İsrail Gazze’de Filistin’e Ait Kültürel Miras ve Mimari Dokuyu Hedef Alıyor

İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik yoğun hava bombardımanında her gün hayatını kaybeden Gazzeli sivillerin yanı sıra, bölgedeki kütüphaneler, ibadethaneler, sanat galerileri ve tarihi mimari doku da yok ediliyor. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), aralarında camiler, kiliseler, tarihi evler, üniversiteler, arşivler ve arkeolojik bir alan olan Gazze’nin bilinen ilk limanı Anthedon Limanı’nın da bulunduğu kültürel miras olarak kabul edilen en az 22 alanın hasar gördüğünü belirterek, daha fazla alanın da zarar görme riski altında bulunduğu konusunda uyardı.

Filistin Kültür Bakanlığı’nın İsrail’in Filistin mirasına verdiği zararla ilgili hazırladığı son raporda da, İsrail’in Gazze’ye yönelik bombardımanında 144’ü eski şehirde ve 25’i dinî öneme sahip mekân olmak üzere 207 kültürel miras ya da tarihî öneme sahip yapının tahrip edildiği belirtildi. Hasar gören yerler arasında Gazze’nin en eski çarşılarından Ez-Zaviye çarşısı, Büyük Ömer Camii olarak da bilinen tarihî Gazze Ulu Camii, iki müze, antik bir Roma mezarlığı ile Birinci ve İki Dünya Savaşı’nda ölen 3 binden fazla İngiliz ve İngiliz Milletler Topluluğu askerinin gömülü olduğu İngiliz Milletler Topluluğu savaş mezarlığı da bulunuyor.

Ayrıca Gazze Belediye Kütüphanesi ve 25 yıl önce dönemin ABD Başkanı Bill Clinton ile Yaser Arafat arasındaki tarihi bir toplantıya ev sahipliği yapmış olan Raşid el Şavva Kültür Merkezi Kütüphanesi 2023 Ekim ayından beri süren İsrail saldırılarında harap oldu.

“İsrail’in Gazze’deki Arkeolojik Alanlara Saldırıları Kasıtlı”

Kasıtlı Forensic Architecture araştırma grubu tarafından 2022 yılında yapılan bir araştırma, İsrail’in Filistin’in kültürel mirasını silmek amacıyla Gazze’deki arkeolojik alanları nasıl kasıtlı olarak hedef aldığını, Filistinlilerin toprakla olan tarihi bağlarının kanıtlarını nasıl yok ettiğini ve yerliliklerini nasıl inkar ettiğini ayrıntılarıyla ortaya koyuyor.

Araştırmada, Gazze’ye yönelik yıllar içinde ardı ardına yapılan bombardımanlar sonucunda, Gazze’nin kıyı şeridinde yer alan ve aralarında Roma dönemine ait bir çeşme ile Demir Çağı’na ait bir surun da bulunduğu bu alanların artık “varoluşsal bir tehditle” karşı karşıya olduğu vurgulanıyor. Gazze içinden ve dışından gazeteciler, arkeologlar ve aktivistlerle birlikte çalışan Forensic Architecture araştırması, bu alanların haritasını çıkarmak ve yeniden inşa etmek için çok çeşitli kanıtları bir araya getirmişti.

İsrail devleti uzun zamandır Birleşmiş Milletler tarafından yasadışı kabul edilen yerleşimci politikalarının bir parçası olarak Filistin kültürel mirasını inkar ve yok etme yöntemine baş vuruyor. İsrail’in kurucu ideolojisinin temelini oluşturan toprağın tarihine münhasır sahiplik anlatısını desteklemek için Filistinlilerin mevcut mirasını yok etme ya da Filistinlileri bu kültürel mirasın tamamen dışında bırakmaya yönelik farklı bir anlatı oluşturmaya çalışılıyor.

“İsrail Filistinlilerin Kültürünü Yok Etmek İstiyor”

Paris’teki Arap Dünyası Enstitüsünde (IMA) “Gazze: Yıkım Nereye Kadar Devam Edecek?” başlıklı konferansta, İsrail’in aylardır devam eden saldırıları sonucu tahrip edilen Gazze’de kültürel miras teşkil eden yapıların nasıl korunacağı ve yeniden nasıl inşa edilebileceği ele alındı. Konferans katılımcılarından yazar ve Filistin’in eski UNESCO Daimi Temsilcisi Büyükelçi Elias Sanbar, “İsrail’in Filistin’de bir etnik kıyım yapmayı amaçladığını” ve Filistinlilerin kültürünü yok etmek istediğini belirtti.

İsrail'de Halkın Yüzde 72'si Gazze'ye İnsani Yardımın Durdurulmasını Destekliyor

Gazze Şeridi 1 Şubat 2024

Konferansa Sanbar’ın yanı sıra Kudüs Fransız İncil ve Arkeoloji Okulu’nda arkeolog ve araştırmacı Rene Elter, Cenevre merkezli Çatışma Bölgelerinde Mirasın Korunması İçin Uluslararası Birliğin Program Müdürü Elke Selter, Fransa menşeli Mediapart haber sitesinin sahibi Edwy Plenel gibi çok sayıda kişi katıldı.

