Netanyahu’yu Tutuklamayacağını Açıklayan Polonya’yı Nasıl Bir Süreç Bekliyor?
Polonya hükûmeti, Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından hakkında tutuklama kararı çıkarılan İsrail Başbakanı Netanyahu'yu Auschwitz'de düzenlenecek anma etkinliklerine katılması hâlinde tutuklamayacağını açıkladı. Karara Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlardan tepki gelirken, mahkeme kararını uygulamaması durumunda Polonya hakkında yasal bir süreç başlatılabilir.

Polonya hükûmeti, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun Auschwitz-Birkenau’nun 27 Ocak 1945’te kurtarılışının 80. yıl dönümü etkinliklerine katılması durumunda tutuklanmayacağını açıklamıştı. Buna karşılık Londra merkezli sivil toplum kuruluşu Uluslararası Filistin Adaleti Merkezi (ICJP), 17 Ocak Cuma günü Polonyalı yetkililere gönderdiği mektupta, Netanyahu hakkında Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından çıkarılan tutuklama emrini uygulamamaları hâlinde uluslararası ve ulusal yasaları ihlal edeceklerini bildirdi. ICJP Direktörü Tayab Ali, tutuklama kararını ihlal etmesi hâlinde Polonya yönetimi hakkında yasal süreç başlatacaklarını açıklayarak şöyle konuştu:
“Uluslararası Filistin Adaleti Merkezi, savaş suçları ve insanlığa karşı işlenen suçlar konusunda hesap verebilirliği sağlamaya kararlıdır. Polonya hükûmeti, bu tür suçlarla suçlanan kişileri adaletten korumaya çalışırsa, ICJP, Polonya’nın Roma Statüsü ve diğer uluslararası anlaşmalar çerçevesindeki yükümlülüklerini ihlal ettiğini kanıtlamak için Polonya mahkemelerinde hızla ve kararlılıkla harekete geçecektir.”
Polonya, UCM’ye taraf bir devlet olarak, ciddi uluslararası suçların faillerini adalete teslim etme konusunda mahkeme ile işbirliği yapma yasal ve ahlaki bir yükümlülüğe sahiptir. Bunu yapmamak, yalnızca uluslararası hukukun değil, aynı zamanda Polonya’nın kendi anayasal ilkelerinin de ihlali olacaktır.”
Netanyahu ve eski İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, Gazze’de İsrail güçleri tarafından işlendiği iddia edilen savaş suçları nedeniyle şu anda UCM tarafından aranıyor. UCM’ye taraf bir devlet olan Polonya’nın ise mahkeme tarafından çıkarılan tutuklama emirlerini uygulama yükümlülüğü bulunuyor.
Polonya’nın “Tutuklamama” Kararı
Polonya Dışişleri Bakan Yardımcısı Wladyslaw Bartoszewski, Netanyahu’nun Polonya’ya gelmesi hâlinde, ülkenin UCM’ye karşı yükümlülükleri uyarınca tutuklanacağını söylemişti. Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ise hükûmetten, Netanyahu’nun Auschwitz toplama kampının kurtarılmasının yıl dönümü etkinliklerine tutuklanmadan katılabilmesini sağlamasını istemişti. 9 Ocak’ta Polonya Bakanlar Kurulu, 27 Ocak’ta Auschwitz’deki anma etkinliklerine katılacak İsrailli liderlerin “güvenli katılımını” garanti altına alan bir karar almış, Polonya Başbakanı Donald Tusk, “Kim gelirse gelsin – ister başbakan, ister cumhurbaşkanı, ister şu an açıklandığı gibi eğitim bakanı olsun – güvenlikleri sağlanacak ve tutuklanmayacaklar” şeklinde bir açıklama yapmıştı.
Avrupa ülkeleri, Netanyahu’yu tutuklama zorunlulukları konusunda farklı tutumlar sergiliyor. Birleşik Krallık, İrlanda ve Belçika gibi birkaç ülke, Netanyahu’nun tutuklanacağını doğruladı. Ancak Fransa, geçtiğimiz kasım ayında yaptığı açıklamada, Netanyahu’nun hükûmet başkanı olarak diplomatik dokunulmazlık kapsamında olacağını düşündüğünü belirtmişti.
