1 Kasım 2022’den 1 Kasım 2023’e Kadar İsrail ve Filistin’de Neler Oldu?
İsrail'in Gazze şeridine 7 Ekim'de başlattığı bombardıman 20. gününe girerken hayatını kaybeden Filistinlilerin sayısı 7 bine ulaştı. Binlerce kişinin ise hâlâ yıkıntılar altında olduğu biliniyor. Son bir yıldır İsrail-Filistin cephesinde yaşananlara dair kısa bir kronoloji.
4 Kasım 2022: ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas’a yaptığı bir çağrıda, ABD’nin Filistinliler ve İsrail güçleri arasındaki mevcut tırmanışı sonlandırmak için çaba sarf ettiğini söyledi. Blinken ayrıca ABD’nin iki devletli bir çözüme olan bağlılığını da yineledi.
1 Ocak 2023: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda İsrail’in “1967’den bu yana işgal altındaki Filistin topraklarının uzun süreli işgali, yerleşimi ve ilhakı” hakkında yeni seçilen İsrailli aşırı sağ milletvekili Zvika Fogel’e, Batı Şeria’daki işgalin kalıcı olup olmadığı soruldu. “Şu an itibariyle işgal kalıcıdır. Ve şu andan itibaren İsrail egemenliğini elimden gelen tüm alanlara uygulamaya devam etmek istiyorum.” cevabı verildi.
3 Ocak: ABD, AB, İngiltere, Fransa, Türkiye, Suudi Arabistan, Ürdün ve BAE, İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir’in statükoyu sürdürme ve artan gerginlikten kaçınma ihtiyacını gerekçe göstererek Mescid-i Aksa yerleşkesine yaptığı ziyareti kınadı.
6 Ocak: İsrail, Filistin’in BM’nin İsrail’in işgali hakkında Uluslararası Adalet Divanı’nın görüşünü istemesi talebinin ardından bir dizi önlemi onayladı. Önlemler arasında C Bölgesi’ndeki Filistin inşaat planlarının dondurulması, Filistin vergi gelirlerinin dengelenmesi ve “insani faaliyet kisvesi altında İsrail’e karşı siyasi-yasal faaliyet de dâhil olmak üzere düşmanca faaliyetleri teşvik eden kuruluşlara karşı eylem” yer aldı.
18 Ocak: Bir BMGK toplantısında, İsrail’in Filistin Yönetimi’ne uyguladığı son yaptırımlar tartışıldı. ABD Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield, ABD’nin iki devlet çözümünün istikrarını tehlikeye atan tek taraflı eylemlere karşı çıkmaya devam edeceğini belirtti.
12 Şubat: İsrail, dokuz yasadışı yerleşimci karakolunun yasallaştırılmasını onayladı. Bir ABD sözcüsü, “Yerleşimlerin genişletilmesine şiddetle karşıyız ve İsrail yasalarına göre yasadışı olan karakolları yasallaştırma süreciyle ilgili raporlardan derinden endişe duyuyoruz.” dedi.
13 Şubat: BM uzmanları, “Uluslararası toplum, işgal altındaki Batı Şeria’da sistematik ve kasıtlı konut yıkımını ve mühürlemesini, keyfi yerinden edilmeyi ve Filistin halkının zorla tahliye edilmesini durdurmak için harekete geçmelidir.” dedi.
20 Şubat: Bir BMGK toplantısında Konsey, İsrail’in Filistin topraklarında yerleşimin genişletilmesi planını kınayan resmî bir bildiri yayınladı. Bu, ABD’nin altı yıldır İsrail’e karşı izin verdiği ilk eylemdi. Açıklamada Güvenlik Konseyi, devam eden İsrail yerleşim faaliyetlerinin 1967 hatlarına dayalı iki devletli çözümün uygulanabilirliğini tehlikeli attığını yineledi.
19 Mart: İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, Paris’te konuşurken, geçmiş yüzyılın “bir icadı” olduğunu iddia ederek Filistin etnik grubunun varlığını açıkça reddetti. ABD bir kınama yayınladı ve AB, İsrail’i yapılan yorumu reddetmeye çağırdı. Ürdün, yorumları kınamanın yanı sıra, Smotrich konuşması sırasında Ürdün’ü Yahudi devletinin topraklarının bir parçası olarak gösteren bir harita kullandığı için İsrail büyükelçisini çağırdı.
