Belçika’da Elektroşoksuz Kesim Yasağı Kurban Bayramı’nı Etkileyecek

Belçika’da elektroşoklu hayvan kesimi tartışması yıllardır sürüyor. Avrupa Adalet Divanı’na kadar intikal eden mevzu Belçika’da yaşayan Müslümanların Kurban Bayramı coşkusuna bir nebze de olsa gölge düşürüyor. Bu sene 21 Ağustos’ta başlayan Kurban Bayramı’nda Belçika’daki Müslümanlar için elektroşoksuz kurban kesim imkanı oldukça kısıtlı.

Elektroşoksuz Hayvan Kesim Yasağının Tarihi

2015: Geçici Kesim Yerlerinde Elektroşoksuz Kesim Yasağı

Belçika’daki elektroşoksuz hayvan kesim yasağı 2015 yılına dayanıyor. 2015 yılına kadar Kurban Bayramları’nda artan hayvan kesim talebini karşılayabilmek için ülkenin dört bir yanında birçok belediyede “geçici kesim yerleri” kuruluyordu. Bu geçici kesim yerlerinde kurbanlıklar elektroşoksuz bir şekilde kesiliyordu. 2015’te Belçika’nın Flaman Bölgesi Hayvancılık Bakanı Ben Weyts geçici kesim yerlerindeelektroşoksuz hayvan kesimini yasakladı. Dinî gerekçelerden dolayı gerçekleşen elektroşoksuz kesimlerin istisna olarak sadece devlet ve yetkili denetim kurumları tarafından onaylanan tanınmış kesimhanelerde gerçekleştirilmesi mümkün kılındı.

Bu karar Müslüman kuruluşları tarafından mahkemeye taşınmıştı, zira Belçika’daki tanınmış kesimhanelerdeki kapasite Kurban Bayramı’ndaki kesim talebini karşılayamamaktaydı. Müslüman kuruluşlar elektroşoksuz hayvan kesim yasağının, tanınmış kesimhanelerdeki yetersiz kapasiteden dolayı din hürriyetini kısıtlayıcı bir uygulama olduğunu gerekçe olarak göstermişti. Dava Belçika mahkemesi tarafından Avrupa Adalet Divanı’na intikal etti. Avrupa Adalet Divanı bu konu ile ilgili 29 Mayıs 2018 tarihinde kararını açıkladı.Divan “dinî usullere göre kurban kesiminin sadece tanınmış kesimhanelerde mümkün olmasının ve geçici kesim yerlerinde yasaklanmasının din hürriyetini ihlal etmediğine” karar verdi. Ayrıca mahkeme Kurban Bayramı sırasında oluşan kapasite sorununu da, gerekli yatırımlar yoluyla çözülebilecek “iç konjonktürel bir durum” olarak değerlendirdi. (Kararın İngilizcesine buradan ulaşabilirsiniz.)

2019: Genel Elektroşoksuz Kesim Yasağı

Geçici kesim yerlerindeki hayvan kesimi tartışması sürerken Belçika’nın hem Flaman hem Walon hükümetleri uygulamayı bir adım ileriye taşıyarak genel elektroşoksuz kesim yasağını onayladılar. Yeni yasalara göre Flaman Bölgesinde 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren tanınmış kesimhaneler dahil hiçbir yerde elektroşoksuz kesim gerçekleştirilemeyecek. Aynı yasak Walon Bölgesinde 1 Eylül 2019 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek. Yani bir önceki uygulamada dinî kesimler için uygulanan istasna da böylelikle yürürlükten kalkmış olacak.

Yeni yasaya karşı da Müslümanlar sessiz kalmadı. Müslüman ve Yahudilerden oluşan birçok kuruluş Belçika Anayasa Mahkemesine başvurup dinî ritüellere göre hayvan kesimlerinin tamamen yasaklanmasının Anayasa tarafından korunan din hürriyetini ihlal ettiğine dair dilekçe sundular. Bu dava henüz sonuçlanmamış olsa dahi, verilecek olan karar Avrupa Adalet Divanı’nın geçici kesim yerleri ile ilgili verdiği karardan etkilenecek gibi görünüyor. Nitekim Avrupa Adalet Divanı geçici kesim yerleri ile ilgili verdiği kararda bütün ritüel kesim imkanları kısıtlanmadığı sürece geçici kesim yerlerinde yasak uygulanmasının din hürriyetini kısıtlamadığına karar vermişti. Aynı kararda Avrupa Adalet Divanı dinî ritüeller gereğince elektroşoksuz hayvan kesiminin dinî bir eylem olduğunu ve dolayısıyla ibadet özgürlüğüne tâbi olduğunu vurgulamıştı. Yani esasında Adalet Divanı genel elektroşoksuz kesim yasağının ibadet özgürlüğünü ve dolayısıyla din hürriyetini kısıtlayıcı bir uygulama olabileceğini ima etmiş oldu.

Dolayısıyla Avrupa Adalet Divanı’nın geçici kesim yerleri için verdiği karar Müslümanlar için ilk etapta olumsuz görünse de, kararın satır aralarında 2019 yılında yürürlüğe girecek olan genel elektroşoksuz hayvan kesim yasağını reddeden bir yaklaşımı okumak mümkün. Zira bu yasayla birlikte Müslümanlar için hiçbir şekilde elektroşoksuz hayvan kesim imkânı kalmıyor. Avrupa Adalet Divanı’nın bu vurguları ışığında Belçika’daki genel elektroşoksuz kesim yasağını değerlendirecek olan Anayasa Mahkemesinin verecek olduğu karar merakla bekleniyor.

