Avusturya Dokümantasyon Merkezi’nin IGMG Raporu Hakkında
Avusturya’da tartışmalı “Siyasal İslam Dokümantasyon Merkezi” isimli kuruluş, İslam Toplumu Millî Görüş (IGMG) hakkında bir rapor yayımladı. Ekim ayında yayımlanan ve 248 sayfada IGMG hakkında senelerdir öne sürülen stereotipleri yineleyen rapor, gerçekleri tam olarak yansıtmadığı gerekçesiyle eleştiriliyor.
Bir ülkede göçmen, göçmen kökenli veya azınlık olmanın kendine has fırsatları olduğu gibi zorlukları da var. Bu durum hem bireyler hem de bireylerden oluşan STK’lar için geçerli. Türkiye’den Avrupa’ya yaşanan göç hadisesine baktığımızda bireysel alandaki fırsatların başında hiç şüphesiz ekonomik imkânların gelişmişliği geliyor. Öyle ki, bu gelişmişlik kişilerin sadece göç ettikleri ülkelerdeki değil aynı zamanda köken ülkelerindeki hayat şartlarını da ciddi derecede olumlu etkileyen bir durum.
Yaşanan zorluklara baktığımızdaysa dışlanma, ayrımcılık hatta istisnai olsa da saldırı, hayatına kastedilme vakaları ilk akla gelenler arasında. Ayrımcılık ve dışlanma günlük hayatta karşılaşılan olaylardan. Göçmenlerin aidiyet duygularını zedeleyen ve ölümle sonuçlanan vakalar da söz konusu: Solingen’de Genç ailesinin başına gelenler ve yakın zamanda Hanau’daki ırkçı saldırı sonucunda hayatını kaybedenler, yaşanan acılara örnekler.
Göçmenler göç ettikleri yeni coğrafyalarda dinî, sosyal ve kültürel alanda yeni sivil yapılar kuruyor. Bu yapılar göçmenlerin kendi dinî ve kültürel kimliklerini muhafaza ve teşvik etmeleri için çok önemli bir fırsat sunuyor. Yeni sivil toplum kuruluşları bünyesinde göçmenler sivil dayanışma göstererek kendi ihtiyaçlarını gidermede sorumluluk üstleniyorlar. Göçmenlerin sivil gönüllülük sermayesi topluluk yararına harekete geçiriliyor. Fakat bazı gelişmelerde bu sivil yapılar ülke kamuoyunda sorguya çekilebiliyor. Bu da onlar için yeni bir zorluk anlamına geliyor. Bir sivil oluşumun kurumsal kimliği, yaşanan bir hadiseyle ilgili tutumu, hangi tarafı tuttuğu, konuyla ilgili görüşünün ne olduğu, 20 yıl önceki geçmişi veya üyelerinin tutumu tartışma konusu olabiliyor.
Fırsat ve Zorluk Arasında İslam Toplumu Millî Görüş
Kendi çapında fırsatı ve zorluğu yaşayan STK’lar arasında Türkiye kökenli insanların kurduğu bir sivil toplum kuruluşu olan İslam Toplumu Millî Görüş (IGMG) de yer alıyor. IGMG kurumsal kimliğini sivil İslami bir dinî cemaat olarak tanımlıyor. Neredeyse tamamına yakını Batı Avrupa ülkelerinde olan yüzlerce yerel cami şubesiyle farklı bölge ve şehirlerdeki Müslümanlara dinî hizmetler sunuyor. Bu durum aynı zamanda küçümsenmeyecek bir sivil potansiyel ve faaliyette bulunulan ülkeler için büyük bir kazanım anlamına geliyor.
Öte yandan IGMG yakın zamana kadar Almanya’da federal ve eyaletler düzeyinde Anayasa Koruma Teşkilatları tarafından gözlem altında olan bir sivil toplum kuruluşuydu. Bu durum ülke kamuoyunda IGMG’ye olan bakış açısını belirleyen ana etkenlerdendi. IGMG, “kurulu anayasal düzene karşıt bir örgüt” olarak görülüyor ve bu nedenle siyaset ve bürokrasi başta olmak üzere birçok aktörce muhatap alınmıyor, üyeleri özel hayatlarında bazı zorluklarla karşılaşabiliyorlardı. Bunun temel sebebi, IGMG’nin Türkiye’deki siyasi hareketin bir parçası olarak görülmesi ve yine Türkiye’de bu siyasi hareket tarafından üretilen bazı siyasi söylemler nedeniyle sorumlu tutulmasıydı.
