Fransa’da İslami Anaokulları: “Kontrat Dışı Özel Okullar”
Fransa’da yaşayan Müslüman aileler, hem pedagojik açıdan daha verimli olduğundan hem de kendi din ve kültürlerini öğrenmeleri için çocuklarını İslami anaokullarına gönderiyor. İslami anaokullarının sayısı gün geçtikçe artarken hükûmet tarafından öne sürülen zorluklar daha çok hissediliyor.
Fransa’da İslami anaokulları hakkında konuşmadan önce, ülkedeki okul sistemini incelemekte fayda var. Fransa’da okul çeşitleri temelde ikiye ayrılır: Devlet okulu ve özel okul. Özel okul da kendi içinde üç kategoriye ayrılır. Bunlar kontrat dışı özel okullar, devletle sözleşme altındaki özel okullar (öğretmenlerin atanmasında serbest olup, maaşları devlet tarafından sağlanan) ve son olarak devletle ortaklık sözleşmesi olan özel okullar (devletten yardım alınır, öğretmenler sınavla işe alınan kamu görevlisidir).
Fransa’da özel okulların yüzde 97’si sözleşmeli Katolik okulları, kalan yüzde 3’ü ise sözleşmesiz okulları kapsıyor. Toplam 73 bin ilkokul öğrencisine eğitim veren sözleşmesiz okullar, diğer özel ve devlet okullarının aksine, devletle anlaşma imzalamamış olan kurumlardır. Dolayısıyla Eğitim Bakanlığı’nın müfredatına tabi değildirler. Müfredata tabi olmamakla birlikte öğrencilerine temel ortak eğitimi sağlamakla yükümlüdürler. Bu kurumlar devletten hiçbir maddi destek almadan finansal kaynaklarını tamamen kendileri sağlar; aynı zamanda öğretmen maaşlarını ve okul masraflarını kendileri karşılarlar.
Fransa’da sözleşmesiz okulların sayısı 2011’den 2017 yılına kadar 7’ye katlanmış durumda. Sayı giderek artıyor. Daha çok büyük şehirlerde görülen bu tarz okullara ülkenin dört bir köşesinde rastlamak mümkün. Bu okullar Fransa’daki 12 milyon öğrencinin 65 binine, yani toplam öğrenci sayısının yüzde 0.5’ine hizmet veriyor. Eğitim tarzı olarak ele alındığında sözleşmesiz okulların çoğunun laik eğitim sağladığını söyleyebiliriz. 2019 istatistiklerine göre sözleşmesiz okulların yüzde 70’i laik bir eğitim sunarken, bunların yüzde 18’i Katolik, yüzde 4’ü Protestan, yüzde 4’ü Yahudi ve yüzde 4’ü Müslüman değerlere göre eğitim veriyor. Ülke genelindeki anaokulu öğrencileri karşılaştırıldığında Fransa’da öğrencilerin sadece yüzde 0,05’inin İslami okullarda kayıtlı olduğu ortaya çıkıyor.
Fransa’da toplam devlet anaokulu sayısı 15.079, özel anaokulu sayısı ise 137’dir. Özel okullar arasında ise yaklaşık 20 Müslüman anaokulu ve ilkokulu faaliyet gösteriyor. Fransa Millî Görüş İslam Konfederasyonu’nun (CIMG) Fransa’daki resmî okul hizmetlerini “Müslüman Özel Eğitimi İçin Avrupa Birliği” (Fr. “Union Européenne pour l’Enseignement Privé Musulman – UEPM) kuruluşu takip ediyor. Toplamda 10 okulu bünyesinde barındıran UEPM’nin 4 okulunda anaokulu eğitimi de veriliyor. Bunların dışında bireysel olarak açılan, genelde Kuzey Afrika kökenli veya Iraklı Müslümanların açtığı okullar da mevcuttur.
Hapis Cezasına Çarptırılmıştı, Okulunun Başına Döndü
Fransa’da 2018 yılına kadar özel okul açmak için 21 yaşından büyük olup lise mezunu olma şartı yeterliydi. Okulun işleyişiyle alakalı kontroller ise ancak açıldıktan sonra yapılıyordu. Fakat denetimin okulun açılmasından sonra yapılması sorun oluşturuyordu. Nitekim Versailles Akademisinin 2016 raporuna göre otuz kadar okulda yapılan kontrollerden sonra bu okullarda temel ortak eğitim verilmediği ortaya çıkmıştı.