Avrupa Birliği Netanyahu’nun Katılımına Karşı
Avrupa Birliği (AB), İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun Auschwitz toplama kampının kurtarılması etkinliklerine katılmasına Uluslararası Ceza Mahkemesinin tutuklama emri nedeniyle karşı olduğunu bildirdi.
AB Komisyonunun dış ilişkiler sözcülerinden Anouar El Anouni günlük basın toplantısında, Netanyahu’nun Polonya’daki Auschwitz toplama kampının kurtarılmasının 80. yıl dönümü etkinliklerine katılması ihtimaline dair yaptığı açıklamada, AB’nin UCM’yi ve Roma Statüsü’nde belirtilen ilkeleri desteklediğini ve mahkemenin bağımsızlığına ve tarafsızlığına saygı duyduğunu belirterek, “AB, uluslararası ceza adaletine ve dokunulmazlığa karşı mücadeleye güçlü şekilde bağlıdır. AB Konseyi tüm devletleri, bekleyen tutuklama emirlerinin derhal infazı dahil olmak üzere mahkemeyle tam işbirliği yapmaya çağırmaktadır.” ifadelerini kullandı.
Albanese: “Uygulamada Seçicilik Olmaz”
Birleşmiş Milletler (BM) Filistin Özel Raportörü Francesca Albanese, Uluslararası Ceza Mahkemesinin hakkında tutuklama emri çıkardığı İsrail Başbakanı Netanyahu’nun Polonya’yı ziyaret etmesi hâlinde tutuklanması gerektiğini bildirdi. Albanese, Netanyahu’nun Polonya’ya gitmesine yönelik tartışmalara ilişkin X’ten yaptığı paylaşımda, UCM üyesi ülkelerin mahkemenin hakkında karar çıkardığı kişileri tutuklamakla yükümlü olduğunu belirtmiş, “Rusya Devlet Başkanı Vladimir’i tutuklamadığı için Moğolistan’ı kınayan Polonya, ülkeye gelirse Netanyahu’yu tutuklamalı. Yasanın seçici bir şekilde uygulanması, uluslararası adaletin ve çok taraflılığın evrenselliğini sarsar.” ifadesini kullandı.
Uluslararası Ceza Mahkemesinin (UCM) eski Başkanı Piotr Hofmanski de Polonya’nın, İsrail Başbakanı Netanyahu’yu Auschwitz’i ziyaret etmesi durumunda UCM’nin kararına aykırı şekilde tutuklamama yönündeki tutumunu eleştirdi. Hofmanski, Polonyalı haber kuruluşu Onet’e yaptığı açıklamada, UCM kararının hukuki açıdan açık olduğunu vurgulayarak, “İsrail Başbakanı hakkında savaş suçu işlediği şüphesiyle bir tutuklama emri var ve devletler bunu uygulamakla yükümlüdür.” dedi. Polonya hükûmetinin kararının tamamen siyasi olduğunu ve hükûmetin yasal yükümlülüklerini açıkça göz ardı ettiğini kaydeden Hofmanski, “UCM ile tam işbirliği yapmak için yasal ve uluslararası bir yükümlülük vardır ve bu yükümlülüğü yerine getirmeyen bir devlet kendisini çok sıkıntılı bir duruma sokar.” ifadelerini kullandı.
Hofmanski, ayrıca, devletlerin UCM’nin yükümlülüklerine uymayı reddetmesi hâlinde bu durumun UCM’nin varoluş amacının sorgulanmasına neden olacağı uyarısında bulundu.
Netanyahu Törene Katılacak mı?
Netanyahu’nun Auschwitz-Birkenau’daki törene katılıp katılmayacağı henüz bilinmezken, Polonya medyasında İsrailli heyete İsrail Eğitim Bakanı Yoav Kisch’in liderlik edeceği bilgisine yer verildi.
İkinci Dünya Savaşı sırasında çoğunluğu Yahudi olmak üzere 1,1 milyondan fazla insanın öldürüldüğü eski bir Nazi toplama kampı olan Auschwitz-Birkenau’da tutulanlar 27 Ocak 1945’te Kızıl Ordu askerlerince kurtarılmıştı. Auschwitz, yaklaşık 6 milyon insanın toplama kamplarında öldürüldüğü Yahudi soykırımı için bir simge niteliği taşıyor. (AA, P)