Avrupa’nın Camileri
Avrupa’da dönüştürülmüş camilerin yanı sıra, mimari açıdan anlamlı geleneksel, sentez ve modern olmak üzere üç çeşit cami mimarisi gözlenmektedir. Avrupa’nın mevcut camileri üzerinden muhtelif cami mimarilerini görselleri ile derledik.
Berlin Şehitlik Camii (Almanya)
1999 yılında içerisinde bir anıtın da bulunduğu Türk şehitliğinde inşasına başlanan Berlin Şehitlik Camii’nin yapımı 2005 yılında tamamlanmıştır. Geleneksel Osmanlı üslubunda inşa edilen caminin mimarı Hilmi Şenalp’tir. Birer şerefeli iki minareye sahip olan caminin minarelerinin her biri 37,1 metre yüksekliğindedir. Sekiz ayaklı ve sekiz kubbeli “fevakanî” olarak tasarlanan yapı 3 bin kişilik bir kapasiteye sahiptir. Caminin arazisinde bulunan idari bina ve kültür merkezi geleneksel “başoda” tarzında inşa edilmiştir. Bu bağlamda Berlin Şehitlik Camii Avrupa’da geleneksel cami mimarisini yansıtan yapılardan biri olarak öne çıkmaktadır.
Berlin Şehitlik Camii, ©Hassa Mimarlık
İslam Forumu Penzberg (Almanya)
2003 yılında Yukarı Bavyera’da bulunan Penzberg beldesinde inşasına başlanan yapının açılışı yaklaşık iki yıl sonra 2005 yılında yapılmıştır. 17,86 metre yüksekliğinde çelikten bir minareye sahip olan cami 1.676 metrekarelik bir alan üzerine inşa edilmiştir. Düz kubbesiz bir çatıya sahip olan yapının kıble yönü mavi bir cam cephe ile sarılmış vaziyettedir. Caminin kalan kısımları bölgeye özgü taşlarla kaplanmıştır. Bir adet kütüphaneye ve çok amaçlı salonlara sahip olan yapı, mimar Alen Jasarevic tarafından tasarlanmıştır. Penzberg Camii bugün Avrupa’da modern mimari tarzda inşa edilen az sayıdaki camilerden biri olarak görülmektedir.
Penzberg Camii
Hamburg İmam Ali Camii (Almanya)
Almanya’nın en eski camilerinden biri olan İmam Ali Camii, Irak’ın Necef şehrinde aynı ismi taşıyan caminin özelliklerinde inşa edilmiştir. 1960-1965 yılları arasında yapımına devam edilen caminin tasarımı Gottfried Schramm ve Jürgen Eligius isimli mimarlara aittir. İranlı mimar Zargarpoor’un 1960 yılından 1963 yılına kadar binanın kaba inşaatını, 1965’te iç bölümünü ve 1967 yılında ise yan binalarını bitirdiği cami tek kubbe ve iki minareye sahiptir. İran coğrafyasında sıkça rastlanan “eyvan” üslubunda tasarlanan cami Avrupa’da geleneksel cami mimarisinin örneklerinden birini teşkil etmektedir.
Hamburg İmam Ali Camii
Rendsburg Camii (Almanya)
Almanya’nın kuzeyinde Rendsburg şehrinde bulunan Rendsburg Camii, 10 yıllık bir inşa sürecinden sonra 2009 yılında ibadete açılmıştır. 360 metrekarelik bir alana yayılan yapı, 200 kişilik kapasitesi ile Schleswig-Holstein’daki en büyük cami konumundadır. 6 metre yüksekliğinde 8 metre çapında bir kubbesi olan cami 26 metre yüksekliğinde Osmanlı ve Selçuklu mozaikleri ile süslenmiş 2 adet minareye sahiptir. Oryantal üslupla tasarlanan yapının dış cephesi Kuzey Alman tuğla mimarisini andıran sarı ve beyaz tuğlalar ile çevrilidir. Farklı mimari geleneklerin etkilerinin üzerinde görülebileceği yapı Avrupa’daki sentez mimariye sahip olan camiler arasında bulunmaktadır.