İslami okullara da denetimler gerçekleştiriliyor. Denetimleri olumsuz sonuçlanan okullardan Al-Badr, Fransa’nın güney batısında yer alan Toulouse şehrinde 2013 yılında açılmıştı. 2016 yılının temmuz ayında İlçe Eğitim Müdürlüğü, denetimler sonucu temel ortak eğitimin verilmediğini iddia ederek okulun kapanmasını istemişti. Bunun üzerine Toulouse Ceza Mahkemesi tarafından okulun kapatılmasına, okul müdürü Abdel Fattah Rahhaoui’nin hapis cezasına çarptırılmasına ve eğitim yetkisinin elinden alınmasına karar verilmişti. Kararın verilmesinden bir yıl sonra Ağustos 2017’de İdare Mahkemesi, İlçe Eğitim Müdürlüğü’nün verdiği kararın dayanaksız olduğunu belirtti. Aralık 2018’de ise İstinaf Mahkemesi İdare Mahkemesinin kararını doğruladı. Son karardan birkaç gün önce gözaltına alınan Rahhaoui serbest bırakıldı ve okulunun başına sorunsuz bir şekilde döndü.
Özel Okul Açma Şartlarında Değişiklik
Fransa’da özel okul açma şartlarını gevşek bulan merkez sağ milletvekili Françoise Gatel, konuyla alakalı düzenlemeler kapsayan bir yasa tasarısı sundu. Özel okulların denetimini arttıracak yasa tasarısı 21 Şubat 2018 tarihinde Senato’da 240 oyla kabul edildi. Bu yasa temelde 3 maddeye ayrılıyor. 1. Madde, kontrat dışı özel okulları açma prosedürlerini birleştirip, özel okul açılmasına itiraz etmek için belediye başkanları ile devlete verilen sürenin uzatılmasını öngörüyor. Ayrıca bu okulların açılmasını önlemek için gerekçeler de arttırılıyor. Örneğin tasarıya göre öğretmenlerin veya okul müdürlerinin sicilleri nedeniyle okul açılışına izin verilmeyebilecek. Tasarının 2. Maddesine göre ise her okulun senede bir kez denetlenmesi öngörülüyor. Bu maddeye göre okulda “yasalara ve ahlaka aykırı, halkı rahatsız edecek aktivitelerin düzenlenmesi” okulun kapanması için yeterli olacak. 3. Maddede bu okullarda görev alan kişilerin en az 5 yıl tecrübeli olmaları şart koşuluyor.
UEPM Başkanı Fatih Sarıkır konuyla ilgili bir açıklamada bulunmuştu. Sarıkır, Fransa’da hâlihazırda bazı okullarının hiçbir neden yokken yılda 3 kez denetlendiğini vurgulamıştı. Fransa’da özel okul açmanın kolay olmadığını belirten Sarıkır, zaten zor olan bürokratik süreçlerin daha da zorlaştırılmasından yakınıyor.
Fransa’da İslami Anaokulları Programı: Fransızca ve Arapça Eğitim
Fransa’da İslami anaokulları programında temel becerilerin edinilmesinin yanı sıra Arapça dil eğitimi de verilmektedir. Kendini Fransızca-Arapça iki dilli okul olarak tanıtan Paris’teki La Lumière du SavoirAnaokulunda temel program Fransızca ve Arapça olarak ikiye ayrılmıştır. Çocuklar Fransızcayla dili tüm boyutlarıyla kullanma, kendilerini fiziksel ve sanatsal aktivitelerle ifade etme, düşünceleri yapılandırmak için ilk araçları oluşturma, etraflarını gözlemleme ve keşfetme gibi becerileri ediniyor. Arapça dersleri ise haftada 12 saate kadar veriliyor ve eğlenceli aktivitelerle Arapçaya giriş yapılıyor (tekerleme, oyunlar, vb). Bunun dışında basit harfler ve kelimelerle okuma öğreniliyor.
Bunların yanı sıra bu okulda yeni eğitim metotları da deneniyor. Örneğin Montessori metoduyla matematik öğretiliyor, Cambridge metoduyla İngilizceye giriş yapılıyor. Çocukları ekolojik duyarlılık sahibi yapmak, çevreye ve doğaya saygılı yetiştirmek, etik kurallara uyan bireyler olmalarını sağlamak bu okulların amaçları arasında. İslami okulların avantajlarından biri de şüphesiz helal gıda konusunda tereddüt yaşanmaması. Ayrıca İslami anaokullarına her kesimden çocuk kabul edilmesine karşın ebeveynlerin hepsi Müslüman.
Fransa’da Özel Anaokulu Ücretleri
Fransa’da kontrat dışı okullar devletten hiçbir şekilde yardım almadığı için kendi maddi kaynaklarını oluşturmak zorunda. Kayıt ücretlerinin yanı sıra bağışlar da toplanarak gerekli finans desteği sağlamaya çalışılıyor. Fransa’da İslami anaokulları fiyatları okuldan okula değişiklik gösteriyor. Hatta bazı okullar, ailenin yıllık gelirini göz önünde bulundurarak fiyat skalası belirliyor. Örneğin Lyon yakınlarında bulun Al-Kindi Anaokulu düşük gelirli ailelerden yıllık 1600 Avro, yüksek gelirlilerden ise 3000 Avro’ya kadar ücret talep ediyor. Ülkedeki diğer İslami anaokullarının ücreti de genelde bu fiyat aralığında değişiyor.