Bugün itibarıyla ise farklı bir durum söz konusu. Federal Anayasa Koruma Dairesi IGMG’ye yönelik söylemini epey hafifletti. Başta Kuzey-Ren-Vestfalya eyaleti olmak üzere Aşağı Saksonya, Hamburg, Bremen, Berlin, Rheinland-Pfalz, Saarland ve Schleswig-Holstein eyaletleri IGMG’deki iç dönüşümü dikkate alarak kurumu Anayasayı Koruma Dairesi raporlarından çıkarttı. Hessen, Baden-Württemberg ve Bavyera eyaletleriyse takibe devam ediyor.
Almanya’da IGMG’nin kamuoyundaki konumlandırılmasıyla ilgili kurum lehine gelişmeler yaşanırken, Avusturya’da son birkaç yılda IGMG’nin konumunu sorunsallaştıran raporlar yayımlanıyor. Avusturya Siyasal İslam Dokümantasyon Merkezi tarafından Millî Görüş Hareketi hakkında yayınlanan raporlarda IGMG de bu hareketin bir parçasıymış gibi lanse ediliyor. Bu merkez “İslam Toplumu Millî Görüş: Tarih, İdeoloji, Organizasyon ve Güncel Durum” isimli son raporunda bir adım daha öne giderek IGMG hakkında neredeyse Millî Görüş Hareketi’nin merkeziymiş gibi bir resim çizdi.
Avusturya’da Yayımlanan Raporda Neler Var?
250 sayfalık bu raporun yaklaşık ilk 100 sayfası Türkiye’de şekillenmiş bir siyasi hareket olan Millî Görüş Hareketi’nin tarihine, kurucusu Necmettin Erbakan’ın hayatı ve düşüncelerine, raporu kaleme alan kişilerin Millî Görüş Hareketi’nin fikri altyapısını oluşturan düşünürler olarak gördüğü Necip Fazıl Kısakürek ve Nureddin Topçu’nun düşüncelerine odaklanıyor.
Sonraki bölümde “Avrupa’daki Millî Görüş Hareketi’nin tarihi” başlığı altında IGMG’nin kuruluşundan bu yana geçirdiği tarihî süreçten bazı kareler daha çok siyasi gözlükle aktarılıyor. IGMG, Türkiye’deki bir siyasi hareketin ve siyasi gelişmelerin ekseninde ve bu olayların bir nesnesi olarak görülüyor. Dördüncü bölümde Almanya, Avusturya, Hollanda ve Fransa’daki IGMG temsilcilikleriyle ilgili tartışmalı konular ele alınıyor. Son olarak Avrupa’daki Millî Görüş Hareketi’nin, -yani raporun yazarlarına göre IGMG’nin- Avrupalılaşması, Türkiye ile bağlantısı, ideolojisindeki değişim ve yazarların IGMG’deki antisemitizm ve İslamcılık konularındaki düşünce ve bulgularına yer veriliyor.
Rapor bir bakıma IGMG hakkında farklı çevrelerde öteden beri var olan yaklaşımların bir derlemesi niteliğinde. Yukarıda değindiğimiz Almanya’daki Anayasa Koruma Daireleri geçmişte, Avusturya Siyasal İslam Dokümantasyon Merkezi tarafından yayımlanan raporda hâkim olan bakış açısı itibarıyla, IGMG’yi takip ediyordu. Yani “Millî Görüş Hareketi eşittir IGMG” denkleminden hareket ediliyordu. Yayımlanan son rapor bir bakıma bu denklemin hâlâ geçerli olduğunu savunan kişilerin temel görüşlerinin tekrardan gündeme getirilmesi mahiyetinde.
IGMG’ye Dair Bazı Olgular
IGMG kuruluşundan bu yana farklı aşamalardan geçerek bugünkü yapısını almış bir sivil toplum kuruluşu. Başta Almanya olmak üzere Avrupa ülkelerinde ilk mescitlerin açılması 60’lı yılların sonlarına dayanıyor. O günlerde bodrum katlarında, yurtlarda veya evlerde ilk mescitleri kuranlar Türkiye’den gelen ilk nesil misafir işçilerdi. Bedenen Avrupa ülkelerinde olsalar da zihnen Türkiye’deydiler. Temel dayanakları, kaynakları da Türkiye’ydi. Türkiye’de üretilen din dili ve anlayışı, Türkiye’deki siyasi gelişmeler onları doğrudan etkiliyordu. Bunun bu şekilde olması da o dönem itibarıyla gayet doğaldı. IGMG’nin geçmişinde özellikle de isminin AMGT olduğu yıllarda Türkiye ekseninde siyasi görünümü güçlü dinî bir kuruluş olduğu tarihî bir gerçeklik. Aynı zamanda belirli bir zaman diliminden sonra yavaş yavaş toplumsal ve zihinsel bir dönüşümün yaşandığı da bir diğer gerçek.
