Abaya Yasağının Mucidi Gabriel Attal Başbakan Oldu: Macron Neyi Hedefliyor?
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Elisabeth Borne'un bıraktığı başbakanlık koltuğuna Eğitim Bakanı olarak okullarda abaya giyimini yasaklayarak popülarite kazanmış 34 yaşındaki Bakanı Gabriel Attal'ı getirdi.
8 Ocak’ta istifa eden Elisabeth Borne’un yerini alması için Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron uygulamaya soktuğu abaya yasağı ile tanınan ve siyasette oldukça hızlı bir şekilde yükselen mevcut Eğitim Bakanı Gabriel Attal getirildi.
Borne Neden İstifa Etti?
Eski Fransa Başbakanı Elisabeth Borne, 8 Ocak’ta istifa etti. 62 yaşındaki Borne’un iki yıldan az süren görev dönemine ülkede protestolara yol açan emeklilik reformu ve tartışmalı Göç Yasası damga vurmuştu. İstifasından önceki son icraatı olan bu yeni yasa, aralık ayında Fransız parlamentosunda kabul edildi. Anayasa Konseyinin onayını bekleyen metin, ülkedeki düzensiz göçmenlerin daha hızlı bir biçimde sınır dışı edilebilmesine imkân tanıyor.
Fransa Başbakanı Elisabeth Borne, ülkede büyük tartışma yaratan göç yasasının kabul edilmesi sonrası çıkan siyasi krizin ardından istifa etmiş oldu. Fransa’da hükümetin parlamentonun desteğini alabilmek için aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisine ve sağ parti Cumhuriyetçiler’e fazlaca taviz verip yasa metnini sertleştirmesi yoğun eleştirilere yol açarken, Sağlık Bakanı Aurelien Rousseau protesto amacıyla istifa etmişti. Associated Press (AP), Borne’un istifa dilekçesinde Macron’un arzusu üzerine görevi bıraktığı imasında bulunduğunu bildirdi.
Macron’un Yeni Prensi, Fransa’nın En Genç Başbakanı
Elysée Sarayından yapılan açıklamada, Cumhurbaşkanı Macron’un, Gabriel Attal’ı başbakan olarak atayarak kendisine hükümet kurma görevi verdiği belirtildi. 34 yaşındaki Attal, bugüne kadar Laurent Fabius’un taşıdığı “Fransa’nın en genç başbakanı” unvanının yeni sahibi oldu. Attal, sabık Başbakan Elisabeth Borne’un dün istifasını Cumhurbaşkanı Macron’a sunmasının ardından, başbakanlık koltuğu için İçişleri Bakanı Gérald Darmanin ve Savunma Bakanı Sebastien Lecornu ile birlikte anılan isimler arasında yer alıyordu.
Aile geçmişinde Tunus Yahudisi kökeni de bulunan genç siyasetçinin eski başbakanlardan Jean Castex ve Edouard Philippe ile yakın bağları olduğu biliniyor. Cumhurbaşkanı ile ilişkisine gelince, Le Point’ın haberine göre Macron ve eşiyle onlara sık sık misafir olacak kadar yakınlığa sahip. Attal, 2017 yılından bu yana Fransız bir avukat ve Avrupa Parlamentosu Üyesi olan Stéphane Séjourné’yle birlikte yaşıyor. Bu atamayla birlikte Attal, Fransa tarihindeki en genç ve kamuoyunca eşcinsel olduğu bilinen ilk Başbakan oldu. “Macronculuğun genç kurdu” (Fr. Jeune loup de la Macronie) lakabıyla da anılan ve siyasette oldukça hızlı yükselen Attal’ın kısa süre içerisinde yeni kabineyi oluşturması bekleniyor.
2016’ya kadar Sosyalist Parti (PS) üyesi olan Attal, Macron’un siyasete girmesinin ardından hemen onun partisine geçti. Attal, 2018’de henüz 29 yaşındayken dokuz ay boyunca Macron’un eski partisi Cumhuriyet Yürüyüşü Partisinin (La République en Marche) sözcülüğünü yaptı. Ekim 2018’de, eski Başbakan Édouard Philippe’in hükûmetine Eğitim Bakanlığı’nda Bakan Vekili olarak getirildi. 2020’den 2022’ye kadar Hükûmet Sözcüsü olarak görev yaptı ve ardından Kamu Hesaplarından Sorumlu Bakan olarak görev yaptı.
