Avrupa Karanlıkta: 23 Saatlik Elektrik Kesintisi Ne Anlama Geliyor?
Yaklaşık bir ay önce krizlere karşı hazırlıklı olma adına yeni bir strateji belirleyen ve 72 saatlik acil durum kitleri hazırlama çağrısı yapan Avrupa Birliği'nde 60 milyon insanı etkileyen elektrik kesintisi yaşandı. İspanya ve Portekiz'deki bu uzun süreli kesintinin sebebi henüz bulunamadı.
İspanya ve Portekiz’i karanlıkta bırakan elektrik kesintisinin nedeni belirsizliğini korurken, yenilenebilir enerji, tartışmaların odağına yerleşti. İspanya ve Portekiz’de 28 Nisan’da meydana gelen, milyonlarca kişiyi elektriksiz bırakan ve elektrik hizmetinin tam olarak yeniden sağlanmasının yaklaşık 23 saat sürdüğü elektrik kesintisinin sebebine ilişkin tartışmalar sürüyor. Kesintiye sebep olan problemin, nükleer ve termik santrallerle aynı elektrik sistemini kullanan yenilenebilir enerjiden elde edilen elektrik sebebiyle meydana gelmiş olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor.
İspanya Elektrik Kesintisinin Nedenini Araştırıyor
İspanya’da elektrik hizmeti 45 bin kilometreyi aşan 400 ve 220 kilovolt arasında değişiklik gösteren enerji iletim hatları üzerinden kullanıcılara ulaştırılıyor. Devletin çoğunluk hissedarı olduğu Redeia grubuna ait İspanya Elektrik Şirketi (REE), elektrik dağıtımı ve sistemin işleyişinden sorumluyken, İspanya ve Portekiz’de faaliyet gösteren küçük şirketler de elektriğin kullanıcılara ulaştırılmasını sağlıyor.
İspanya’nın La Vanguardia gazetesi yazarı Pilar Blazquez, şebekeye ulaşan elektriğin tüketici talebine uygun olması gerektiğini; oluşacak bir problemde sistemin dengeyi sağlamak için bazı kaynakları devre dışı bırakarak diğerlerini kullandığını belirtti. Yazıda ifadelerine yer verilen İspanyol Fotovoltaik Derneği Sözcüsü Salvador Salat da, 28 Nisan’daki kesintiye kadar koruma sisteminin şebekedeki akım dengesini sorunsuz şekilde sağladığını ifade etti.
Salat, sistemin çöktüğü kesinti sırasında, enerji bağlantılarının normal bir şekilde kesilmediğini, 18 bin megavatlık elektrikten, 10 bin megavat fotovoltaik (güneş enerjisiyle üretilen elektrik) akımın aniden kesildiğini, ardından da 1500 megavat rüzgar, 3 bin megavat da nükleer enerjiden sağlanan elektriğin kesildiğini söyledi.
İspanyol uzman, sistemin güneş enerjisinden gelen elektriğin bağlantısını kesmek için normalde 20 saniyelik bir süre tanıdığını, ancak kesintinin yalnızca 5 saniyede gerçekleştiğine dikkat çekerek bu durumun nedenini sorguladı.
Yenilenebilir Enerji Sistemleri Çözüm mü, Yoksa Sorunun Sebebi mi?
El País gazetesi yazarı Clemente Alvarez, İspanya elektrik şirketinin, İber Yarımadası’nı etkileyen kesintinin, güneş enerjisinden sağlanan üretimin kaybolmasından kaynaklandığına işaret ettiğini ve bunun tüm sistemi çökerttiğini yazdı. Alvarez ayrıca, şebeke operatörü Redeia’nın 2024 yılına ait raporunda, “yenilenebilir enerjinin yaygınlaşması ve geleneksel kaynakların yerini almasıyla sistem güvenliği açısından ortaya çıkan riskler konusunda” uyarıda bulunduğuna işaret etti.
Yenilenebilir Enerji Vakfı, REE’nin belirlediği gerekliliklere uygun şekilde elektrik üreten güneş enerjisi santrallerinin bağlantısının kesildiğini belirterek, kesintinin tek bir nedenine indirgenemeyeceğini ve yenilenebilir ya da geleneksel hiçbir enerji türünün bu durumdan tek başına sorumlu tutulamayacağını ifade etti.