Ayrıca bugün itibarıyla IGMG bünyesinde faaliyet gösteren camilerin kuruluş yıllarında bir siyasi merkez veya Türkiye’deki bir siyasi partinin şubesi olarak kurulmadığı da ayrı bir gerçek. IGMG’ye bağlı olan camiler de Türkiye kökenli insanların kurduğu her cami gibi beş vakit namazın, cuma namazı ve bayram namazı gibi toplu namazların eda edildiği, çocuklara dinî eğitimin verildiği camilerdi. Bu camiler kurulurken bu tip temel dinî ihtiyaçların giderilmesi de camiyi kuranlar açısından temel bir motivasyon kaynağıydı. İlk mescitlerin kurulmasından bu yana da bu ihtiyaçlara yönelik hizmetler giderek arttı.
“Türkiye’deki siyasi hareketin bir parçası olmak” ile “Avrupa’da sivil bir dinî cemaat olmak” arasında bir tercih, geçmişten bugüne IGMG yöneticiliği yapmış kişiler tarafından çoktan yapıldı. Anayasa Koruma Dairelerinin raporlarında geçen ifadelere karşı verilen mücadele bunun bir göstergesi. Yine bu tercihin bir göstergesi olarak IGMG’nin geçirdiği tarihî seyri incelemek için önemli bir arşiv niteliği taşıyan kuruluşun yayın organı Perspektif dergisinin arşivi de önemli bir kaynak. Bunun dışında kendisini Millî Görüş Hareketi’nin temsilcisi olarak gören Türkiye’deki siyasi partilerin Avrupa temsilciliklerinin olması da üzerinde durmaya değer bir başka husus. Zira bu gelişme Türkiye’deki siyasi hareketin parçalarının Avrupa’da IGMG’den tamamen bağımsız ve ayrı biçimlerde oluştuğunu gösteriyor.
Bu açılardan bakıldığında Avusturya’da yayımlanan raporun IGMG’yi tam olarak yansıtmadığı ortada. Bu nedenle de Avusturya İslam Federasyonları IGMG’nin ülke temsilcilikleri olarak rapora tepki gösterdiler. Yaptıkları basın açıklamasında şu eleştirilere yer verildi:
“(Söz konusu) rapor, IGMG’nin gerçekliğiyle çok az ortak noktası olan bir tablo çiziyor. Bazıları onlarca yıl öncesine ait olan ya yalanlanmış ya da artık güncelliğini yitirmiş kaynaklar tekrar tekrar kullanılıyor. IGMG’nin son yıllardaki değerli çalışmaları, konumlanması ve dikkate değer gelişimi neredeyse tamamen göz ardı ediliyor. Raporda ayrıca, yazarların dünya görüşüne ve Dokümantasyon Merkezi’nin siyasi misyonuna hizmet ettiği açık olan tek taraflı, sorgulanmamış değerlendirmeler hâkim. Avusturya ve Avrupa’daki İslami kuruluşlar hakkında sağlam temellere dayanan bilimsel araştırmalara ihtiyaç var. Biz bu şekilde yapılan araştırmaları savunuyor ve destekliyoruz. Bu araştırmaların siyasetten bağımsız ve bilimsel bir temelde yürütülmesi gerektiğine inanıyoruz. Şu anda sunulan rapor, vergi mükelleflerinin parasının israfıdır.”
Bu açıklamada belirtildiği gibi başta IGMG olmak üzere mevcut İslami kuruluşlar hakkında Avusturya’da bilimsel çalışmalara ihtiyaç var. Bu kuruluşların tarihini, mensuplarının sosyal yapısını ve yaptıkları çalışmaları incelemek öncelikle bu kuruluşların yararına olacaktır. Bu araştırmalarla kendilerini dışarıdan bir bakışla değerlendirme imkânı bulabilecekler. Fakat bunun için araştırma hedef ve yönteminin ötekileştirici ve belli ön yargılardan beslenmiş olmamasının temel şart olduğunu belirtmemiz gerek.
