UNRWA Nedir? Kuruma Finansmanı Hangi Ülkeler, Neden Kesti?
UNRWA, kurum çalışanlarına yönelik İsrail'in "terör" iddiaları nedeniyle bağışçılarının yardımları askıya almasının ardından büyük bir finansman kriziyle karşı karşıya. Peki UNRWA nedir ve neden tartışmaların odağında?
26 Ocak Cuma gününden bu yana on ülke, Filistinli mülteciler için kilit rol oynayan Filistinli Mültecilere Yardım Ajansı’na (UNRWA) sağlanan fonları askıya aldığını duyurdu. Bu girişim, İsrail’in ajans çalışanlarından bazılarını Hamas’ın İsrail’de gerçekleştirdiği 7 Ekim saldırılarına karışmakla suçlamasının ardından geldi. O günden bu yana Hamas’la ilişkili oldukları iddia edilen 12 ajans çalışanı işten çıkarıldı.
UNRWA Nedir?
Birleşmiş Milletler Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA), Mayıs 1948’de İsrail’in kurulmasını takiben patlak veren ilk Arap-İsrail çatışmasının ardından 1949’da kuruldu. UNRWA, kendi faaliyet alanında kayıtlı Filistinli mültecilere “durumlarına adil ve kalıcı bir çözüm beklerken” insani yardım ve koruma sağlama amacı taşıyor. Geçici olarak kurulan ajansın görev süresi, Filistinli mülteci sorununa bir çözüm bulunamaması nedeniyle Genel Kurul tarafından defalarca uzatıldı. Ajans bugün aktif olarak çalışmalarına devam ediyor.
BM verilerine göre, İsrail Devleti’nin yeni kurulduğu dönemde, Nisan ve Ağustos 1948 yılları arasında Arapça’da Nakba yani felaket anlamına gelen ve 700 binden fazla Filistinlinin zorla yerinden edilmesi veya bölgeden kaçmak zorunda kalmasıyla yaşanan süreçte Filistinliler hem topraklarını hem de tüm varlıklarını kaybettiler. Onlar ve onların çocukları ve torunları bugün hâlâ uluslararası mülteci statüsünde bulunuyor ve bu statüleri yalnızca UNRWA tarafından garanti altına alınıyor.
Bugün toplamda yaklaşık 5,9 milyon Filistinli UNRWA’ya kayıtlı ve 540 bin Filistinli çocuk da ajansın okullarında eğitim görüyor.
UNRWA, Filistinli mültecileri barındırmayı amaçlayan yaklaşık 60 kampı yönetiyor; bunlardan 19’u, 1967’den bu yana İsrail işgali altında bulunan Batı Şeria’da, bulunuyor. 30 bin UNRWA çalışanından 13 bini de Gazze Şeridi’nde görev yapıyor.
Milyonlarca Filistinli için insani yardım misyonu yürüten UNRWA, büyük ölçüde gönüllü devletlerin katkılarıyla finanse ediliyor. Ajansın hizmetleri, silahlı çatışma zamanları da dahil olmak üzere eğitim, sağlık hizmetleri, yardım ve sosyal hizmetler, kamp altyapısı ve iyileştirme ve acil yardımı kapsıyor.
BM Kurumları İsrail’in Hedefindeydi
İsrail’in UNRWA’ya dair suçlamaları, Uluslararası Adalet Divanı’nın (ICJ) İsrail’in Gazze Şeridi’ndeki Filistinlilerin acilen ihtiyaç duyduğu temel hizmetleri ve insani yardımı sağlanmasının zorunlu olduğuna dair hükmünü açıklamasından hemen sonra geldi. İsrail, Gazze operasyonlarının başından beri BM çalışanları ve kurumlarını antisemitizmle ve teröre karışmakla suçlayarak itibarsızlaştırma siyaseti yürütüyordu. Bu süreçte BM tesisleri defalarca İsrail tarafından vuruldu, tonlarca gıda ve ilaç kullanılamaz hâle getirildi.
İsrail’den yayın yapan “Kanal 7” televizyonunun haberine göre, İsrail Yasama İşleri Komisyonu, UNRWA’nın Doğu Kudüs’teki faaliyetlerini durdurmaya yönelik yasa tasarısını onayladı. Geçtiğimiz ay, İsrail Parlamentosu Knesset’deki görüşmeler sırasında İsrail Dışişleri Bakanlığının eski yetkililerinden Noga Arbell, “UNRWA’yı yok etmezsek savaşı kazanmamız imkânsız olacak ve bu yıkım bir an önce başlamalı.” demişti.
İsrail, UNRWA’nın operasyonlarının tamamen sonlandırılmasını ve bölgeden ayrılmasını istiyor. Bu kısıtlamalar Gazze’de 1,1 milyon sivili bir ay boyunca doyurmaya yetecek 1.049 konteyner dolusu pirinç, un, nohut, şeker ve yemeklik yağ sevkiyatının durması anlamına geliyor.
