Almanya’da Savunma Harcamaları Tartışması: Yüzde 5 Hedefi Gerçekçi mi?
NATO üyeleri için savunma harcamalarını GSYH’nin yüzde 5’ine çıkarma hedefine Almanya'nın askerî yatırımlar için rekor düzeyde kaynak ayırma hedefi eşlik ediyor. Merz hükûmetinin bu adımı, birçok çevre tarafından "tarihî bir dönüşüm" olarak değerlendirilse de uzmanlara göre bu yol kolay olmayacak.
Almanya, Soğuk Savaş sonrası yıllarda geri plana attığı savunma harcamalarını yeniden merkezine alırken, NATO’nun yükseltilmiş bütçe hedefi ülke siyasetinde yeni bir fay hattı yarattı. NATO zirvesi öncesinde açıklanan yeni bütçe planları, Almanya’nın savunma harcamalarını 2029’a kadar GSYH’nin yüzde 3,5’ine çıkarmayı ve daha geniş güvenlik harcamalarıyla yüzde 5’lik yeni harcama hedefine yaklaşmayı öngörüyor.
Yüzde 5’lik Savunma Harcamaları Hedefi Neden Gündemde?
NATO’nun mevcut yüzde 2 savunma harcama hedefi uzun yıllar sembolik kalmışken, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı işgali sonrası ittifak ülkelerinde savunmaya yönelik köklü bir zihniyet değişimi yaşandı. ABD Başkanı Donald Trump’ın ısrarlı baskıları ve Avrupa’da artan güvenlik kaygıları, bu hedefin yüzde 5’e çıkarılmasına neden oldu. Yeni plana göre ittifak üyeleri, GSYH’nin yüzde 3,5’ini klasik savunma harcamalarına, yüzde 1,5’ini ise siber güvenlik ve altyapı gibi dolaylı kalemlere ayıracaklar.
Donald Trump ilk başkanlık döneminde de Avrupalı müttefiklerinin askerî harcamalarının yetersiz olduğu eleştirilerini dile getirmiş ve Avrupa’nın ABD’nin korumasına kendisini teslim ettiğini ifade etmişti. Birçok kez Avrupalı müttefiklerini ABD’nin NATO’dan çıkması ile tehdit eden Trump, NATO zirvesinde yüzde 5’lik savunma harcaması hedefinde uzlaşılamazsa zirveye katılmayacağını ifade etmişti.
Yüzde 5’lik savunma harcaması pek çok NATO ülkesi için büyük bir zorluk teşkil ediyor. Almanya 2024 yılında savunma harcamalarına yalnızca yaklaşık yüzde 2,1’lik bir oran ayırabilmişti. Şansölye Merz’in verdiği bilgilere göre, Almanya için her yüzde puanlık artış şu anda yaklaşık 45 milyar avroluk ek savunma harcaması anlamına geliyor. Buna göre, yüzde 5’lik bir hedef için yıllık yaklaşık 225 milyar avroluk savunmayla ilgili harcama gerekecek.
NATO’nun yeni savunma hedefi, mevcut durumda yalnızca ABD ve Estonya, Letonya ve Yunanistan gibi ülkeler için gerçekleştirilebilir gözüküyor. Bu ülkeler halihazırda klasik savunma harcamalarında yüzde 3’ün üzerinde bir orana sahip. 2024 yılında Polonya, GSYİH’sının yüzde 4,1’ini savunmaya ayırarak yeni hedefe en yakın olan ülke olmuştu. NATO verilerine göre, ABD’nin savunma harcamalarına oranı ise en son yaklaşık yüzde 3,4 olarak kaydedilmişti.
Almanya, bu yeni hedefe destek verdiğini açıklasa da, bu büyüklükte bir bütçesel genişlemenin nasıl finanse edileceği ve ekonomik sürdürülebilirliği büyük bir tartışma konusu.
Maliyetler ve Finansman: Borçlanma ve Kısıntılar Gündemde
2024 yılında savunmaya yaklaşık 95 milyar euro harcayan Almanya’nın, yüzde 5’lik savunma harcaması hedefine ulaşabilmesi için yıllık onlarca milyar avroluk ilave harcama yapması gerekiyor. IW Köln Ekonomi Enstitüsünden Hubertus Bardt, CNBC’ye verdiği demeçte, bu düzeyde bir artışın yalnızca borçla finanse edilmesinin uzun vadede gerçekçi olmadığını vurguluyor: “Bu kadar büyük bir artış, bütçe içinde dağıtım çatışmalarını kaçınılmaz kılar. Vergi artışları ve diğer alanlarda kesintiler gündeme gelecektir.”
Bardt’a göre kısa vadede borçla savunma harcamaları karşılanabilir ancak orta ve uzun vadede faiz yüklerinin bütçeyi baskı altına alması mümkün. ifo Enstitüsü araştırmacılarından Emilie Hoeslinger de benzer bir uyarıda bulunuyor: “Borçla savunma harcamaları yapılması hükûmete kısa vadede esneklik sağlasa da, bu durum faiz yükünü artıracak ve federal bütçeye orta vadede baskı uygulayacaktır.”