20 Nisan: OCHA, 28 Mart – 17 Nisan 2023 dönemini kapsayan Sivillerin Korunması Raporu’nda, bu yıl içinde şimdiye kadar 89 Filistinlinin İsrail güçleri tarafından öldürüldüğünü, Batı Şeria’da 1165 Filistinli’nin tutuklandığını ve Filistin’e ait 79’u Doğu Kudüs’te olmak üzere 290 yapının yıkıldığını açıkladı.
7 Mayıs: İsrail, Filistin’in Jubbet al-Dhib köyünde bir okulu yıktı. AB tarafından finanse edilen okul için AB’nin Filistinliler heyeti İsrail’i yıkımları ve tahliyeleri durdurmaya çağırırken “Uluslararası hukuka göre yıkımlar yasadışıdır ve çocukların eğitim haklarına saygı gösterilmelidir” dedi.
15 Mayıs: Birleşmiş Milletler ilk kez Nakba’yı resmen andı. Etkinliğe AB üye ülkelerinin çoğunluğu da dâhil olmak üzere Asya, Afrika, Orta ve Güney Amerika ile Orta Doğu’dan birçok üye devlet katıldı. ABD ve Birleşik Krallık bir temsilci göndermedi. İsrail BM Büyükelçisi olayı “aşağılık, sahte ve antisemitik” olarak nitelerken, İsrail Dışişleri Bakanı Filistinlileri yalan yaymak ve tarihi çarpıtmakla suçladı. Filistin Cumhurbaşkanı konuşmasında, Filistinlilerle ilgili 1.000’den fazla BM kararının hiçbir zaman uygulanmadığını ve İsrail’in BM üyeliğinin askıya alınması gerektiğini öne sürdü.
21 Mayıs: İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Güvenlik Sekreteri ve Polis Şefi Kobi Shabtai ile birlikte Mescid-i Aksa yerleşkesini ziyaret etti. Ziyaret Filistinliler, Ürdün ve Mısır tarafından bir provokasyon ve statükonun ihlali olarak kınandı.
24 Mayıs: BM güvenlik konseyi toplantısında İngiltere Büyükelçisi, İsrail’in Filistinlilerin zorla göç ettirilmesine yol açan artan yerleşimci şiddetiyle mücadele etmesi gerektiğini söyledi.
30 Mayıs: Doğu Kudüs veya Ramallah’ta diplomatik temsili olan 23 üye devletten 21’i tarafından desteklenen bir rapor, AB’nin Dış Eylem servisine gönderildi. AB’yi, İsrail’in Kudüs’ün statüsünü ve sınırlarını tek taraflı olarak değiştirmesi için hızlandıran baskısına karşı çıkmaya çağırdı.
27 Haziran: ABD, İsrail’in Yahudi yerleşimlerinde 5.700 yeni ev planını ilerletmesini eleştirdi ve bunun “barışın önündeki bir engel” olduğunu söyledi.
3 Temmuz- Cenin Saldırısı: Yüzlerce İsrail askeri ve çok sayıda insansız hava aracı saldırısının yer aldığı Cenin mülteci kampının etrafında toplanan bir askerî operasyonda, İsrail güçleri en az 8 Filistinliyi öldürdü ve bazıları kritik olmak üzere düzinelercesini yaraladı. IDF, Cenin genelinde ve mülteci kampında “geniş bir terörle mücadele çabası” içinde olduklarını söyledi.
27 Temmuz: Kabine üyesi olarak üçüncü kez, aşırı sağcı bakan Itamar Ben Gvir, Mescid-i Aksa’ya kışkırtıcı bir ziyarette bulundu ve Filistinliler, ABD, İngiltere, Ürdün, Suudi Arabistan, Türkiye ve Mısır hükümetlerinden kınamalar aldı.
1 Ağustos: İsrailli hak grubu Hamoked, İsrail’in suçlama veya yargılama olmaksızın 1.201 tutukluyu elinde tuttuğunu bildirdi. Bunun 30 yılın en yüksek seviyesi olduğu belirtildi.
21 Ağustos: Haaretz ve hak grupları B’Tselem ve Yesh Din tarafından yapılan bir soruşturmaya göre, 4 Ağustos’ta Burka’daki cinayette olduğu gibi, son 15 yılda 8 Filistinli daha öldürüldü. Davaların hiçbirinde bir İsrailli yargılanmadı. Bir AB heyeti ise, yerleşimci şiddetindeki büyümeyi kınadı.
28 Ağustos: İnsan Hakları İzleme Örgütü, İsrail güçlerinin Filistinli çocukları neredeyse hiçbir neden olmadan öldürdüğünü ve 2022’nin 15 yıldır Filistinli çocuklar için en ölümcül yıl olduğunu söyledi.
