Avrupalı Müttefiklerinden İsrail’e Silah Satışları Azalıyor mu?
Gazze'deki katliam bir yılını doldururken İsrail'e Avrupa ülkelerinden gelen destek zayıflıyor. Bazı Avrupa ülkeleri İsrail'e silah satışını askıya alacağını açıkladı. Peki İsrail'e hangi ülkeler silah sağlıyor ve hangi ülkeler silah satışından vazgeçiyor?
Hamas’ın 7 Ekim saldırısının ardından İsrail’in Gazze’de başlattığı askerî operasyon bir yılını doldurdu. Bir yıldır havadan ve karadan aralıksız devam eden İsrail saldırıları, 41 binden fazla Filistinlinin ölümüne ve Gazze Şeridi’nin yerle bir olmasına neden oldu. Savaş Lübnan’a da sıçrarken Orta Doğu’da gerilimin dozu yükselmeye devam ediyor.
Uluslararası Adalet Divanında İsrail hakkındaki soykırım davası devam ederken İsrail’e destek veren bazı müttefiklerinden de İsrail’in bölgedeki operasyonlarına itirazların duyulmaya başladığı görülüyor. Özellikle İsrail’e silah satışının sonlandırılmasına yönelik sesler hiç olmadığı kadar sıklıkla duyulur oldu. İsrail her ne kadar büyük bir silah ihracatçısı olsa da, ordusu, bir yıldır süren savaşın yoğunluğundan ötürü ithal uçaklara, güdümlü bombalara ve füzelere fazlasıyla bağımlı.
Batılı ülkelerin kamuoyunda ise, İsrail’e silah satışlarının durdurulması talepleri öne çıkıyor. Bu taleplerin temelinde ise İsrail’in sivillerin hayatlarını korumak ve onlara yeterli insani yardımın ulaşmasını sağlamak için neredeyse hiçbir şey yapmıyor oluşu yatıyor. Peki İsrail’e hangi ülkeler silah sağlıyor ve hangi ülkeler İsrail’e silah satışını durdurma fikrini değerlendiriyor?
Fransa: Macron’dan İsrail’e Silah Satışının Durdurulması Çağrısı
Geçtiğimiz haftalarda, İsrail ordusu, Gazze ile birlikte Lübnan’ı da bombalamaya başlamıştı. Savaşın birinci yılında Avrupa ülkelerinde Filistin yanlısı protestolar da artarken, vatandaşlarının Filistinle dayanışması bazı hükûmetleri de harekete geçmek zorunda bıraktı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçtiğimiz cumartesi günü, Gazze’de siyasi bir çözüm ve İsrail’e silah teslimatlarının durdurulması çağrısında bulunarak ülkesini ABD ile karşı karşıya getirdi.
Macron, France Inter‘e verdiği röportajda, “Bence bugün öncelik, siyasi bir çözüme geri dönmek, Gazze’de savaş için kullanılan silah teslimatını durdurmak,” dedi ve Fransa’nın artık İsrail’e silah göndermeyeceğini doğruladı. Macron’un yorumları, Fransa’yı, 10 yıllık bir anlaşmanın parçası olarak her yıl İsrail’e 3,4 milyar avro askeri yardım sağlayan ABD’nin de karşısında konumlandırdı.
Macron’un bu açıklamaları yaptığı gün binlerce protestocu, Gazze ve Lübnan’daki savaşların sona ermesini talep etmek için Paris’in merkezinde toplanmıştı. Aynı gün Roma, Brüksel, Londra ve Atina gibi Avrupa başkentleri de binlerce kişinin katıldığı gösterilere sahne oldu.
Macron’un yaptığı çağrıya İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu‘dan hemen bir cevap geldi. Yaptığı açıklamada, “İsrail, İran liderliğindeki barbar güçlerle savaşırken, tüm medeni ülkeler İsrail’in yanında sağlam bir şekilde durmalıdır” diyen Netanyahu “Cumhurbaşkanı Macron ve diğer batılı liderler şimdi İsrail’e karşı silah ambargoları çağrısında bulunuyorlar. Yazıklar olsun.” cümlelerini kullandı.