UNRWA Bağışları Askıya Alındı
Gazze’deki ana insani yardım kuruluşu olan UNRWA, kurum çalışanlarına yönelik “terör” iddiaları nedeniyle ABD liderliğindeki uluslararası bağışçılarının fonlarını kesmesinin ardından benzeri görülmemiş bir finansman kriziyle karşı karşıya kaldı. Ajans neredeyse tamamen BM üye devletlerinin gönüllü katkılarıyla finanse edildiğinden, bu durumun ajansın çalışmalarında ciddi bir kriz doğuracağı tahmin ediliyor.
İsrail’in 12 UNRWA personelinin 7 Ekim’de İsrail’deki Hamas saldırısına karıştığına dair iddaları üzerine BM, saldırıyla bağlantılı olduğu iddia edilen UNRWA personellerine karşı harekete geçti. UNRWA Başkanı Philippe Lazzarini konuyla ilgili kurumun internet sayfasında yayımlanan açıklamada şunları belirtti:
“Özellikle UNRWA’nın sözleşmelerini feshederek ve şeffaf bir bağımsız soruşturma talep ederek derhal harekete geçtiği göz önünde bulundurulduğunda, küçük bir grup personele yönelik iddialara tepki olarak Ajans’a yapılan fonların askıya alındığını görmek şok edicidir. BM sistemindeki en yüksek soruşturma makamı olan Birleşmiş Milletler İç Gözetim Hizmetleri Ofisi (OIOS) bu çok ciddi meseleye çoktan el koymuştur.”
Lazzarini ayrıca kurum olarak İsrail de dâhil olmak üzere her yıl faaliyet gösterdikleri ülkelerdeki personel listelerini ev sahibi ülkelerle paylaştıklarını ve bu zamana kadar hiçbir çalışanlarıyla ilgili endişe verici bir geri dönüş almadıklarını sözlerine ekledi.
BM sözcüsü Stephane Dujarric de yaptığı açıklamada, İsrail’in söz konusu kurum çalışanları hakkındaki suçlamalarıyla ilgili istihbarat dosyasını henüz kendileri ile paylaşmadığını hatırlattı. Ancak bazı ülkeler bunu beklemeden UNRWA’ya yardımlarını askıya alma kararı aldılar.
İlk olarak ajansın en büyük bağışçısı olan ABD, UNRWA için verdiği finansal desteğini askıya aldığını duyurdu. ABD’nin hemen ardından en fazla bağışı yapan ikinci ülke olan Almanya da bağışları durdurduğunu açıkladı. Kanada, Avustralya, İtalya, İngiltere, Finlandiya, İzlanda, İsveç, Hollanda, Estonya, Japonya ve Avusturya gibi ülkeler de bağışlarını askıya aldı. Fransa ise ilk çeyrekte UNRWA’ya “yeni bir ödeme” planlamadığını belirtmekle yetindi.
İsviçre ise uzun vadeli yardıma devam edilip edilmeyeceğine karar vermek için durum hakkında daha fazla bilgi almayı beklediğini açıkladı. Bununla beraber, Norveç Dışişleri Bakanı, konuya dair yaptığı açıklamada UNRWA’ya yapılan yardımlara devam edileceğini, yardımları kesmenin toplu bir cezalandırma olacağını dile getirdi. Norveç, İrlanda ve İspanya da UNRWA’ya desteklerini sürdüreceklerini ilan etmişti.
Gazze’de 1,7 Milyon Kişi Yerinden Edildi
UNRWA Başkanı Lazzarini, finansmanın askıya alınmasına yönelik adımları, yaklaşık dört aydır aralıksız İsrail bombardımanı altında olan Filistinliler için “ek bir toplu ceza” olarak nitelendirdi. Lazzarini, “Gazze’deki savaş hız kesmeden sürdürülürken ve Uluslararası Adalet Divanı daha fazla insani yardım çağrısında bulunurken, UNRWA’yı zayıflatmanın değil güçlendirmenin zamanı gelmiştir.” diyerek, ülkelerin kuruma finansmanlarını askıya almaya devam etmeleri hâlinde, sadece Gazze’de değil bölge genelindeki operasyonlarını durdurmak zorunda kalacaklarını vurguladı.
UNRWA, İsrail ile Hamas arasındaki çatışmanın başlangıcından bu yana, Gazze Şeridi’nde yerinden edilen 1,7 milyon kişinin çatışmalardan kaçması için seferber olduğunu belirtiyor. Ekim ayından beri, bölge nüfusuna UNRWA’dan 12 bin 987 ton un, 6,2 milyon dolar ilaç ve tıbbi malzeme ve 19 milyon litre su yardımı yapılmıştı.
UNRWA’nın 10 Şubat tarihli son “Durum Raporu“na göre, İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik saldırıları nedeniyle toplam 156 UNRWA çalışanı hayatını kaybetti. UNRWA’ya ait 152 tesisin de hasar gördüğü belirtiliyor.