Almanya’nın anayasasında yer alan “borçlanma freni” kuralı (Schuldenbremse), devletin yıllık borçlanmasını GSYH’nin yüzde 0,35’i ile sınırlıyor. Ancak Mart 2025’te yapılan yasal değişikliklerle, savunma harcamaları bu sınırlamadan muaf tutuldu. Bu sayede Alman hükûmeti, 2025-2029 arasında savunma için 378 milyar avroya kadar borçlanabilecek. Ayrıca Scholz döneminde başlatılan 100 milyar avroluk özel fon da 2027’ye kadar kullanılacak.
Almanya, Altyapı ve Ordu Yatırımlarını Aynı Anda Planlıyor
Savunma bütçesi artışına paralel olarak, Almanya 500 milyar avroluk bir altyapı fonunu da hayata geçirmişti. Maliye Bakanı Lars Klingbeil’e (SPD) göre bu, yalnızca askerî değil, aynı zamanda ekonomik canlanma için de gerekli: “Okullar dökülüyorsa, köprüler çöker durumdaysa ve Bundeswehr (Alman Ordusu) kendini savunamıyorsa, geçmiş kurallara uymuş olmak bir başarı değildir.”
Bu kapsamda, 2026 yılına kadar savunma harcamalarının GSYH’nin yüzde 3,5’ine ulaşması, altyapı yatırımlarıyla birlikte toplam kamu yatırımını 115 milyar euroya çıkaracak.
2024 yılındaki NATO zirvesinde, ittifaka üye 32 devletten 22’si, GSYH’nin yüzde 2 ve daha fazlasını savunma harcamalarına ayırcağını söylemişti. Polonya GSYH’nin yüzde 4’ünü savunmaya harcarken, İspanya yüzde 1,3 ile bu vaadin altında kalmıştı. Almanya’da ise büyük koalisyon ile yönetilen kırmızı-siyah hükûmet 2025 bütçe planlamasında savunmaya 95 milyar avro ayırıyor. Savunmaya ayrılan bütçenin 2026’ta 118 milyar avroya, 2027’de 129 milyar, 2028’de 145 milyar, 2029’da ise 162 milyar avroya çıkması bekleniyor. Almanya’nın bu şekilde NATO’nun yüzde 5’lik savunma amacına 2035 yılına kadar ulaşmış olacağı kaydediliyor.
Özetle 2025-2029 yılı yasama dönemi için Almanya’nın yıllık savunma harcamalarının 95 milyar avrodan 162 milyar avroya çıkması planlanıyor. 2025 yılı için Ukrayna’ya destek amacıyla 8,3 milyar avro ayrılması planlanıyor. 2029’a kadarki beş yıllık dönemde bu harcamaların toplamda 649 milyar avro olması öngörülüyor.
Almanya’nın eski hükûmetinin de (SPD, Yeşiller ve FDP) 2022 yılında savunma harcamalarına 50 milyar avro ayırdığı göz önüne alındığında, önümüzdeki yıllarda devasa bir yatırım yapılacağı ifade ediliyor.
Uzmanlara Göre Savunma Harcamalarını Arttımak Kolay Olmayacak
Yine CNBC’de görüşlerini aktaran Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsünden ekonomist Jens Boysen-Hogrefe, Almanya’da savunma harcamalarının yüzde 5’e çıkartılması hedefinin kısa vadede teknik olarak ulaşılabilir olduğunu ancak yapısal reformlar olmadan sürdürülemez olduğunu söylüyor: “Orta vadede büyük bütçe reformları gerekecek. AB’nin buna büyük direnç göstermesi beklenmiyor; ama bu tempo zorlayıcı olacaktır.”
Aynı zamanda askerî personel açığı da gündemde. Savunma Bakanı Boris Pistorius (SPD), gönüllü başvuruların yetersiz kalması hâlinde askerliğin yeniden zorunlu hâle gelebileceğini belirtti. 2025 içinde 11.000 yeni personelin Alman Ordusu’na katılması hedefleniyor.
Almanya Şansölyesi Friedrich Merz’in (CDU) kabinesi tarafından onaylanan bütçe henüz meclis oylamasından geçmedi. Tasarı, 19 Eylül’de Federal Meclis onayına sunulacak. Muhalefet partileri ve bazı ekonomistler, yüksek borçlanma seviyelerini ve artan faiz yükünü eleştiriyor. Ancak Merz, hedeflerinin yalnızca Trump’ı memnun etmek olmadığını vurguluyor: “Bunu Amerika’yı memnun etmek için değil, Rusya’nın Avrupa güvenliğine doğrudan tehdit oluşturduğu gerçeğine dayanarak yapıyoruz.”
Almanya’nın yüzde 5’lik NATO hedefi doğrultusunda attığı adımlar, yalnızca askerî bir genişleme değil, aynı zamanda kamusal finansman anlayışında da köklü bir değişimi temsil ediyor. Kısa vadede borç ve özel fonlarla sağlanan esneklik, uzun vadede yapısal reformlar, vergi politikaları ve siyasi uzlaşı gerektirecek. Ancak uzmanlara göre, bu yolculuk ne ekonomik ne de toplumsal olarak sancısız geçecek. (P)
