'"Yargı Reformu"'

Netanyahu Hükûmeti, “Yargı Reformunu” Meclisten Geçirdi

Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükümetinin tartışmalı "yargı reformu" kapsamındaki en kritik yasa tasarılarından birini Meclisten geçirmesi üzerine İsrail, siyasi tarihindeki en büyük kaoslardan birine sahne oluyor.

Fotoğraf: @Roman Yanushevsky - Shutterstock

İsrail meclisinin çoğunluğu oluşturan Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükûmetinin milletvekilleri, tartışmalı  yargı düzenlemesine karşı büyüyen siyasi ve toplumsal muhalefete ve 29 haftadır devam eden kitlesel protestolara rağmen tartışmalı yasa tasarısını Meclisten geçirdi.

Hükûmetin yargı düzenlemesi kapsamında Yüksek Mahkemenin yürütme üzerindeki denetimini sınırlandıracak maddeyi Meclis, bugünkü oylamada 64 lehte oy ile kabul etti. Meclisteki 56 muhalefet milletvekili ise tasarıyı boykot ederek oylamaya katılmadı.

Tasarının yasalaşmasından önce, İsrail yargısı, hükûmetin kararlarını, anayasa taslağı olarak kabul edilen “temel yasalara” aykırılık gerekçesiyle bozma yetkisine sahipti.

“Akla yatkınlık” adıyla anılan yasa tasarısı, Yüksek Mahkemenin, hükûmetin aldığı kararları, “kamu çıkarına hizmet etmediği, akla yatkın olmadığı veya çıkar çatışması doğurduğu” gibi gerekçelerle bozma yetkisini ortadan kaldırıyor.

Oylamanın hemen ardından Adalet Bakanı Yariv Levin, yasayı, “yargı sistemini düzeltme yolundaki tarihi süreçte atılan ilk adım” olarak değerlendirerek Meclisi kutladı.

Bununla birlikte Yüksek Mahkeme, Meclisten geçen kanunları hâlâ iptal etme yetkisine sahip.

Ancak ilk adım sayılan bu yasa tasarısının dışında hükûmet, yargı düzenlemesi kapsamındaki diğer yasa tasarılarını da geçirerek yargının yürütme üzerindeki etkisini tamamen kırmayı amaçlıyor.

Netanyahu Hükûmetinin Tartışmalı “Yargı Reformu”

İsrail’de 2022’nin son günlerinde kurularak göreve başlayan Binyamin Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükûmeti, aşırı sağcı ve aşırı dindar partileri de içinde barındırıyor.

Yargı reformu, işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te yasa dışı Yahudi yerleşim birimlerinin genişletilmesi, aşırı sağcı isimlere Batı Şeria’da ve güvenlik alanında kritik görevler verilmesi gibi maddeler, Netanyahu’nun hükûmeti kurduğu süreçte koalisyon anlaşmalarının en önemli kısmını oluşturuyordu.

Adalet Bakanı Yariv Levin, Netanyahu koalisyonunun göreve gelmesinin hemen ardından, 5 Ocak’ta, yargının yetkilerini sınırlandıran, yüksek yargı mensuplarının atamaları üzerindeki etkisini azaltan, yürütme üzerindeki denetimini ortadan kaldıran ve yargının bazı yetkilerini Meclise devreden kapsamlı bir “yargı reformu” planladıklarını duyurdu.

Koalisyon hükûmetinin bu adımı, Yüksek Mahkeme başta olmak üzere Netanyahu hükûmeti ile İsrail yargı mekanizması arasında gerilime yol açtı.

Ülkedeki en yüksek yargı makamı olarak görev yapan İsrail Yüksek Mahkemesi, Meclisin çıkardığı kanunları, anayasa taslağı olarak kabul edilen “temel yasalara” aykırılık gerekçesiyle bozma yetkisine sahip.

Netanyahu hükûmeti, açıkladığı yargı düzenlemesinde, Yüksek Mahkemenin, Meclisin çıkardığı kanunları bozma yetkisinin büyük ölçüde elinden alınacağını belirtmişti.

Hükûmet yanlıları, yargı düzenlemesini, yargı yetkisinin kötüye kullanılmasına karşı gerekli bir “reform” olarak değerlendirirken, düzenlemeye karşı çıkanlar ise yargının yetkilerini yürütme erkinin gücüne karşı temel bir kontrol mekanizması olarak görüyor.

Protestolar

Hükûmetin göreve gelir gelmez açıkladığı tartışmalı yargı düzenlemesi ve uyguladığı aşırı sağcı politikalar, İsraillileri sokağa dökerek aylarca süren protesto dalgasını başlattı.

Yüzbinlerce İsrailli başta Tel Aviv olmak üzere yüzlerce noktada protestolar düzenlerken, ülke genelinde çok sayıda sektör ve meslek kuruluşu da protestolar kapsamında grev kararı aldı.