Alvarez, yenilenebilir enerjiden üretilen elektriğin sisteme voltaj ve frekans gibi özel gereksinimler getirdiğine dikkat çekerek, bunun güvenlik açısından zorluk yaratabileceğini ifade etti. İspanyol gazeteci ayrıca, Yenilenebilir Enerji Vakfı Başkanı Fernando Ferrando’nun REE’ye yönelttiği sorulardan birinin, “milisaniyelerle çalışan bir sistemde 5 saniyelik voltaj düşüşünün nasıl meydana geldiği” olduğunu aktardı.
İspanya’nın yenilenebilir enerji konusunda dünyada öncü ülkelerden olduğunu hatırlatan Alvarez, 16 Nisan’da ülkedeki elektrik sisteminin birkaç saatliğine de olsa ihtiyacının tamamını yenilenebilir enerjiden karşıladığını, 16 Mayıs 2023’te ise bu sürenin 9 saate çıkarıldığını belirtti. Alvarez, kesintinin yaşandığı gün yenilenebilir enerjiden elde edilen elektriğin ihtiyacın tamamını karşılamadığını vurgulayarak, yaşanan olumsuzlukta çok fazla sorumluluğun da ortaya çıktığını ifade etti. İspanyol gazeteci, uzmanların, yenilenebilir enerjiden elde edilen üretime göre sistemlerin düzenlenmesi gerektiği görüşünü savunduklarını aktardı.
Bir Diğer İddia: Güneş Enerjili Elektrik, Sistemden Kopmadı, “Koparıldı”
La Vanguardia yazarı Antonio Cerrillo, REE’nin ve resmî yetkililerin kesintiye neden olan problemden özel enerji şirketlerini sorumlu tuttuğuna işaret etti. Cerrillo, İspanya Başbakanı Pedro Sánchez’in özel elektrik şirketlerinden gerekli sorumluluğu almalarını talep edeceğini ve Ekolojik Geçiş Bakanlığının konuya ilişkin soruşturma başlatacağı yönündeki açıklamalarını hatırlattı.
İspanyol yazar, REE’nin elektrik kesintisinin, ülkenin güneybatısındaki üretim sisteminde yaşanan bir sorundan kaynaklanmış olabileceğini belirten açıklamasına değindi. Cerrillo’nun yazısında, REE Operasyonel Hizmetler Direktörü Eduardo Prieto’nun, kesintinin İber Yarımadası’nın güneybatısından kaynaklanmasının, sorunun güneş enerjisiyle ilgili olabileceğini ifade ettiğini belirtti. Prieto, REE’nin bu bölgede “üretim kaybına yol açabilecek bir unsur” tespit ettiğini ve bu sorunun başarıyla çözüme kavuşturulduğunu söyledi.
İspanyol yetkili, bu olaydan kısa bir süre sonra elektrik sisteminde üretim kaybıyla ilişkilendirilebilecek başka bir “unsurun” ortaya çıktığını belirtti. Bu unsurun, elektrik kesintisinin meydana gelmesiyle tespit edilen salınımlarla uyumlu koşullar yarattığını ifade etti. Prieto, şu anda sadece ön bulguların bulunduğuna dikkat çekerek, “etkilenen üretimin güneş enerjisi olma ihtimalinin çok yüksek” olduğunu söyledi. Cerrillo, hem elektrik sağlayıcı şirketlerin hem de yenilenebilir enerji kuruluşlarının, güneş enerjisinden elde edilen elektriğin şebekeden kendi istekleri doğrultusunda ayrılmadığını ve “hattan koparıldıklarını” belirtti. İspanyol gazeteci ayrıca, şebekeye verilen güneş enerjisi kaynaklı elektriğin miktarının bir gün önceden planlandığını da aktardı.
Nükleer Enerji ve Yenilenebilir Enerji Rekabeti
El País yazarı Manuel Planelles, nükleer santraller ile güneş ve rüzgar enerjisiyle üretilen elektrik arasındaki rekabete değindi. Planelles, yenilenebilir enerjinin daha düşük maliyetli olduğunu belirterek, nükleer enerjinin düşük fiyatlar nedeniyle yenilenebilir enerjiyle rekabet edemediğini ifade etti.
