FORIF İçin Yeni Rota: Derneklere Federasyon Kurmaları Önerildi

Fransa’da Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ve hükûmetin “Fransa İslam’ı” projesi kapsamında bazı Müslüman kuruluşları ve İslami fikriyatı “Cumhuriyet’in prensiplerine ve laikliğe göre şekillendirme çabası” sonucunda 2021 yılında İçişleri Bakanlığı tarafından kurulan ve 2023 başında devletin İslami dinî cemaatlerle ve önde gelen Müslümanlarla (Fransa İslam Konseyinin yerini alarak) yeni diyalog organı olarak atandığı açıklanan Fransa İslam’ı Forumu (FORIF), yılda bir defa toplanan genel kurulunu 26 Şubat 2024’te ikinci defa topladı.

FORIF Nedir?

Merkezi hükûmetin talimatıyla yerel düzeydeki Müslüman aktörlerin problemlerini devletle diyalog içinde çözmek için ve İslam diniyle diyalogu yenilemek amacıyla 2018 yılında Fransa İslam’ı Bölgesel Toplantıları (ATIF) başlatılmıştı ve  2019 ve 2021 yıllarında da devam ettirilmişti. İl valileri tarafından düzenlenen ATIF’te yereldeki Müslüman cemaatler ve sivil toplum aktörleri bir araya getirilmekte. Toplantılara katılanlar, imamların işe alınması ve eğitimi, ibadethanelerin yönetimi ve finansmanı ile İslam karşıtı eylemlere karşı mücadele gibi konuların ortak bir şekilde tartışılması gerektiğini dile getirdi. Fransız devletinin resmî açıklamasına göre, yerel düzeydeki bu diyalog formatına gösterilen ilgi karşısında, İçişleri Bakanı Gérald Darmanin Şubat 2022’de Fransa İslam’ı Forumunu (FORIF) başlattı.

Fakat bu noktada hatırlamak gerekiyor ki 2021 yılında Nicolas Sarkozy döneminde yine iktidarın yönlendirmesiyle 2004’te yılında kurulmuş olan Fransa İslam Konseyi (CFCM), 2021 yılında Macron yönetiminin İslami federasyonlara imza atmaları için dayattığı İmamlar Şartnamesi krizinde ikiye bölünmüştü. Baskıya itiraz eden ve imza atmayı geciktiren federasyonlar nedeniyle çıkan bu kriz, devletin CFCM’yi kırılgan ve iş birliği yapmaktan kaçının bir yapı olarak görmesine yol açmıştı. Hükûmet, ülkede yaşayan Müslümanların meseleleriyle ilgili takip edilecek siyasette nasıl bir mecranın olması gerektiğiyle ilgili alternatif arayışına girince Almanya’nın Alman İslam Konferansı (DIK) tecrübesine benzer bir şekilde FORIF’i kurulmuştu.

Forum, kendisini yereldeki diyaloğun “başarısını” ulusal düzeye taşıma amacıyla tanımlamakta. Bu amaçla katılımcılar, imamlar, din görevlileri, dernek yöneticileri, yerel seçilmişler, sivil toplum aktörleri gibi farklı kesimlerden kişileri bir araya getiriyor. İmamlar Şartnamesi’ne imza atmayı ilk aşamada reddeden federasyonların temsilcileri ise FORIF ve ATIF oturumlarına davet edilmiyorlar

İkinci Zirvenin Sloganı: “Artmakta Olan Bir Diyalog”

5 Şubat 2022’de açılan FORIF’in başlangıcında 32 departmandan gelen, yerel düzeyde devletle diyalogda aktif olan 60 katılımcıyı bir araya getirmişti. Katılımcı sayısının 86’ya çıktığı 26 Şubat 2024’teki ikinci ulusal oturumunda bu yılın geri kalanı için oluşturan yol haritası açıklandı. Fransa İslam’ı Bölgesel Toplantıları (ATIF)’in 4. dönem toplantılarında ifade edilen endişelere yanıt olarak, FORIF’in ikinci oturumu, şu hedefleri içeren bir yol haritası oluşturdu:

• Derneklerin sigorta sistemine erişimini garanti altına almak
• Kamuoyunda İslam hakkında daha iyi bilgi sağlamak için girişimleri desteklemek
• İslam inancına sahip olan vatandaşların Fransa’da mezarlık sorunlarına çözüm bulmak
• Dernekler için sürdürülebilir finansmanı sağlamak
• Yerel dernekler arasında iş birliği projelerini desteklemek

26 Şubat akşamı dinî cemaatlerden de sorumlu olan İçişleri Bakanı Gérald Darmanin’in riyasetinde toplanan FORIF’in 2. ulusal oturumunda FORIF bünyesine yeni Müslüman aktörlerin de davet edilmek ve var olan çalışmaların çeşitlendirilmek istendiği vurgulandı. FORIF’in ikinci ulusal oturumunun açılışının yapılmasının ardından gelecek aylarda alt birimler çalışmalarına devam edecek. Yapılması kararlaştırılan çalışmaların neticeleri, Fransa İslam’ı Bölgesel Toplantıları’nın (ATIF) gelecek dönemindeki oturumlarında yerel katılımcılar tarafından ele alınacak.

CFCM Adı Verilmeden Eleştirilirken Müslümanlara Federasyon Kurma Önerisi

İçişleri Bakanı Darmanin’in yaptığı tarife göre FORIF, Fransa’daki İslam ile devlet arasında sağlıklı ve kalıcı bir ilişki geliştirmeyi amaçlayan, İslam dini ve siyasi otorite arasında bir diyalog platformu olarak hizmet vermektedir. Bu açıdan FORIF bir örgüt değil, ibadethanelerin düzenlenmesi, imamların eğitilmesi, din görevlilerinin atanması, camilerin inşa edilmesi ve dinî eğitim verilmesi gibi somut meselelerin ele alınmasını sağlayan bir yöntemdir.