Bu fiyatlar Hristiyan okullara ödenen ücrete kıyasla dudak uçuklatıcı cinsten. Bu durum Hristiyan okulların kontrat dışı değil; sözleşmeli okul olmaları ve devletten maddi yardım almalarından kaynaklanıyor. Bir Hristiyan anaokulunda yıllık eğitim ücreti ortalama 389 Avro olarak hesaplanıyor.
“İslami Okullara Daha Sık Denetim Yapılıyor”
Denetimi elden bırakmamaya çalışan Fransa Eğitim Bakanlığı, okulları iki yılda bir, her yıl, hatta bazılarını yılda birkaç kez kontrol ediyor. Nitekim Lyon yakınlarında bulunan La Maison d’Arqam Okulu Perspektif’e yapmış olduğu açıklamada, İlçe Eğitim Müdürlüğünden her biri farklı uzmanlık alanına sahip yetkililerin iki yılda bir teftişe geldiğini belirtti. Bu denetimler çeşitli amaçlarla yapılabiliyor. Eğitim denetlenirken diğer yandan bina güvenliği veya personel üzerinde teftiş yapılıyor. Bu denetimleri Fransa Müslüman Konseyi (CFCM) de dâhil olmak üzere başka bir kurumun yapma hakkı yok. İlçe Eğitim Müdürlüğünün denetim gerçekleşeceğini önceden bildirmesi gerekirken bazı ilçe müdürlükleri çat kapı kontrole gelebiliyor. Bu duruma özellikle İslami okullarda rastlanıyor. Hatta İslami okullara Hristiyan okullardan daha fazla denetim yapıldığı iddia ediliyor.
Çocuklar Kendi Etik Değerleriyle Eğitim Alıyor
Fransa’da Müslüman ailelerin özel İslami okulları tercih etmesinin arkasında birçok neden var. Bunları pedagojik sebepler ve etik-kültürel sebepler olarak ikiye ayırabiliriz. UEPM’nin genel sekreterliğini de yapan Mehdi Chaabane aynı zamanda La Lumière du Savoir Okul Grubunun müdürü olarak Perspektif’e verdiği demeçte çocukların kaliteli eğitim aldıklarını, sınıflarda öğrenci sayısının devlet okullarına göre düşük ve başarı oranının yüksek olduğunu ifade etti. Bu başarı, her öğrencinin yakinen takip edilmesi ve yönlendirilmesiyle mümkün oluyor. Chaabane, İslami okulların devlet okullarıyla aynı hedeflere sahip olmanın yanı sıra öğrencileri eğitim-öğretimdeki yeni ve özgün metotlarla daha ileriye götürme hedefini taşıdığı belirtti.
Eyyub Sultan Okul Grubu Müdürü Mikail Akbulut, bunların yanı sıra çocuğunun manevi gelişimine önem veren Fransa’daki ebeveynlerin tercihlerini özel İslami okullardan yana yaptığını vurguladı. Eğitimcilerin çocukla aynı din ve kültüre sahip olan kişiler olmasına dikkat eden aileler bu okulları tercih ediyor. Nitekim çocuğun yemek yemeden önce besmele çekmeyi öğrenmesi, yemek duası okuması Müslüman ebeveynleri sevindiriyor. Noel, Paskalya gibi kendi kültürlerinde olmayan kutlamalara katılmak durumunda olmayan Müslüman öğrenciler, okulda kendi dinî bayramlarını kutluyorlar.
Fransa’da Kontrat Dışı Özel Okul Açma Şartları
Yukarıda bahsedilen yeni yasayla birlikte Fransa’da özel okul açmak artık daha zor. Özel okul müdürünün Fransız veya Avrupa vatandaşı olması, sabıka kaydının olmaması ve herhangi bir eğitim kurumunda, özel veya devlet okulunda, Fransa’da veya Avrupa Birliği ülkelerinden birinde en az beş yıl idaregeçmişi olması aranan şartlar arasında. Okul herhangi bir sorunla karşılaşmazsa kuruluş beyan tarihinden itibaren 3 aylık bir süre sonunda otomatik olarak açılmış oluyor. Koşullara aykırı okul açan kişi 15 bin Avro para cezasına çarptırılıyor.
Okul her ne kadar kontrat dışı olsa da okul müdürünün proje dosyasını İlçe Eğitim Müdürlüğü’ne iletmesi gerekiyor. Dosyanın okul açılmadan en geç 4 ay önce iletilmesi tavsiye ediliyor. İlçe Eğitim Müdürlüğü de projeyi okulun bulunduğu belediye başkanına, valiye ve savcıya iletiyor.
Fransa’da sözleşmesiz özel okullar dernek çatısı altında veya şirket olarak açılabilir. Şirket yapısı altında açılan okulun yönetimi daha kolay olsa da bu durumda okul ticari vergi ödemek zorundadır; bağış kabul edemez. Fransa’da bu yapıda açılan okul sayısı azdır ve genelde sözleşmesiz özel okullar dernek kimliğiyle açılır.