Gösterilere, ülkedeki sivil toplum kuruluşları, hukukçular ve yüksek teknoloji ile sağlık sektörü gibi meslek gruplarının yanı sıra muhalefet liderleri, siyasetçiler ve eski devlet yetkilileri de katılıyor.

Yargı düzenlemesi ülke genelinde kitlesel protestolar ve grevlerle siyasi krize yol açarken sağcı hükûmetin destekçileri ise zaman zaman karşıt gösteriler düzenleyerek yargı düzenlemesinden geri adım atmaması için iktidara baskı yapıyor.

İsrailli Yedek Askerlerin “Yargı Protestosu”

Yargı düzenlemesine karşı İsrail ordusu içinden gelen tepkiler ise hükûmete karşı baskıyı yeni bir boyuta taşıdı. Orduda görev yapan 37 yedek savaş pilotu, 5 Mart’ta yaptıkları açıklamayla, yargının yetkilerini kısıtlayan yasa teklifine tepki amacıyla 8 Mart’taki eğitime katılmayacaklarını bildirdi.

Protestolar ve grevlerle geçen haftalar boyunca, İsrail ordusunda aralarında savaş pilotları, denizaltı subayları ve diğer elit birimlerin yer aldığı binlerce yedek asker de aynı nedenle eğitimlere katılmayacakları yönünde açıklamalar yaptı.

Ordu yetkilileri ise “yargı reformu” paketine karşı oluşan bu isyan nedeniyle “yedek askerlik sistemi” içinde ciddi bir krizin çıkmasından endişe ediyor. Yaklaşık 10 bin İsrailli yedek asker, 22 Temmuz’da, hükûmetin yargı düzenlemesini hayata geçirmeye yönelik devam eden girişimleri nedeniyle gönüllü hizmetlerini askıya aldıklarını açıkladı.

Savunma Bakanı’nın Görevden Alınması

İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, ülkede siyasi krize ve kitlesel protestolara yol açması nedeniyle, 26 Mart’ta, tartışmalı yargı düzenlemesinin durdurulması için hükûmete çağrı yaptı.

Başbakan Netanyahu, hükûmetin tartışmalı yargı düzenlemesine karşı bu hamlesi nedeniyle Gallant’ı görevden aldı. Netanyahu’nun Gallant’ı görevden alarak düzenleme konusunda geri adım atmayacağı mesajını vermesi, yüz binlerce İsrailliyi yeniden sokaklara döktü ve ülkedeki siyasi krizi derinleştirdi.

Ancak Netanyahu, hükûmet üzerinde artan baskılar üzerine 3 Nisan’da Gallant’ı görevden alma kararını “güvenlik gerekçesiyle” iptal ettiğini duyurdu.

Muhalefetin Tepkisi

İsrail’de muhalefet, Başbakan Netanyahu’nun tartışmalı yargı düzenlemesinde ısrar etmesi nedeniyle ülkenin bir krize sürüklenmekte olduğunu savunuyor.

İsrail muhalefetinin önde gelen iki ismi, eski Başbakan ve Yeş Atid (Gelecek Var) Partisi lideri Yair Lapid ile Mavi-Beyaz İttifakı lideri Benny Gantz, defalarca yaptıkları açıklamalarla Başbakan’a geri adım atması uyarısında bulundu.

“Tarihi Bir Krizin İçindeyiz”

Söz konusu yargı düzenlemesi ile ilgili gelinen noktayı, İsrail için “tarihi bir kriz” olarak değerlendiren Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ise siyasi partileri, uzlaşmacı çözümler bulmak adına iki taraflı bir diyalog masasına oturtmak için defalarca girişimde bulundu.

Herzog, 6 Mart’ta yaptığı bir açıklamada, yargı düzenlemesi için, “Bizi içeriden yok etmekle tehdit eden tarihi bir krizin içindeyiz.” ifadelerini kullandı.

İsrail Cumhurbaşkanı, Meclisteki yasa tasarısı oylamasının hemen öncesinde de hükûmet ve muhalefet arasında uzlaşı çağrısını yineleyerek, “Ulusal bir olağanüstü hâl durumundayız.” değerlendirmesinde bulunmuştu.

Ancak Herzog’un tüm bu diyalog çabaları sonuçsuz kaldı. (AA)

Enise Yılmaz

Bochum Ruhr Üniversitesinde hukuk eğitimi gören Yılmaz, Perspektif’in yayın kurulu üyesidir.

Yazarın diğer yazıları
Bu yazıyla ilgili yorumunuzu paylaşabilirsiniz. Bunu yaparken Yorum Kurallarımızı dikkate alın lütfen.
Yorum adedi#0

*Tüm alanları doldurunuz

Son Yüklenenler