Nükleer santrallerin radyoaktif atıklar ve vergiler nedeniyle büyük yükler taşıdığını belirten Planelles, bu sebeple nükleer enerji sektörünün yenilenebilir enerji sektörüyle rekabetinin sınırlı olduğunu vurguladı. Ayrıca, elektrik kesintisinin yaşandığı dönemde, elektrik üretiminin yarısından çoğunun yenilenebilir enerjiden sağlandığına dikkat çekti. İspanyol gazeteci, ülke siyasetindeki sağ kesimin nükleer enerjiye verdiği desteğe de değinerek, bu desteğin sürdürülebilmesi için sağcıların mali destek talebinde bulunduğunu hatırlattı.
Entegrasyona Yönelik Riskler 5 Yıl Önce Bildirilmiş
İspanya’nın El Mundo gazetesinde yer alan habere göre, REE teknisyenleri, 2020 yılında sundukları bir çalışmada yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonu konusunda uyarılarda bulundu. Çalışmada, yenilenebilir enerji kaynaklarının geniş çaplı entegrasyonunun, diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha sınırlı bağlantılara sahip İspanya’daki elektrik şebekesinin istikrarı üzerinde daha büyük bir etki yaratacağı ifade edildi. REE teknisyenlerinin, bu duruma karşı akımdaki dengesizlikleri önlemek amacıyla “temel önlemler” önerdiği belirtildi.
Elektrik şirketinin, söz konusu uyarılardan 5 yıl sonra, ülke çapında etkili olan elektrik kesintisinin sebebinin benzer problemlerden kaynaklanmış olabileceğini açıkladığı aktarıldı. Teknisyenlerin çalışmalarında ön gördüğü tedbirlerin kısıtlı bir şekilde hayata geçirildiği belirtilerek yenilenebilir enerji üretiminin ise hızlandığına dikkati çekildi.
Bu durumun, elektrik sisteminde arz ve talebin tetiklediği akım dengesizliklerini dengeleme kabiliyetini zayıflattığı aktarıldı. Ayrıca, Redeia’nın şubat ayında yatırımcılara, “yenilenebilir enerji kaynaklarının yüksek oranda nüfuz etmesi nedeniyle üretim kesintilerinde kısa vadeli riskin” bulunduğu konusunda bilgilendirme yaptığı hatırlatıldı.
72 Saatlik Acil Durum Kiti: AB, Vatandaşlardan Krizlere Karşı Hazırlıklı Olmalarını İstemişti
İspanya ve Portekiz’i etkileyen büyük elektrik kesintisinin teknik sebepleri tartışılmaya devam etse de, milyonlarca insanın uzun süre elektriksiz kalması, modern yaşamın enerji altyapısına ne kadar bağımlı olduğunu ve beklenmedik kesintilerin yaratabileceği kaosu gözler önüne serdi. Bu tür olaylar, yalnızca sistem düzeyinde alınması gereken önlemleri değil, aynı zamanda ulusal enerji sistemlerindeki büyük zaafiyetleri ve bireysel hazırlığın önemini de vurguluyor. Avrupa Birliği yönetimi, yaklaşık bir ay önce büyük çaplı kriz durumlarına karşı bir uyarıda bulunmuştu.
Nitekim, Avrupa Birliği’nin artan kriz risklerine karşı vatandaşları her evde en az 72 saat yetecek bir acil durum kiti bulundurmaya çağırması gibi tavsiyeler, bu tür büyük ölçekli kesintilerin yaşanabileceği gerçeğiyle karşılaşıldığında daha da anlam kazanıyor. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu tarafından 26 Mart’ta açıklanan “AB Hazırlık Birliği Stratejisi” başlıklı strateji metninde, AB üyesi ülkelerin gelecekteki potansiyel krizlere -doğal afetler, endüstriyel kazalar veya siber ya da askeri saldırılar gibi kötü niyetli eylemler- cevap verme kapasitesini güçlendirmek için almaları gereken 30 somut önlem bulunulmuş ve AB vatandaşlarının olası acil durumlarda en az 72 saat boyunca temel ihtiyaçlardan kopuk kalmamaları için kendi kendilerine yeterli olmalarını sağlayacak bir acil durum kitine sahip olmaları gerektiği belirtilmişti. (AA/P)
