Afganistan ve Irak’taki Savaş Suçları: “Sivilleri İnfaz Edip Çatışma Süsü Verdik”
Birleşik Krallık Özel Kuvvetleri (UKSF) askerlerinin Afganistan’da yargısız infazlara karıştığına dair tanıklıklar ilk kez kamuoyuyla paylaşıldı. Eski askerlerin itirafları, savaş suçlarının sistematik şekilde işlendiğini ve üst düzey yetkililerce örtbas edildiğini ortaya koyuyor.
Birleşik Krallık Özel Kuvvetleri (UKSF) bünyesindeki askerlerin Afganistan’da işlediği savaş suçları gündemde. BBC tarafından yayımlanan haberlerde Birleşik Krallık özel hava ve deniz kuvvetlerinin 2010 ila 2013 yılları arasında Afganistan’da gerçekleştirdiği “gece baskınları” sırasında elleri bağlı siviller ile çocukların infaz edildiği ortaya çıktı.
Eski askerlerin BBC’ye verdiği sözlü beyanlar, bu cinayetlerin “bireysel sapkınlıklar” değil, emir-komuta zinciri içinde sistematik olarak gerçekleştirildiğini ve üst düzey yetkililerce görmezden gelindiğini ortaya koydu. İnfazların ardından cesetlerin yanına silahların yerleştirildiği, plastik kelepçelerin kesilerek çatışma süsü verildiği de ifadelerde yer alıyor.
Eski bir özel birlik mensubu, Afganistan’da görev yaptığı sırada çocuk olduğu açıkça belli olan bir oğlan çocuğunun elleri kelepçelendikten sonra vurularak öldürüldüğünü gördüğünü belirtti. Tanıklara göre, bu infazlar bir noktadan sonra “rutin uygulama” hâline geldi. Bazı askerlerin kişileri kelepçeledikten sonra öldürdüğü, ardından olay mahalline çatışma süsü verdiği anlatılıyor.
BBC’ye konuşan özel birlik mensuplarının tanıklıkları, 10 yılı aşkın bir dönemi kapsıyor ve şu anda Birleşik Krallık’ta yürütülen kamu soruşturmasının ele aldığı üç yıllık sürenin çok ötesine geçiyor.
Afganistan ve Irak’taki Askerî Misyonlar ve İşlenen Savaş Suçları
2001’de Afganistan ve 2003’te Irak’a düzenlenen askerî müdahaleler, yalnızca Saddam Hüseyin’in yönettiği Baas rejiminin değişmesine yol açmakla kalmadı; aynı zamanda on binlerce sivilin hayatını kaybetmesine ve uluslararası hukukun ihlal edildiği sayısız vakanın ortaya çıkmasına da yol açtı. Birleşik Krallık Ordusu, bu savaşlarda ABD’nin en büyük müttefiki olarak sahada yer aldı. Birleşik Krallığın bu savaşlara aktif katılımı ise “insani müdahale” söylemiyle meşrulaştırıldı.
NATO’nun Afganistan’da Uluslararası Güvenlik Destek Gücü (ISAF) misyonu çerçevesinde faaliyet gösteren İngiliz birlikleri, 2001’de ABD ile birlikte 11 Eylül’ün ardından Afganistan’a askerî müdahalede bulundu. Özellikle Helmand bölgesinde yürütülen operasyonların amacı, Taliban rejimini devirmek, El-Kaide’yi ortadan kaldırmak ve Afgan ordusunu eğitmek olarak duyuruldu. Ancak bu hedeflerin sahadaki uygulamalarla tutarlı olup olmadığı tartışmalı.
Irak’a ise 2003’te, kitle imha silahları iddiasıyla ABD öncülüğünde girildi. Birleşik Krallık, ABD’den sonra savaşa en çok asker katkısı sağlayan ülkeydi. Basra ve güney Irak bölgesinde yoğunlaşan Birleşik Krallık birlikleri, Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinden sonra da yıllarca ülkede kaldı. Zamanla bu müdahalelerin gerekçeleri sorgulanmaya başlandı. Irak’taki uygulamalar da Birleşik Krallık özel birliklerinin eylemlerinin uluslararası hukuku ihlal ettiğini ortaya çıkarttı.
İşlenen Savaş Suçlarına Dair Açılan Kamu Soruşturması
BBC’nin haberiyle hız kazanan tartışmalar, 2023 yılında ilgili makamlarca soruşturulmaya başlandı. Yüksek Mahkeme yargıcı Sir Charles Haddon-Cave liderliğinde başlatılan “Afganistan’a İlişkin Bağımsız Soruşturma”, 2010-2013 yılları arasındaki gece baskınlarında işlenen yargısız infazları ve bunların emir komuta zincirindeki sorumluluğunu araştırıyor.
Bu soruşturma, Birleşik Krallık tarihinde özel kuvvetlere yönelik yürütülen en kapsamlı kamu soruşturması olma niteliğini taşıyor. Soruşturma sadece bireysel eylemleri değil; sistematik ihlalleri, istihbarat servislerinin bilgisini ve olası örtbas süreçlerini de inceliyor. Bazı duruşmalarda özel kuvvet mensuplarının, sivillerin kelepçelendikten sonra infaz edildiğine dair doğrudan tanıklıkları da kamuoyuyla paylaşıldı. Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı, soruşturmayı resmen desteklediğini ve elinde bilgi olan herkesin konuşmasını teşvik ettiğini açıkladı.
Afganistan ve Irak’taki Sivil Kayıplara Dair Rakamlar Ne Söylüyor?
Brown Üniversitesinin “Costs of War” adlı projesine göre, 2001-2021 yılları arasında Afganistan’da doğrudan çatışmalar sonucu en az 46.319 sivil yaşamını yitirdi. Sosyal Sorumluluk İçin Hekimler (PSR) gibi kuruluşların daha geniş tahminlerine göre ise bu sayı 106.000 ila 170.000 arasında değişiyor. Bu rakamlar, sınırlı raporlama ve çatışma ortamında veri toplanmasının zorluğu nedeniyle kesinlik taşımamakla birlikte çarpıcı bir tablo sunuyor.
Irak’ta ise daha ağır bir durum söz konusu. “Iraq Body Count” projesi, 2003’ten bu yana 186.000 ila 210.000 arasında sivil ölüm belgelemiş durumda. Ancak 2013’te yayımlanan PLOS Medicine çalışmasına göre bu sayı 460.000’e kadar çıkabiliyor. Bu kayıplar sadece çatışmalardan değil; sağlık sistemlerinin çökmesi, altyapının yıkılması ve yaygın insani krizlerden de kaynaklanıyor.
BBC Panorama’nın araştırması, sadece Birleşik Krallık’ta değil, küresel kamuoyunda da büyük yankı buldu. Haberin yayımlanmasının ardından Avrupa Parlamentosu’nda konuyla ilgili soru önergeleri verildi.
Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) ve Human Rights Watch (HRW) gibi sivil toplum kuruluşları, soruşturmanın şeffaflık içinde yürütülmesi gerektiğini belirtti. Bu tür olayların sadece ulusal değil, aynı zamanda uluslararası ceza hukuku bağlamında da ele alınması gerektiği vurgulandı.
İngiltere ve diğer batılı müttefiklerin Ortadoğu’daki tüm savaşlarda bu türden eylemleri yıllardır konuşulur fakat bunun ciddi bir soruşturmaya başlanmış olması çok önemli. Yalnız burada da neden şimdi ve İngiltere ?. Emeğinize sağlık soruşturmayı takip edip bilgilendirmenizden memnun olurum.