Rendsburg Camii
Viyana İslam Kültür Merkezi (Avusturya)
Viyana’daki İslam Topluluğu 1969 yılında şehirde bir cami inşa etmek için Donau nehrinin kıyısında geniş bir arsa satın almıştır. Fakat caminin inşası maddi sıkıntılar sebebiyle sekteye uğrayınca, 1975 yılında Suudi Kral Faysal yapımı yarım kalmış bu camiye finansal destek vermiştir. Böylelikle yapımına tekrar başlanan Viyana İslam Kültür Merkezi’nin inşası tam on yıl sonra 1979 yılında tamamlanmıştır. Avusturya’nın ilk ve en büyük camisi olan bu yapının müteahhiti Richard Lugner’dir. 32 metre yüksekliğinde bir minareye, 16 metre yüksekliğinde 20 metre çapında geniş bir kubbeye sahip olan bu cami sade mimarisi ile ibadet edenleri huşuya çağıran bir atmosfere sahiptir. Geleneksel üslupla yaşanılan toplumun mimari tarzını birleştirerek inşa edilen bu cami Avrupa’da bulunan sentez cami mimarisinin örneklerinden birini teşkil etmektedir.
Viyana İslam Kültür Merkezi
Brüksel Büyük Camii (Belçika)
Brüksel’deki en eski ve en büyük cami olan Brüksel Büyük Camii binası, 1880 yılında Brüksel Ulusal Sergisinin “Şark Köşkü”nü oluşturmak amacıyla mimar Ernest Van Humbeeck tarafından “Mağribi” üslubunda inşa edilmiştir. Yapı, 1969 yılında Kral Boudewijn tarafından Suudi Arabistan’a ihale edilmiş ve bu ihaleden sonra Belçika’ya Fas ve Türkiye gibi ülkelerden gelen Müslümanların kullanımı için ibadethaneye çevrilmiştir. Tunuslu mimar Mongi Boubaker’ın yönetiminde uzun bir rekonstrüksiyon döneminden geçen yapı, 1978 yılında cami olarak hizmete açılmıştır. Brüksel Büyük Camii Avrupa coğrafyasında farklı bir yapıdan dönüştürülerek kullanılan camiler arasında bulunmaktadır.
Brüksel Büyük Camii, ©Shutterstock değişiklikler Perspektif
Paris Ulu Camii (Fransa)
Açılışı 1926 yılında yapılan Paris Ulu Camii Fransa’nın Quartier Latin bölgesinde bulunmaktadır. Ülkenin ilk camisi olan bu yapı, Verdun Savaşı’nda Fransa adına savaşırken ölen yaklaşık 30 bin ve Birinci Dünya Savaşı esnasında Fransa kolonilerinde Almanlara karşı savaşan yaklaşık 70 bin Müslüman’ın anısına inşa edilmiştir. Avrupa’nın en büyük camilerinden biri olarak sayılan bu caminin mimarisi için Fas’ta bulunan ünlü Karavayyin Camii örnek alınmıştır. Caminin 33 metre yüksekliğindeki minaresi ise, Tunus’ta bulunan Kayravan Ulu Camii’nden esinlenerek “müdeccen” usulü tasarlanmıştır. Külliyesinde kütüphane, konferans salonu, medrese, restoran, hamam ve çay bahçesi bulunmaktadır. Bahçenin ve iç avlunun tasarımı ise ziyaretçileri farklı diyarlara sürükleyecek kadar tesirlidir. Fas’ın mimarisini yansıtan bu cami Avrupa’da geleneksel mimaride inşa edilen camiler arasında bulunmaktadır.
Paris Ulu Camii, @Shutterstock değişiklikler Perspektif
Ayasofya Camii (Hollanda)
Hollanda’nın Amsterdam şehrinde bulunan Ayasofya Camii Marc Breitman ve Nada Breitman isimli iki Fransız mimar tarafından tasarlanmıştır. Yapımına 2013 yılında başlanan caminin resmî açılışı 2016 yılında yapılmıştır. 800 metrekarelik bir alan üzerinde yaklaşık 1700 kişilik kapasitesi ile yapı Hollanda’nın en büyük camisi konumundadır. 43 metre yüksekliğinde karakteristik bir minareye sahip olan caminin ana kubbesi de zeminden 25 metre yükseklikte tasarlanmıştır. Geleneksel Osmanlı üslubunda tasarlanan cami aynı zamanda çevresindeki yapıların “Amsterdam Okulu” üslubuna da atıfta bulunuyor. Yapı bu yönüyle Avrupa’da mevcut olan sentez cami mimarilerinin bir diğer örneğini teşkil ediyor.