Sanbar burada yaptığı konuşmada, “Sadece Gazze’ye yönelik bir savaş değil bu, Filistin’in tamamına yönelik bir savaş.” dedi. “İsrail’in Filistin’de bir etnik kıyım yapmayı amaçladığını” söyleyen Sanbar, Tel Aviv yönetiminin, Filistin halkının kültürünü yok etmek istediği değerlendirmesinde bulundu.

Sanbar, İsrail ordusunun bölgede Filistinlilerin kültürel mirasını “çaldığını” ifade ederek, “Bu savaş uzun sürecek, sonuçları çok ciddi olacak ve belki de Filistin sınırlarını aşarak bölgeyi (Orta Doğu) ateşe verecek bir savaşın arifesindeyiz.” diye konuştu.

“Gazzeliler Saldırılara Rağmen Bölgede Kalarak Direniyor”

Elias Sanbar, Filistin halkının yaklaşık 1 asırdır yok edilme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirterek, “1948’de Filistin yok olduğunda ve yüzbinlerce mülteci karayoluyla, patikadan, deniz yoluyla Arap ülkelerine ulaştığında bu bir felaketti; Nakba bir felaketti. Ancak 4 yıl sonra mücadele etme fikri yeniden canlandı.” ifadesini kullandı.

Nakba sırasında giden Filistinlilerin birkaç gün sonra geri dönebileceğini düşündüklerini ancak bunun gerçekleşmediğini ifade eden Sanbar, Gazzelilerin saldırılara rağmen bölgede kalarak direndiğini belirtti. Gazze’nin “açık hava mezarı” hâline geldiğini söyleyen Sanbar, İsrail’in Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansının (UNRWA) bazı çalışanlarına yönelik iddialarına da değinerek, “Bugün açlık tehlikesiyle karşı karşıya olan 6 milyon insanla ilgilenen bir kurumun finansmanını kesmek için acele eden Batılı büyük demokrat güçlerin sayısı kesinlikle iğrenç bir şey.” dedi.

Gazze’de 20 yıla aşkındır arkeoloji alanında faaliyetler yürüten arkeolog Rene Elter ise bölgede 2017’den bu yana geliştirdikleri “İntikal” isimli programla Filistinli gençlere kültürel miraslarını koruma eğitimi verdiklerini anlattı. Bölgede arkeoloji alanında eğitim verdikleri Gazzelli gençlerin kendi miraslarından gurur duyduğunu dile getiren Elter, “1 Kasım’da (2023) Gazze’den çıktım, roketlerin ve İsrail’in bombardımanları arasında bir ay geçirdim.” dedi.

“Uluslararası Hukuka Saygının Hiç Olmadığı Bir Savaşın İçindeyiz”

Artık Gazze’ye girilemediği için bölgedeki yıkımın boyutu hakkında bilgi veremeyeceğini kaydeden Elter, “Birçok yer yıkıldı. Gazze’nin tarihi kent merkezindeki yıkım en çarpıcı olanıydı. Kent merkezinin 3 simgesel binası tamamen yıkıldı. Bunlardan biri de kentin tam merkezinde bulunan Büyük Ömer Camii” ifadelerini kullandı. Elter, Gazze’deki kültürel miras alanlarının muhafaza edilmesinin önemine vurgu yaparak, gelecek yıllarda bu alanların yeniden inşasının gündemde olacağına işaret etti.

Güney Afrika'nın İsrail'e Açtığı "Soykırım" Davasında Neler Yaşandı?

Soykırım Davası 12 Ocak 2024

Cenevre merkezli Çatışma Bölgelerinde Mirasın Korunması Program Müdürü Elke Selter de uluslararası sözleşmelere göre, bir miras alanını hedef almanın suç teşkil ettiğini hatırlatarak, “Uluslararası hukuka saygının hiç olmadığı bir savaşın içindeyiz.” dedi. Selter, bölgedeki kültürel mirası Gazzeliler ve Filistinliler için korumanın önemine dikkati çekti.

Soykırım Davası: İsrail Gazze’nin “Kültürel Potansiyelini” Tehdit Ediyor

Bir halkın kültürel mirasını yok etme suçlaması, Güney Afrika’nın İsrail’e karşı Uluslararası Adalet Divanında açtığı soykırım davasında İsrail’in itham edildiği çok sayıda savaş suçu arasında yer alıyor.  Davada şu ifadelere yer verilmişti: “İsrail, kütüphaneler, dinî mekanlar ve tarihî öneme sahip yerler de dahil olmak üzere çok sayıda Filistinli öğrenim ve kültür merkezine zarar vermiş ve yok etmiştir.”

Davada Güney Afrika İsrail’i, gazetecileri, öğretmenleri ve aydınları öldürmek suretiyle Gazze’nin “kültürel potansiyelini” tehdit etmekle de suçladı. (AA, P)