Eğitim Bakanı Olarak Gabriel Attal: Abaya Yasağının Mucidi
Temmuz 2023’te Pap Ndiaye yerine Eğitim Bakanlığı görevine getirilen Attal, son 65 yılda hükûmette yer alan üyeler arasında “en genç” isimdi. O dönemde kabine revizyonunu değerlendiren eski bir siyasetçi ve yazar olan Philippe Meirieu, Ndiaye’nin görevden alınma nedeninin, Fransız sağının politik ve eğitimsel değerlerinden uzak durması olduğu iddia etmişti. Meiriue, Pap Ndiaye göreve başladığında ülkenin siyasi sol kesimleri ve göçmen kökenlilerince olumlu karşılandığını ve bunun Ndiaye’nin azınlıklar ve ayrımcılık konusunda yaptığı çalışmalarla tanınmasına, Göç Tarihi Müzesi’ne yaptığı katkıları takdir edilmesine ve üniversitelere yöneltilen “İslamcı-solculuk” (Fr. Islamogauchisme) ve diğer fikri suçlamalara karşı dengeli tavırlarıyla saygı duyulan bir entelektüel olmasına dayandığını vurgulamıştı. Meirieu’ye göre, Emmanuel Macron’un Ndiaye’yi Attal ile değiştirmesinde Fransız sağının belirgin bir etkisi bulunuyordu.
Meirieu’nün bu tahminini doğrulayan bir şekilde hareket eden Attal’ın bakanlık döneminde laiklik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle devlet okullarında abaya (uzun elbise) ve erkek entarisi olan kamisin giyilmesini yasaklaması tartışma yaratmıştı. 27 Ağustos 2023’te kararlaştırılan “abaya yasağı”, hak ve özgürlükleri ihlal ettiği gerekçesiyle Danıştaya taşınsa da yüksek mahkeme bu yasağın “özel hayata saygı, ibadet ve eğitim haklarını ihlal etmediğine” hükmetmişti.
Attal, abaya kontrolünün yoğun olarak yapılması gerekeceğini düşündükleri eğitim kurumlarına (48 bin okul, 10 bin kolej ve 513 lise) ilave personel gönderdiklerini açıklamıştı. Yasağın uygulanması için sağladıkları personel desteğinin 2 bini aştığını da belirtmişti. Okul çağında 12 milyon öğrencinin olduğu Fransa’da yasağın uygulandığı ilk gün olan 4 Eylül’de okula abaya ile gelen 298 öğrenci tespit edildiğini, bu öğrencilerden 67’sinin ise yasağa uymadığı için evlerine gönderildiği açıklanmıştı.
Attal’ın bir kampanya nesnesi olarak ele aldığı diğer meselelerin başında Attal, okullarda zorbalık ve tek tip kıyafet uygulaması geliyor. Attal, tek tip kıyafet ya da üniforma zorunluluğunu abaya yasağıyla eş zamanlı olarak gündeme sunmuştu. Daha önce aşırı sağcı Ulusal Birlik Partili siyasetçiler tarafından da talep edilen bu zorunluluğu pilot bölgelerde denemeyi planlamaktaydı.
Attal’ın Popülaritesi Gerçekten Macron’a Yardımcı Olabilir mi?
Reuters’ın aktardığına göre, Macron’un partisi Rönesans kamuoyu yoklamalarında aşırı sağcı lider Marine Le Pen’in lideri olduğu Ulusal Birlik Partisinin yaklaşık yüzde sekiz ila on puan gerisinde. Attal’ın abayayı yasaklaması, sol ideolojiden gelmesine rağmen birçok muhafazakâr seçmen arasında popülaritesini arttırdı. Son kamuoyu araştırmalarından birine göre Attal, Borne’un yerine başbakan olarak Fransız halkının en çok tercih ettiği isim: Ankete katılanların yüzde 36’sı Attal’ın “iyi bir başbakan olacağı” konusunda hemfikir: Buna karşılık, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’u başarılı bulanların oranı Ocak 2024 itibarıyla yüzde 27 seviyesinde. Macron 2027’de tekrar aday olamayacağı için, Attal’ın mevcut cumhurbaşkanının yerine geçebilecek güçlü bir aday olabileceği spekülasyonları yapılıyor.
