Bosna Hersek’te Son Durum: Milorad Dodik Tutuklanacak mı?
Bosna Hersek'i oluşturan iki entiteden biri olan Sırp Cumhuriyeti'nin lideri Dodik hakkında ayrılıkçı girişimleri nedeniyle çıkarılan gözaltı kararının nasıl uygulanacağı netleşmedi. Ülkede tedirginlik hâkim. Dodik'in karara direnmeye çalışması ya da kaçmaya teşebbüs edebileceği konuşulan senaryolar arasında.
Bosna Hersek Savcılığı, ayrılıkçı söylemleriyle gündeme gelen ve ülkedeki iki entiteden biri olan Sırp Cumhuriyeti’nin (RS) Başkanı Milorad Dodik hakkında gözaltı kararı verdi. Yerel medyadaki haberlere göre, Bosna Hersek Savcılığı tarafından, “anayasal düzeni tehdit etmek” suçlamasıyla Dodik, RS Başbakanı Radovan Viskovic ve RS Ulusal Meclisi (NSRS) Başkanı Nenad Stevandic’in gözaltına alınması için talimat verildi. Savcılığın gözaltı kararını polise ve RS İçişleri Bakanlığına ilettiği öğrenilirken, 12 Mart’ta bu gelişmelere cevaben NSRS’de yeni bir sözde anayasa yapılması için oturum düzenlenmesi bekleniyor.
Sırp Cumhuriyeti’ni Bosna Hersek’ten Ayırmak İsteyen Dodik Neyle Suçlanıyor?
Milorad Dodik’e yönelik bu son dava süreci 26 Şubat’ta itibarıyla başladı: Bosna Hersek Mahkemesi, ayrılıkçı söylemleriyle gündeme gelen Dodik hakkında “Yüksek Temsilcilik Ofisi (OHR) kararlarına saygı duymadığı” gerekçesiyle 1 yıl hapis ve 6 yıl siyasi yasak cezası vermişti. Mahkeme kararının hemen ardından Sırp Cumhuriyet’nin yasama organı NSRS’de yapılan oylamada devlet kurumları olan Bosna Hersek Yüksek Yargı ve Savcılık Konseyi (VSTV), Bosna Hersek Savcılığı, Bosna Hersek Mahkemesi ve Bosna Hersek Araştırma ve Koruma Ajansının (SIPA) RS entitesindeki faaliyetleri yasaklanmıştı.
Ulusal medyada Dodik ve NSRS’den gelen kararlar “darbe” olarak nitelenirken, Bosna Hersek Anayasa Mahkemesi söz konusu kararları iptal etti. Bosna Anayasa Mahkemesi 6 Mart’ta bu yasaları nihai bir karara kadar geçici olarak askıya aldı, ancak Dodik yeni yasaların entitede uygulanacağı konusunda ısrar etti: Mahkeme kararının ardından ülke anayasasına aykırı olan kararları imzaladığını duyuran RS Başkanı Dodik, sözde yasaların yürürlüğe girmesinden sonra mahkemenin ve savcılığın çağrılarına cevap vermeyeceğini, RS polisi tarafından korunacağını açıklamıştı.
Milorad Dodik Tutuklanacak mı?
Bosna Hersek’in ulusal otoritesi, gözaltı işlemi için henüz Sırp Cumhuriyeti entitesinde harekete geçmiş değil. Balkan Insight’a konuşan Sırp Cumhuriyeti güvenlik birimlerinden ismi açıklanmayan bir polis yetkilisi, parçası olduğu teşkilatın Dodik’i gözaltına almaya yönelik herhangi bir emir almadığını iddia etti. Dodik’e yöneltilen suçlamaların tüm ayrıntıları ise henüz kamuoyuna açıklanmadı.
Dodik’in partisi Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı (SNSD) Sözcüsü ve aynı zamanda Bosna Hersek’in ulusal parlamentosunun üyesi olan olan Radovan Kovacevic, Dodik’in ya da Sırp Cumhuriyeti’nin Bosna’nın anayasal düzenine “saldırdığını” reddetti:
“Hiç kimse Sırp Cumhuriyeti’nin devlet yönetimini tutuklayamaz ya da tutuklayamaz. Sırp Cumhuriyeti anayasal düzene saldırmıyor; tam tersine, Bosna Hersek ve Sırp Cumhuriyeti anayasasına dayanarak alma hakkına sahip olduğu kararları alıyor.”