Amsterdam Ayasofya Camii, ©Shutterstock değişiklikler Perspektif
Cambridge Camii (İngiltere)
Avrupa’nın ilk çevre dostu camisi olan Cambridge Camii, planlanmasından yaklaşık on yıl sonra 2019 yılının nisan ayında hizmete açıldı. Mill yolunda bulunan caminin baş mimarı Marks Barfield yapıyı eko-teknolojik yaklaşım ile tasarladı. Elektriğinin büyük bir kısmının çatıda bulunan güneş panelleri ile karşılandığı yapının aynı zamanda yağmur sularını toplamak için de bir sistemi mevcut. Bin kişilik bir kapasiteye sahip olan caminin kültürel bir köprü olarak da işlev göreceğine inanılıyor. Minaresi olmayan cami, bünyesinde 1 adet kubbeyi barındırıyor. Sürdürülebilirlik ve yeşil enerji vurgusunun yapıldığı caminin inşasında kereste, tuğla ve fayans gibi malzemeler kullanıldı. Yapı proje itibarıyla ibadet alanının dışında şadırvan, imamın ailesi ve misafir araştırmacılar için konaklama yeri, araçlar ve bisikletler için park yeri, kafeterya, derslik, toplantı ve konferans salonlarını da içeriyor. Çevrecilik vurgusuna sahip cami Avrupa’da modern mimari tarzda inşa edilen camiler arasında bulunmaktadır.
Cambridge Camii
Kral Abdülaziz Camii (İspanya)
Marbella Camii olarak da bilinen Kral Abdülaziz Camii İspanya’nın Endülüs bölgesinde yer almaktadır. Suudi Arabistan tarafından finanse edilen caminin inşası 1981 yılında tamamlanmıştır. Yapı modern zamanda inşa edilen ilk İspanyol camilerinden biri olma özelliğini taşımaktadır. Endülüs’ten ilham alınan yapının mimarisi aynı zamanda çağdaş Arap mimarisinin de bir örneğini teşkil etmektedir. Cordobalı mimar Juan Mora tarafından inşa edilen cami 800 kişilik bir kapasiteye sahiptir. Cami İslam çalışmalarına odaklanan geniş koleksiyonu ile nitelikli bir kütüphaneye de ev sahipliği yapmaktadır. Görülmeye değer bahçeleriyle Marbella Camii Avrupa’daki geleneksel cami mimarisini yansıtan yapılardan biri olarak ortaya çıkmaktadır.
Kral Abdülaziz Camii, ©Shutterstock değişiklikler Perspektif
Roma Camii (İtalya)
Avrupa’nın en büyük camisi olan Roma Camii, İtalya’nın Lazio bölgesinde başkent Roma’da projelendirilmiş olup, 1995 yılında kullanıma açılmıştır. 30 bin metrekarelik bir alan üzerine inşa edilen cami, 12 bin kişilik cemaat kapasitesine sahiptir. Şehrin kuzeyinde bulunan cami aynı zamanda İtalyan İslam Kültür Merkezi olarak da işlev görmektedir. Paolo Portoghesi, Vittorio Gigliotti, Sami Mousawi, Nino Tozzo gibi mimarların tasarımını üstlendiği yapı hem Roma şehrinin kendine özgü atmosferine ve tarihî dokusuna uyum sağlıyor hem de İslam geleneğindeki mevcut cami tasarımları ile bağ kuruyor. İnşasında traverten ve fayans gibi Roma mimarisine özgü yapı malzemelerinin kullanıldığı cami, 16 küçük kubbeyi içeren 20 metreden daha geniş ana kubbesi ve 25 metre yüksekliğindeki minaresi ile Avrupa coğrafyasında sentez cami mimarisinin en önemli ve en güzel örneklerinden birini aksettiriyor.
Roma Camii
Kruszyniany Camii (Polonya)
14. yüzyılda Polonya’ya yerleşen Tatarlara ait, 18-19. yüzyıldan kalma ahşap ve koyu yeşile boyalı bir yapı olan Kruszyniany Camii bugün hâlâ ayakta ve varlığını sürdürmektedir. Dikdörtgen planlı olan yapı (10mx13m) ahşap iki kulesi ile mimari açıdan bölgede bulunan kiliseleri andırmaktadır. Yapının ana bölümünün çatısı kiremitle kaplıdır ve bu çatının üzerinde ufak bir üçüncü kule bulunmaktadır. Ulusal Kültürel Miraslar listesinde bulunan cami aynı zamanda Polonya’daki en eski cami statüsündedir. Dinî bayramlarda Polonya’daki Müslümanların bir araya geldiği sayılı mekânlardan biri olan cami oldukça küçük olduğu için bayram namazları avluda kılınmaktadır. Bohoniki köyünde 18. yüzyıldan kalma tarihî bir camiye de sahip olan Müslüman Tatarlar için bu yapılar sembol niteliğindedir. Bohoniki ve Kruszyniany köylerinde camilerin yanı sıra Müslüman mezarlıklar da bulunmaktadır.
Kruszyniany Camii, @Shutterstock değişiklikler Perspektif