Macron’un olası halefi olarak görülen bir ismi ataması yeni kan enjekte ederek hükûmet kampındaki sorunları çözme ve Haziran 2024’teki Avrupa Parlamentosu seçimlerine hazırlanmak çabası olarak yorumlanıyor: Attal’ın ataması büyük bir siyasi değişime yol açmayacak olsa da Macron’un siyasetin ve toplumun yoğun tepki gösterdiği emeklilik ve göç reformlarını geride bırakma ve merkezci partisinin haziran ayındaki AB oylamasındaki şansını arttırma arzusuna işaret ediyor. Macron cephesinin AP seçimlerindeki en büyük rakibi olan Ulusal Birlik Partisinin Genel Başkanı Jordan Bardella ise, Macron’un Attal’ın popülaritesine tutunarak iktidardaki ömrünü uzatmaya çalıştığını söyledi.
Elysée Sarayından yapılan resmi açıklamaya göre Attal isminin tercih edilme sebebi yaklaşan AP seçimleri olmasa da bu tercih Macron’un seçimlere beş ay kala yaptığı bir hamle olarak okunuyor. Önceki Başbakan Borne’un adının Göç Yasası ve emeklilik reformu gibi tartışmalı düzenlemeler ile anılması da bu değişikliğin temelinde yatıyor gibi görünüyor. 2019 AP seçimlerinden Fransa’da birinci çıkan aşırı sağ Ulusal Birlik partisinin 2024 seçimleri için de anketlerde iktidar grubunun önünde olması Macron’u Hükümete yeni bir soluk ve genç bir başbakan getirmeye ittiği düşünülüyor.
Attal Gerçekten Büyük Bir Teveccühle mi Göreve Başlıyor?
Popülerlik oranının yüksek olmasına rağmen yeni Başbakan’ın Fransız toplumunun güvenini kazanması sanıldığı kadar kolay olmayabilir. CNEWS, Europe 1 ve JDD haber kanalları için CSA firmasının yaptığı ankete göre, Fransız halkının yüzde 52’si Attal’a güven duymuyor. Bir önceki başbakan Elisabeth Borne göreve geldiğinde ise Fransızların yüzde 53’ünün güvenine sahipti.
Borne’unkine benzer oranlarla göreve başlaması açısından çok fazla umut vadetmediği söylenebilecek Attal’ın atamasına mevcut hükûmet içinden isimlerin de karşı çıktığı söyleniyor. BFMTV‘nin haberine göre, Ekonomi Bakanı Bruno le Maire ve İçişleri Bakanı Gérald Darmanin Gabriel Attal’ın başbakan olarak atanmasına karşı çıkan isimlerdi. Her iki bakan da bu söylentileri yalanlamış. ve göreve başlayan Attal’ı tebrik etmiş olsa da ülke medyasına göre hükûmetin içinde başbakanlık koltuğunun sahibinin kim olmasına dair bir kriz olduğu açık.
Fransa’da Başbakanın Yetki ve Görevleri Nelerdir?
Fransa’da yarı-başkanlık sistemi uygulanmaktadır ve bu hükûmet sistemine göre Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilerek hükûmeti kurması için Başbakanı atar. Başbakanın temel görevi hükûmetin koordineli bir şekilde çalışmasını sağlamaktır.
Başbakan diğer bakanların hiyerarşik üstü değildir. Ancak, hükûmet adına “yönetim sahibidir” ve Cumhurbaşkanı tarafından Bakanlar Kurulunda müzakere edilen emir ve kararların imzalanması şartıyla, yasaların uygulanmasını sağlar ve düzenleme yetkisini kullanır. İstisnai durumlarda, Cumhurbaşkanına vekaleten Bakanlar Kurulu Başkanı olarak görev yapabilir. Ana talimatlar çoğu zaman Cumhurbaşkanı tarafından belirlense de, ulusal savunmadan da sorumludur. (P)