21 Eylül: Bir BM raporuna göre, İsrailli yerleşimcilerin şiddeti, 2022’den bu yana işgal altındaki Batı Şeria’da 1.100’den fazla Filistinliyi yerinden etti. İşgal altındaki Filistin topraklarının insani koordinatörü Lynn Hastings, “Bölge, bu yıl Filistinlilere karşı benzeri görülmemiş düzeyde yerleşimci şiddeti kaydetti.” dedi.
26 Eylül: Almanya, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu BM’ye Filistin’i içermeyen bir “Yeni Orta Doğu Haritası” sunduğu için eleştirdi. Alman Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Sebastian Fischer, “tabiri caizse işgal edilmiş veya ilhak edilmiş bölgeleri göstermeyen bir harita göstermek, doğal olarak reddettiğimiz ve müzakere edilmiş iki devletli bir çözüme ulaşma çabalarına yardımcı olmayan bir şeydir.” dedi.
29 Eylül: Katar, İsrail ve Gazze arasındaki Erez Geçişini yeniden açmak için İsrail ve Gazze Şeridi’ndeki yetkililer arasında bir anlaşmaya başarılı bir şekilde aracılık ettiğini söyledi. Açılış, Filistinli işçiler, Mısır, İsrail ve Hamas’ı içeren Katar aracılı diplomasi tarafından iki haftalık gösterilerden sonra gerçekleşti. Daha sonra İsrail, El-Aksa’daki provokasyonlara yanıt olarak Gazzeli göstericiler tarafından gerçekleştirilen protestoları bahane ederek geçişi kapattı.
7 Ekim: Hamas “Aksa Tufanı” adını verdiği bir harekatla sabah saatlerinde İsrail’e 5000 roket ateşledi. Buna cevap olarak İsrail, “Demir Kılıçlar” operasyonunu başlattı ve savaşta olduklarını duyurdu.
13 Ekim: Devam eden Gazze-İsrail savaşıyla ilgili bir güncellemede, OCHA, İsrail resmî kaynaklarına göre İsrail’de 1.300 ve Filistin Sağlık Bakanlığına göre Gazze’de 1900 ölüm bildirdi. Filistin Sağlık Bakanlığına göre, Batı Şeria’daki İsrail güçleri tarafından 16 Filistinli öldürüldü ve 7 Ekim’den sonra Batı Şeria’da toplam 51 Filistinli öldürüldü.
17 Ekim: Al-Ahli Arap Hastanesine yönelik saldırıda hastaneye sığınan yüzlerce Filistinli öldü. İsrail patlamanın hatalı bir Filistin füzesinden kaynaklandığını söyledi. Hamas sözcüsü sorumluluğu reddetti.
21 Ekim: Filistin Sağlık Bakanlığı’na göre, OCHA, 7 Ekim’den bu yana İsrail resmî kaynaklarına göre İsrail’de 1.400, Gazze’de 4.385 ve Batı Şeria’da 84 ölüm bildirdi.
24 Ekim: BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, BM Güvenlik Konseyi’nin bir oturumunda “Hamas saldırılarının boşa gerçekleşmediğini ve bu saldırıların da İsrail’in Gazze’deki toplu katliamını haklı çıkarmadığını anlamak önemlidir” dedi. Bunun üzerine, İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen, Guterres ile New York’ta planlanan bir toplantıyı iptal ettiğini duyurdu.
30 Ekim: Beyaz Saray, İsrail’in Hamas’ın terör tehdidini ortadan kaldırma hakkının altını çizerek Filistinli sivilleri korumanın önemini vurguladı. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, “İsrail’in terörist hedeflerin peşinden gitmekle sivillerin peşinden gitmek arasında ayrım yapması önemlidir” dedi.
31 Ekim: İsrail ordusu Gazze’de Cebaliye Mülteci Kampını bombaladı. OCHA savaşın 25. gününde Gazze’de 8.525 kişinin öldüğünü, 21.543 kişinin yaralandığını, 1.4 milyon kişinin yerinden edildiğini açıkladı. İsrail’de ise 1.400 kişinin öldüğü, 5.431 kişinin yaralandığı açıklandı.
1 Kasım: Birleşmiş Milletler İsrail’in, Gazze Şeridi’ndeki Cebaliye mülteci kampını hedef alan saldırılarını kınadı.
*Bu kronoloji Seher Altun (Ortadoğu Araştırmaları Merkezi – ORSAM) tarafından hazırlanmıştır.
Bu içerik 325. Sayıda yayımlanmıştır