Bosna Hersek Savclığının hakkında karar çıkardığı kişileri iki kez sorguya çağırma hakkı bulunuyor. Bu kişilerin talebe cevap vermemeleri hâlinde gözaltı kararı çıkarılabiliyor. Dodik, Stevandic ve Vickovic gözaltına alınmaya direnirse, ulusal tutuklama emri çıkarılabilir. Ülke sınırları içinde yakalanmamaları hâlinde ise Interpol tarafından yakalama emri çıkarılabilir. Son olarak 12 Mart’ta Istraga gazetesi, Dodik’in Bosna Hersek’in devlet polisi tarafından tutuklanma ihtimaline karşın Sırp Cumhuriyeti Başkanlığı ofisinde kalmayı tercih ettiği bildirdi.
NATO ve Avrupa Birliği’nin Tavrı: Bosna Hersek’te Durum Daha Kötüye Gidebilir mi?
Ülkenin bütünlüğünü tehdit eden bu son girişimin yarattığı gerilim, fiziksel şiddet ve çatışmalara dönüşmese de ülke genelinde bir tedirginlik söz konusu. Daha önce 2010-2018 yılları arasında Sırp Cumhuriyeti Başkanı olarak görev yapan Dodik, son yıllarda 1990’ların tehlikeli milliyetçi eğilimlerini anımsatan söylemler kullanarak Bosnalı Müslüman nüfusa karşı söylemini artırıyor. 7 Mart’ta 1992-1995’te yaşanan savaştaki soykırımda hayatını kaybedenlerin mezarlarının da bulunduğu Srebrenitsa Anıt Merkezi, ülkedeki güvenlik endişesi nedeniyle hem çalışanlar hem de ziyaretçiler için kapılarını kapatma kararı aldı.
2022’den beri ikinci başkanlık döneminde olan Dodik’in RS’yi ülkeden ayırma adına yaptığı girişimler yeni olmasa da uzmanlar bu sefer daha tehlikeli bir durumun söz konusu olduğunu düşünüyor. DW English’e konuşan Avusturya Uluslararası İlişkiler Enstitüsü araştırmacısı Vedran Jihic’e göre riskin daha fazla olmasının sebebi artık bir geri dönüş opsiyonunu kalmamış olması:
“Bosnalı devlet yetkilileri Anayasa Mahkemesinin kararını uygulamaya kalkışır ve Sırp Cumhuriyeti’nde harekete geçerse, Dodik buna karşılık olarak bölgesel polis güçlerini konuşlandırabilir ve bu da doğrudan bir çatışmaya yol açabilir. (…) Bu da (Avrupa Birliği ve NATO’dan gelen destek) Dodik’in gerilimi daha da tırmandırmaya karar vermesi hâlinde NATO’nun Bosna’da güvenliği sağlamak üzere adım atmaya hazır olduğu anlamına gelmektedir.”
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Bosna Hersek’te Sırp Cumhuriyeti’nin körüklediği gerilime cevaben ülkeye resmî bir ziyaret gerçekleştirdi ve açıklamalarda bulundu. Rutte, NATO’nun ülkenin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne sıkı sıkıya bağlı olduğunu belirterek, “Güvenlik boşluğu oluşmasına izin vermeyeceğiz.” mesajını verdi.
Macaristan hariç Avrupa Birliği üyesi ülkeler de aday ülke statüsünde olan Bosna Hersek’in bütünlüğünü koruma adına tavır aldıklarını açıkladı. Son olarak Avrupa Birliği’nin barış gücü olan EUFOR’un -askerî birliklerin mevcuduna dair detaylar açıklanmasa da- bölgeye takviye birlikler sevk edeceği de açıklandı. Kısa süre önce yapılan bazı haberlerde Macaristan’ın bazı gizli polis birimlerinin ise Dodik’in olası kaçışına yardım amacıyla Bosna Hersek’e gönderildiği iddia edildi. Dodik’in destekleyen bir diğer ülke olan ve AB adayı statüsündeki Sırbistan’ın lideri Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, şubat ayı sonunda Dodik’i ziyaret ederek destek verdiğini açıklamıştı. Sırbistan menşeli paramiliter güçlerin de Sırp Cumhuriyeti topraklarında aktif olduğu da bölgeden gelen haberler arasında. (AA/P)
