutumdan vazgeçirecek herhangi bir önlem de yok. “Uygulama testleri”, haftalar boyu ev ya da iş arayıp, müracaat ettiği her yerden otomatik olarak ret cevabı alan yabancılar için bir nebze rahatlatıcı olsa da ayrımcılıkla mücadelede nihai çözüm sunmuyorlar. (nsa)