Devlet ve Müslüman Kuruluşların Müzakereleri

Bu kararı kesinleştirmeden önce Hayvancılık Bakanı Ben Weyts gerekli görüşmeleri kısmen gerçekleştirmişti. Bakan geçtiğimiz yıllarda mevzuyu müzakere etmek üzere öncelikle çeşitli Müslüman kuruluşları görüşmeye davet etmişti. Olumsuz neticelenen görüşmeler sonrasında Müslüman kuruluşlar mahkemeye başvurmuştu. Hukuki süreç esnasında Bakan Weyts bir arabulucu tayin etmişti. Arabuluculuk görevi verilen Çiftçiler Birliği’nin eski başkanı Piet Vanthemsche dinî ritüellere göre hayvan kesimi ile yakından uzaktan ilgisi olan bütün şahıs ve kuruluşlarla görüşüp rapor hazırlamıştı. Bu rapora göre hem Müslümanların hem de Yahudilerin resmî temsil kurumlarının elektroşoklu hayvan kesim kararını olumsuz karşıladıkları bildirilmişti.

Bu müzakerelerin yanısıra Belçika’da genel elektroşoksuz hayvan kesim yasağının yasa tasarısını değerlendirmekle yükümlü olan Danıştay da olumsuz görüş bildirmişti. Danıştay böyle bir uygulama ile Müslümanların din hürriyetinin orantısız bir şekilde ihlal edildiğini ve dinî ritüellere göre et alma ve yeme imkanlarının tamamen kısıtlandığını savunarak olumsuz görüş beyan etmişti.

Bütün bunlara rağmen Bakan aşamalı olarak elektroşoksuz hayvan kesim yasağının yürürlüğe girmesini sağladı. Bu konuda hayvan hakları koruma derneklerinden tam destek alan Weyts, savunmasında her daim hayvan refahı ilkesinin en başta geldiğini, dinî ritüeller dolayısıyla hayvan refahından ödün verilmeyeceğini söyledi.

Bu süreç 2018 Kurban Bayramı’na da gölge düşürmüş oldu. Yıllardır Kurban Bayramı’nda geçici kesim yerleri kuran birçok belediye bu sene bu uygulamaya son verdi. Bu sene Belçika’da elektroşoksuz kurban kesmek isteyen Müslümanlar –son kez– tanınmış kesimhanelerde, tanınmış kesimhanelerin kapasitelerinin yettiği kadarıyla kurbanlarını kesebilecekler.

Resmi İslam Temsil Kurumu Executif’in Görüşü

Konu ile ilgili Belçika’nın İslam resmî temsil kurumu olan Executif de açıklama yaptı. Açıklamada şu sözlere yer verildi: “Executif, Belçikalı Müslümanların hayvan refahına büyük önem verdiklerini hatırlatır. Zira bu ilke İslam felsefesi ve geleneğinin esasıdır. Belçika’da yıllardır uygulanan dinî ritüellere uygun kesim, değişen ülke yasalarıyla birlikte sorgulanmaktadır. Müslümanlar için Kurban Bayramı çerçevesinde ve başka zamanlarda da bu dinî ritüeli gerçekleştirmek artık zor ve hatta imkânsız hale geldi. Bu yasakla ilgili Belçika Müslüman toplumu çeşitli yollarla (boykot, imza kampanyası, basın açıklaması) hoşnutsuzluğunu dile getirdi.”

Executif açıklamasında ayrıca bütün zorluklara rağmen özel sektörün gayretleriyle Flaman ve Walon bölgesinde kurulan İslami usullere göre kesim yapılabilecek olan kesimhanelerin listesini paylaştı. Brüksel’de yaşayan Müslümanlar için il sınırlarındaki tanınmış kesimhanelere gitmeleri tavsiye edildi. Liste ile ilgili Executif Başkanı Mehmet Üstün, “Bu listede de görüldüğü gibi kesimhane sayısı minimuma düşürüldü. Bu da Kurban Bayramı esnasında kesim kapasitesinin nasıl baskı altına girdiğini gösteriyor. Executif yetkili makamlarla temaslarını hızlandırmış ve dinî kesimlerle ilgili görüşünü net olarak bildirmiştir. Executif Müslüman toplumun ritüellerini müdafa etmek için yasalara ve herkesin inancına saygılı bir çerçevede gerekli tartışmaları yürütmeye devam edecektir.” dedi.

Helal Kesimle İlgili Belçika’daki Güncel Durum

Belçika’da helal kesim ile ilgili son söz henüz söylenmedi. Bundan sonra top genel elektroşoksuz kesim yasağını değerlendirecek olan Belçika Anayasa Mahkemesinde. Bu durumda Müslümanların bayramda ne yapacakları da merak edilen sorular arasında. 2018 Kurban Bayramı’nın Belçika’nın resmî yaz tatili dönemine denk gelmesinden ötürü çoğu Müslüman bayramı anavatanında icra etmeyi tercih ediyor. Belçika’da bulunan ve burada kurban kesmek isteyen Müslümanlar ise kurbanlarını tanınmış kesimhanelerde bu sene son kez elektroşoksuz kesebilecekler. Birçok Müslüman kurban bedelini yardım kuruluşlarına bağışlayarak kurbanlarını yardıma muhtaç ülke ve bölgelerde vekaleten kestirecek.