Disclose, haziran ayında Fransa’nın Gazze saldırısında kullanılan İsrail insansız hava araçlarının üretimi için ekipman sağladığını ortaya çıkarmıştı. Geçtiğimiz nisan ayında da Uluslararası Af Örgütü, İnsan Hakları Ligi gibi sivil toplum kuruluşları Fransa’nın İsrail’e bazı silah ihracat lisanslarını acilen askıya alınması talebi ile mahkemeye başvurmuş, ancak hem ilk derece idare mahkemesi hem de Fransız Danıştayı ehliyetsizlik sebebi ile bu talebi reddetmişti.
Birleşik Krallık: 30 Silah İhracatı Lisansı İptal Edildi
Eylül ayı başında Birleşik Krallık, İsrail’in uluslararası insani hukuka uyumunun incelenmesinin ardından Gazze’deki askeri operasyonlarda kullanılmak üzere İsrail’e askeri teçhizat satışına ilişkin 30 ihracat lisansını askıya aldığını açıklamıştı.
İşçi Partisi liderliğindeki Keir Starmer hükûmeti, “İsrail’e yapılan bazı askeri ihracatların Uluslararası İnsancıl Hukukun ihlalinde kullanılabileceğine dair açık bir risk” tespit ettikten sonra İsrail’e 350 silah ihracat lisansından 30’unu askıya aldığını duyurdu. Ancak Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre Birleşik Krallık, Gazze Şeridi’ni hedef alan F-35 savaş uçaklarında kullanılan parçaları İsrail’e tedarik etmeye devam ediyor. Bu uçaklara dair parçalar askıya alınan lisanslar arasında yer almıyor.
Birleşik Krallık’ın İsrail’e yaptığı silah ihracatı, İsrail’in toplam silah ithalatına nispeten küçük; buna rağmen İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu Birleşik Krallık’ın kararını “utanç verici” olarak nitelendirdi.
Almanya’dan İsrail’e Silah İhracatı Devam Ediyor
Avrupa’da İsrail’e silah ihracatı yapan ülkelerin başında Almanya geliyor. Almanya, 2019 ile 2023 yılları arasında İsrail’in ithal ettiği mühimmatın yüzde 30’unu oluşturarak, ABD’nin ardından İsrail’in en büyük silah tedarikçisi oldu. Geçtiğimiz yıl, Almanya’nın İsrail’e yaptığı silah satışları 326,5 milyon euro değerindeydi ve bu sayı 2022’deki sayının 10 katı anlamına geliyor. Almanya 7 Ekim saldırılarından sonra İsrail’e bir çok askeri malzeme ve silah parçalarına dair ihracat lisansı verdi.
Almanya‘nın İsrail’e esas silah ihracaatı ise İsrail’in deniz kuvvetleri için: Transferlerin yüzde 81’i fırkateyn ve yüzde 10’u torpidolardan oluşuyor. Kalan yüzde 8,5’i, Gazze savaşında kullanılan zırhlı araçlar da dahil olmak üzere zırhlı araç motorları. Almanya tarafından tedarik edilen fırkateynler, yani Sa’ar 6 sınıfı fırkateynler de Gazze savaşında kullanıldı.
Geçtiğimiz ay Almanya’nın, İsrail’in Gazze’de devam eden savaşta kullandığı silahların ihracat izinlerini askıya aldığı yönündeki iddialar medya yer almış olsa da hükûmet bu durumu yalanlamıştı.
