Belçika’da 4 Günlük Mesai Modeli Neden Daha Az Tercih Ediliyor?
Belçika'da geçen sene yürürlüğe giren İş Anlaşması ile çalışanlara daha iyi bir iş-yaşam dengesi sağlamak amacıyla geleneksel beş gün yerine dört gün çalışma imkânı sunulmuştu. Ancak ülkede hem çalışanlar hem de işverenler yeni çalışma düzenini benimseme konusunda oldukça yavaşlar.
Belçika’da geçen sene Kasım ayında yürürlüğe giren İş Anlaşması (İng. “Labor Deal”) ile çalışanlara daha iyi bir iş-yaşam dengesi sağlamak amacıyla geleneksel beş gün yerine dört gün çalışma imkânı sunulmuştu. Ancak ülkede hem çalışanlar hem de işverenler yeni çalışma düzenini benimseme konusunda oldukça yavaş kaldılar.
İnsan kaynakları hizmetleri şirketi Acerta tarafından yapılan bir anketin sonuçlarına göre, 2022 İş Anlaşması’ndan bu yana Belçika‘da çalışanların sadece %0,8’i tam zamanlı dört günlük çalışma haftasına geçti. Bu, 130 tam zamanlı çalışandan birine denk geliyor. Ancak dört günlük çalışma haftasını benimseyenlerin sayısı düşük olsa da, yeni düzeni benimseyen personel oranı yılın başından bu yana %56,5 arttı. Çalışanlar ya 38 saatlik bir iş haftası için günde 9,5 saat ya da 40 saatlik bir iş haftası için günde 10 saat çalışıyorlar.
Yeni Çalışma Sistemini Kimler Tercih Ediyor?
Daha kısa çalışma haftasını seçenlerin %77,6’sı bu değişikliği özel yaşamlarına daha fazla zaman ayırmak için yaparken, %36,5’i iş yükünü azaltmak için ve %29,3’ü çocuklarıyla daha fazla zaman geçirmek için bu seçeneği tercih ediyor.
Küçük ve orta ölçekli işletmeler ise hâlâ şüpheci olsa da, büyük şirketler bu sistemi benimsemeye daha istekli görünüyor. En az 500 çalışanı olan şirketlerin %10,9’u yeni sisteme eğilim gösterirken, daha büyük şirketlerde bu oran %16,5’e kadar çıkıyor.
Dört günlük çalışma haftasının benimsenmesinin arkasındaki itici faktörün genç çalışanlar olabileceği düşünülüyor: Ankete göre, 20 ila 30 yaş arasındaki çalışanların %47,6’sı aslında geleneksel beş günlük çalışma haftasını tercih etmek istemiyor.
Yeni Çalışma Sistemi Neden Yavaş Benimseniyor?
Raporda, “İşyerinde esneklik şimdiye kadar hiç bu kadar önemli olmamıştı. Aynı çalışma yöntemi artık herkes için işe yaramıyor, şirketler bunun farkında olmalıdır.” deniliyor. Ayrıca rapor, yeni çalışma modelinin nispeten yavaş benimsenme hızını, sistemin hâlâ daha tam olarak bilinmemesi ve yeniliğine, ayrıca yeni sistemin etkili bir şekilde uygulanması için idari araçların eksikliği gibi iş sürekliliğini tehdit edebilecek faktörlere bağlanabileceğini aktarıyor.
Başka Hangi Ülkeler Yeni Çalışma Sistemini Destekliyor?
İzlanda 2015 yılından beri çalışma saatlerini azaltmaya yönelik pilot projeler ve çalışmalar yürütüyor. Şu anda çalışanların yaklaşık %90’ı azaltılmış çalışma saatine veya farklı uyarlamalara geçiş yapmış durumda. İzlanda’da araştırmacılar, 2021’de yaptıkları açıklamada, dünyanın şimdiye kadarki en büyük haftada 4 gün çalışma denemesinin büyük başarıyla sonuçlandığını belirtmişti. Denemenin ardından İzlanda’daki Sürdürülebilirlik ve Demokrasi Derneği (Alda) ile Birleşik Krallık’taki “Autonomy” adlı düşünce kuruluşlarının yayımladığı ortak analiz, 2015’ten 2019’a kadar süren ve 2 bin 500’den fazla kişinin katıldığı denemelerin “üretkenliği ve refahı” artırdığını ortaya koymuştu.
Almanya da benzer bir deneme yapmak istiyor. Ülkede bu deneme için dört günlük çalışma haftasını iş yerlerinde test edecek 50’den fazla şirket aranıyor. Bu modelde işin tamamı normal sürenin %80’inde tamamlanmalı.
Fakat Almanya’da bazı işletmelerde dört günlük çalışma haftası zaten mevcut. Çalışanlar genellikle azalan çalışma süresi için maaşlarının bir kısmından feragat ediyorlar. Vardiyalı çalışan birçok işletmede de bu model uygulanıyor. Bu durumda, çalışanlar daha uzun süre çalışıyor ve bu sayede üç gün izin yapma fırsatı buluyorlar.
Dünya genelinde benzer projeler yürüten diğer ülkeler arasında Büyük Britanya, Avustralya ve İrlanda bulunuyor. İspanya ve Portekiz de konuyla ilgili olarak pilot projeler başlatmış durumda. İspanya’da, tam maaşla dört günlük çalışma haftası test ediliyor. Nisan 2023’te hükûmet, 250’den az çalışanı olan şirketlere devlet tarafından finanse edilen bir deneme programına katılma fırsatı tanıdı. Katılan şirketlerin yeni çalışma saatlerine en az iki yıl boyunca uyması bekleniyor. (P)
