Depresyon Nasıl Oluşur ve Nasıl Tespit Edilir?
Depresyon farklı nedenleri olabilen, ciddiye alınması gereken bir rahatsızlıktır. Depresyon hastası olmak nasıl bir şeydir ve buna karşı neler yapılabilir sorularının cevabını Dr. İbrahim Rüschoff “Müslümanlar ve Psikoloji” serisi için yazdı.
“Depresyon” terimi halk arasında oldukça tutarsız bir şekilde kullanılmaktadır. Bazıları için depresyon gerçek bir hastalık değil, bir tür duygudurum bozukluğudur. Birçok kişi moral bozukluğunu bile depresyon olarak tanımlarken, bazıları da bunu kişinin yeterince dindar olmamasının, vicdan azabının veya öz disiplin eksikliğinin bir ifadesi olarak görür. Bu farklı tanımlar bu konu hakkında konuşmayı kolaylaştırmaz.
Ancak tıbbi açıdan bakıldığında bu terim net bir şekilde tanımlanmıştır. Günümüzün sanayi toplumunda depresyon en yaygın ruhsal bozukluklardan biridir. İnsanların yüzde 16 ila 20’sinde hayatlarının bir döneminde depresyon görülür ve bu hastalığın kadınlarda görülme oranı yüzde 26’ya kadar yükselen bir oranla erkeklerin iki katıdır. Son yıllarda depresyonun artması hem nüfusun giderek yaşlanmasından hem de depresyonun bir hastalık olarak daha fazla kabul görmesinden kaynaklanmaktadır.
Hastalığın Sebepleri
Depresyon hafif, orta ve ağır depresyon olarak farklı derecelere ayrılır. Hafif depresyon söz konusu kişiyi olumsuz etkiler ama kişi günlük yaşantısını idame ettirebilir. Orta şiddetteki depresyon kişinin günlük yaşamını önemli ölçüde etkiler. Ağır depresyonda ise kişi o kadar depresiftir ki artık hiçbir şey yapamaz hâle gelir. Buna ek olarak, güçlü bir motivasyon eksikliği yaşarlar, kendilerini suçlu ve değersiz hissederler ve ayrıca intihar düşünceleri vardır. Depresyon tek seferlik bir yaşam olayı olarak da ortaya çıkabilir, ancak birkaç haftadan birkaç aya kadar süren çoklu hastalık evreleri daha yaygındır.
Bu hastalığın nedenleri uzun zamandır araştırılmaktadır ve araştırmalar diğer şeylerin yanı sıra genetik bir risk faktörüne işaret etmektedir; çünkü depresyondaki kişilerin birinci derece akrabalarının hastalığa yakalanma olasılığı önemli ölçüde daha yüksektir. Ancak birçok ruhsal hastalık gibi depresyon da çok faktörlüdür, yani nedeni genellikle kalıtsal, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir kombinasyonudur. Psikolojik faktörler arasında şiddet deneyimleri, güvensiz bağlanma, kayıp duyguları veya sürekli suçlamalarla geçen erken çocukluk dönemi yer alır. Depresyona yol açan sebepler arasında yalnız yaşayan kişilerin gittikçe artan yalnızlık duygusu, boşanma gibi sarsıcı olaylar, sosyal dezavantaj ve aile içinde görülen adaletsizlikler gibi sosyal faktörler de anılabilir.
Depresyonun Belirtileri
Depresyonun tanınmasındaki zorluklardan biri, belirtilerinin birçoğunun münferit veya genellikle daha hafif bir şekilde de olsa sağlıklı dönemlerde de görülüyor olmasıdır. Herkes, özellikle kişisel sorunlarla bağlantılı olarak hayatının bir döneminde keyifsizlik, endişe, konsantrasyon bozuklukları, uyku sorunları, ilgi ve iştah kaybı veya motivasyonsuzluk gibi duygu durumlaru yaşamıştır. Buna rağmen bu kişi depresyon hastası değildir.
Özellikle ağır depresyonda, hasta çevresi tarafından da fark edilip tıbbi tedaviye yönlendirilirken, depresyonu yaşanan bir kayıp sonrası oluşan yas tepkisinden ayırmak her zaman kolay değildir. Özellikle de depresif belirtiler iş veya pozisyon değişikliği ya da taşınma gibi bir olayla eş zamanlı olarak görüldüğünde. Yas tutanlar yaşadıkları kaybı derinden hissettikleri için kendilerini depresyondaki kişilerden daha canlı hissederler. Depresif insanlar ise içsel bir boşluktan yakınırlar ve kendilerini değersiz ve tükenmiş hissederler.
Ancak depresyon belirtileri bir arada ve “öyle birdenbire” ortaya çıkıyorsa veya günlük hayatta yaşanan sorunla orantısızsa, kişi bir doktora gitmeli ve muayene olmalıdır. Her zaman çalışkan, ilgili ve neşeli bir kadın birkaç hafta içinde keyifsiz ve depresif bir ruh hâline girmişse, uyku düzeni bozulmuşsa, sevdikleri ile ilgilenmiyorsa depresyonun tipik belirtilerini gösteriyor demektir.
Tedavi Şekli
Hafif ila orta şiddette seyreden depresyon genellikle sadece psikoterapiyle tedavi edilebilir, ancak depresyonun ağır formları en azından başlangıçta ilaç tedavisi gerektirir. Müslümanların birçoğu kendilerine zarar vereceğine inandıkları için ilaçtan kaçınmaktadır. Ancak antidepresanlar olarak adlandırılan bu ilaçlar bağımlılık yapmaz ve çoğu kişinin korktuğu gibi ömür boyu alınması gerekmez. Olası yan etkiler genellikle başlangıçta dikkatli dozlama ile önlenebilir ve ilaç alımına son verildikten sonra tekrar ortadan kaybolurlar. Hastaların endişeleri ve korkuları nedeniyle doktorun bu hastalarla diğerlerinden daha fazla ilgilenmesi gerekebilir, ne yazık ki bu çok nadiren gerçekleşir, dolayısıyla ilacı bırakma oranı oldukça yüksektir.
Depresyondaki hastalar nereye bakarlarsa baksınlar siyah bir gözlük takmış gibidir. Hiçbir şey eskisi gibi değildir, her şey daha ağırdır, her şey önemini yitirmiştir ve onları mutlu edecek, neşelendirecek neredeyse hiçbir şey yoktur. Bu hastalar sıklıkla “Kuran oku!”, “daha çok dua etmeye çalış!”, ya da “kendine gel!”, “biraz daha fazla gayret et”, “mutlu olsana!” gibi tavsiyeler duyarlar. Ancak birçok kez deneseler de bunların hiçbirinin faydası olmaz.
Bu gibi durumlarda hasta yakınlarının çaresizliği genellikle hasta kişiye karşı agresif bir tutuma yol açar. Yaşanan tüm hayal kırıklığına rağmen pes etmemek ve depresyonun geçici olduğunu ve o zamana dek hastayı destekleyeceğinizi vurgulamaya devam etmek büyük sabır gerektirir. İyileştikten sonra hastalarla yapılan görüşmeler, hastalık sırasında onlara en çok yakınlarının sabırlı tutumunun yardımcı olduğunu ortaya koymuştur.
