Almanya’da Bir İslam Arşivinin Kurucusu: Muhammed Abdul Nafi Çelebi

17 Aralık 1901 tarihinde Suriye’nin Halep şehrinde dünyaya gelen Muhammed Abdul Nafi Çelebi, 1923 tarihinde Berlin’e göç etmiş ve orada bulunan Mühendislik Enstitüsünde öğrenim görmüştür.

Kısa sürede Berlin’de bulunan uluslararası öğrenci hareketinde önemli rol almıştır. Öyle ki Berlin’e yerleştikten 4 yıl sonra, 1927’de Almanya’nın en eski İslam arşivi olan Almanya İslam Arşivi Merkez Enstitüsünü (Alm. “Zentralinstitut İslam-Archiv-Deutschland”) kurmuştur. Avrupa ve İslam dünyası arasındaki yabancılaşmanın açık bir düşmanlığa dönüşmeye başladığı bir dönemde İslami bir arşivin önemini vurgulayan Çelebi, kendisini de dürüst bir aracı olarak nitelendirmektedir. Bu kurum için Çelebi öncelikle Almanya ile İslam dünyası arasında kültür değişimi için manevi bir merkez olması amacını taşırken aynı zamanda her iki tarafı da aracı sıfatıyla beslemesi gerektiği anlayışını taşımaktaydı.

Muhammed Nafi’nin önderliğinde bu kurum Berlin ve çevresinde büyük ve önemli bir açılıma vesile olmuştur.

Mevkisi 1981’den itibaren Soest olan ve müdürlüğünü Muhammed Salim Abdullah’ın yürüttüğü arşiv 1739’dan beri kurulan İslami cemaatlerin kuruluş belgelerini muhafaza etmekte, Almanya’daki İslami azınlıklara belgesel gözetim ve yardımlaşma hizmeti sunmakta, Müslümanlarla gayrimüslim cemaatler arasında diyalog çalışmaları gerçekleştirmektedir. Arşivde Almanya, Avrupa ve dünya genelindeki İslami organizasyonlar, İslami ülkelerdeki Hristiyan azınlıklar, Hristiyan-Müslüman diyaloğu, Müslümanlar arasında Hristiyan misyonları, okul ve din dersleri, Almanya’da İslam’ın kamu tüzel kişiliğine kavuşması meselesi, uluslararası İslami dergiler, yabancı politikalar kapsamında kilise gibi konularda evraklar bulundurmakta, bunun yanı sıra arşiv “yan meseleler” olarak 6000 civarında konuya ev sahipliği yapmaktadır. Arşiv aynı zamanda tarihî Almanca Kur’an yayınlarının en kapsamlı arşivi olarak nitelendirilmektedir. Arşivin bir diğer hizmeti olan “İslam-Echo” gazetesi Almanya’daki İslami cemaatlere dair olay ve gelişmeler hakkında bilgi içermektedir. Aynı şekilde 4 ayda bir çıkarılan “Moslemische Revue” dergisi kurum tarafından yayımlanmaktadır.

Çelebi birçok dergi yayımlamış, çeşitli kurumlarda görev almış ve kendi zamanında Müslümanların Almanya’da kök salması için çalışan en önemli şahsiyet olarak tanınmıştır. Kendisinin tavsiyesi üzerine 1930 yılında Almanya’nın ilk Müslüman organizasyonlarından olan Alman-Müslüman Topluluğu (Alm. “Deutsche Muslimische Gesellschaft) kurulmuştur. Yine aynı şekilde 1932’de İslami Dünya Kongresinde Alman Komisyonunu kurarken en önlerde yerini almıştır. Muazzam gayreti ve başarılı çalışmaları neticesinde 1500 üyesi bulunan İslam Cemaati Berlin ile Ahmediye cemaatinin ilişkileri de normale dönmüştür.

Çelebi 1933 yılında bir göl kenarında ölü olarak bulunmuştur. Ölüm sebebi, naaşının nereye götürüldüğü ve nereye defnedildiği hâlâ bilinmemektedir. 32 yaşında vefat eden Çelebiyle birlikte Almanya Müslüman toplumu en önemli şahsiyetini kaybetmiştir. Almanya İslam Arşivi Merkez Enstitüsü Almanya’da yaşayan Müslümanlar ile çoğunluk toplumu arasındaki diyaloğu destekleyen çalışmalar yapan kişilere onun adına Muhammed Nafi Çelebi ödülü vermektedir.