Mart 2024’te Nikaragua, Uluslararası Adalet Divanı’na Almanya’ya İsrail’e askeri yardım ve silah ihracatını derhal durdurması kararı vermesini isteyen bir dava sunmuştu. Dava dosyasında Nikaragua tarafından bu yardımın Soykırım Sözleşmesi’nin, uluslararası insancıl hukukun veya genel uluslararası hukukun diğer zorunlu normlarının ciddi ihlallerini kolaylaştırmak için kullanıldığı veya kullanılabileceği iddiası vardı. Mahkeme, 30 Nisan tarihli kararıyla talebi reddetmişti.
İtalya İsrail’e Silah Satışı Konusunda Tedbirli Davranıyor
2019-23 tarihleri arasında İtalya‘nın Israil’e silah satışları, İsrail’in büyük silah ithalatının yaklaşık olarak yüzde 1’ini oluşturuyordu. Satılan ürünler genelde hafif helikopterler ve Almanya’nın sattığı fırkateynleri donatan deniz silahlarından oluşuyor.
Ocak 2024’te İtalya Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Antonio Tajani, bir röportajda “düşmanlıklar başladığından beri” İsrail’e her türlü silah sistemi veya askeri malzeme sevkiyatını askıya aldıklarını belirten bir açıklama yapmıştı. Bununla birlikte, Savunma Bakanı Guido Crosetto, Mart 2024’te İsrail’e ihracatın devam ettiğini, ancak yalnızca 7 Ekim’den önce imzalanan sözleşmeler kapsamında teslimatların devam ettiğini dile getirdi. Ayrıca, bu ihracata ancak Gazze’deki sivillere karşı herhangi bir silah kullanılmamasını sağlamak için yapılan kontrollerden sonra izin verildiği belirtilmişti.
Amerika Birleşik Devletleri: İsrail’in En Büyük Silah Tedarikçisi
ABD, İsrail’e silah sağlayan en büyük tedarikçi olarak öne çıkıyor. SIPRI verilerine göre, ABD, 2019 ile 2023 yılları arasında İsrail’in büyük konvansiyonel silah ithalatının yüzde 69’unu gerçekleştirdi. Birleşik Devletler, İsrail’in bölgede “niteliksel bir askeri üstünlük” sağlaması amacıyla 10 yıllık bir anlaşma kapsamında İsrail’e yıllık 3,8 milyar dolar (2,9 milyar sterlin) askeri yardım sağlamaya devam ediyor.
Yardımın bir kısmı ortak geliştirilen Demir Kubbe, Ok ve Davut Sapanı dahil olmak üzere füze savunma programlarını finanse etmek için kullanılıyor. Hamas’ın 7 Ekim saldırısından sonraki günlerde de, Başkan Joe Biden ABD’nin İsrail’e “ek askeri yardım sağladığını” belirtmişti.
ABD medyasının mart ayında açıkladığına göre, Biden hükûmeti savaşın başlangıcından bu yana İsrail’e sessizce 100’den fazla askeri satış yaptı ve bunların çoğu Kongre’nin resmen bilgilendirilmesini gerektirecek miktarın altında kalan miktarlarda yapıldı. Bu satışların içeriğinin hassas güdümlü mühimmatlar, küçük çaplı bombalar, sığınak delici ve hafif silah içerdiği belirtiliyor.
Ancak Demokratlar İsrail’in Gazze’nin güneyindeki Rafah kentine kara saldırısı planından giderek daha fazla endişe duymaya başlayınca, İsrail’e silah sevkiyatını ilk kez durdurdu. Temmuz ayında da, ABD yetkilileri 500 librelik bombaların teslimatının gerçekleştirileceğini ancak 2.000 librelik bombaların teslimatının sivil kayıplar konusundaki devam eden endişeler nedeniyle askıda kalacağını açıkladılar.
Ancak Ağustos ayında, Biden yönetimi Kongre’ye İsrail’e 20 milyar dolarlık silah satışını onayladığını bildirdi. Ancak, bu silahların en erken 2026’dan önce İsrail’e teslim edilmesi beklenmiyor.