Darmanin, konuşmasında Müslüman derneklerini federasyon yapısı altında örgütlenmeye çağırdı ve Protestanların örgütlenmesini örnek olarak verdi. Bu çağrıyı yaparken hâlihazırda 1000 kadar camiyi temsil eden ve Macron yönetiminin kararına rağmen varlığını sürdüren Fransa İslam Konseyinin (CFCM) ismini vermeden anarak “başarısızlığı kanıtlanmış” bir yapı olduğunu beyan etti.

Fransa’daki 2600 küsür camiden yaklaşık 1000’ini temsil eden CFCM ise 2021’deki krizin ardından bir yeniden yapılanma süreci başlattı. 2023 yılında yeni bir tüzük kabul eden ve bu yıl seçime gidicek olan Konsey, federasyon üyesi olmayan bağımsız camilerin ve yereldeki aktörlerin temsilini arttırarak daha kapsayıcı bir hâle gelmeyi amaçlıyor. Le Monde gazetesi, bu girişimi Macron yönetimine direnen CFCM’nin yeniden sağlığına kavuşması olarak nitelemişti. CFCM Eş Başkanları Mohammed Moussaoui ve İbrahım Alcı da imamların formasyonu ve statüsüyle ilgili konularda kurumları adına aktif rol almak istiyor.

İmamların Yasal Statüsü

İçişleri Bakanı FORIF üyelerine yaptığı konuşmada 2024 yılında yapılacak ana çalışmalara dair açıklamalarda bulundu. İlk olarak imamlar konusunda değinen Darmanin, Ocak 2024 itibarıyla ülke dışından gelen Fransa Müslümanlarının beklentilerini ve dilini iyi bilmeyen imam alımı sistemine son verdiklerini hatırlattı ancak bu durumun otomatikman yabancı imamların olmayacağı anlamına gelmediğini de belirtti: Bir federasyon tarafından değil de doğrudan bir ibadet yeri tarafından maaşlı işçi olarak istihdam edilmeleri ve Fransız toplumuna uyum sağlayabilmeleri için Fransızca konuşmaları şartıyla Fransa’da kalabilecekler. Darmanin, bu konuda adım atmış olan Cezayir ve Fas’a da teşekkür etti.

İçişleri Bakanı, yine de bunun yeterli olmadığını ve 6 ay içinde ülkedeki imamlara yasal statü vereceklerini ilan etti. Statü verilmesi sayesinde başta maaş ödemesi almayan imamların özlük haklarıyla ilgili sıkıntıların çözeceğini belirtti. Uzun zamandır belirsizliğini koruyan imam eğitimi konusunda da devletle dinî cemaatler arasında bir görev paylaşımı olacağını dile getirdi. Devlet, din dışındaki eğitim ve müfredatıyla ilgilenecek. Teolojik ve ruhani eğitim alanından ise İslami dinî cemaatler sorumlu olacak.

Müslüman Sosyal Hizmet Görevlileri

FORİF’in ikinci ulusal oturumunda dile getiriline meselelerden birisi de, Müslüman din görevlilerini daha iyi organize etmek ve eğitmek için Ulusal Sosyal Hizmetler Konseyinin (CNAM) kurulması. Yapılan plana göre CNAM’ın kurulmasını takiben din görevlileri ulusal düzeyde atanabilecek ve mahkumlar, hastalar ve ordu personeline hizmet veren Müslüman dinî rehberler için kaynak sağlanabilecektir. Özellikle cezaevi ve hastanelerdeki görevlilerin statüsünün daha iyi tanımlanması ve daha cazip kılınması hedeflenmekte. İçişleri Bakanı Darmanin, Adalet Bakanlığının bu konuda yaptığı hazırlıkların 2024’te uygulamaya geçirilmeye başlanacağını duyurdu.

Müslüman Karşıtı Eylemlerle Mücadele İçin Yeni Dernek

İçişleri Bakanı Darmanin ayrıca, 2023 yılında Fransa’da Müslüman karşıtı eylem olarak sınıflandırılan 242 hadise yaşandığını ve bir önceki yıla göre yüzde 30 artış göstermesinin kabul edilemez olduğunu dile getirdi.

FORIF vesilesiyle, Darmanin bununla mücadele etmek için devletin desteğiyle Müslüman Karşıtı Ayrımcılık ve Saldırılara karşı Savunma Derneğinin (ADDAM) Paris’te kurulduğunu duyurdu. Dernek çalışmaları kapsamında, mağdurlar desteklenecek ve güvenlik güçleri, valiler ve hakimler gibi devlet görevlileriyle daha iyi bir bağlantı kurulacak.

242 eylemin yarısından fazlası 7 Ekim sonrasında yani Filistin ve İsrail’deki güncel durumun ortaya çıkmasından sonra yaşandığına da vurgu yapan İçişleri Bakanı Darmanin bu durumu Orta Doğu’daki gelişmelerin Fransa’ya yansıması olarak değerlendirdi.

Mezar Yerleri Problemi

Fransa İçişleri Bakanı, özellikle yahudiler ve müslümanlar için bir sıkıntı olan dinî mezar alanları konusunda da ilerleme kaydedileceğini bildirdi. Fransız Belediye Başkanları Birliği ve yereldeki bürokratik birimler ile koordineli olarak mezar yerine erişim sıkıntısını bu yıl içinde çözeceklerini ifade etti. Fransa’da doğup büyümüş ve ömrünü burada geçirmiş Müslüman vatandaşların sırf İslami defne uygun yer olmamasıyla sebebiyle ülke dışında toprağa gömülmesinin artık önüne geçeceklerini vadetti. (P)