Fransa’da Averroès Davası: Yargıdan Müslüman Okuluna Kısmi Bir Güvence
Kamu ödeneği sağlayan devlet sözleşmesinin haksız yere iptal edildiğine hükmeden mahkeme, Averroès Lisesi'ne haklarının iade edilmesine hükmetti. Yüzde 98 başarı oranına rağmen “İslamcı sızma” iddialarıyla hedef alınan okul, ülkedeki özel Müslüman okullarına çifte standart uygulandığını gündeme getirdi.
Fransa’nın Lille kentindeki bir özel okul olan Averroès Lisesi, yaklaşık 15 aydır yürüttüğü hukuk mücadelesinin ardından haklı bulundu. Lille İdare Mahkemesi, 23 Nisan Çarşamba günü, Nord Valiliği tarafından Aralık 2023’te alınan ve Lille’deki Müslüman okulu Averroès Lisesi’nin devletle olan sözleşmesini fesheden kararı iptal etti.
Bu kararla birlikte, 25 yıllık tarihi olan Averroès Lisesi’ne ilişkin sözleşme geçmişe dönük olarak tamamen yeniden tesis edildi. Yüksek başarısına rağmen siyasi iktidar tarafından hedef alınan Averroès Lisesinin yıllardır sistematik bir şekilde idari kararlarla baskı altına alınmaya çalışılıyordu. Okul yöneticileri yaptıkları basın açıklamasında, bu kararı “hukukun üstünlüğü adına bir zafer”, “2023 Ekim’inde başlatılan süreci sonlandıran ve Averroès eğitim grubunun itibarını iade eden belirleyici bir zafer” olarak nitelendirdi.
Mahkeme, Nord Valiliği tarafından askıya alınan sözleşmenin yeniden tesis edilmesine yönelik karar verdi. Hakim, valilik tarafından dile getirilen “ihlallerin” sözleşmenin feshi için “yeterli gerekçe oluşturmadığı” ve “yanlış bir değerlendirme” yapıldığı hükmüne vardı.
Okulun Sözleşmesi Yüksek Başarı Ortalamasına Rağmen İptal Edilmişti
Fransa’da yaklaşık 7500 devletle sözleşmeli özel okul bulunuyor. Bu okullarında yüzde 96’sı Katolik eğitim kurumları oluşturuyor. Devlet desteğine sahip sadece 5 Müslüman okulu var. Devletle bir sözleşme imzalamamış olan Müslüman okullarının sayısının ise 80-90 civarında olduğu tahmin ediliyor. 2021’de yürürlüğe giren “Cumhuriyet Değerlerine Saygı Yasası” ile bu tür okullara yönelik denetimler artırılmıştı.
Fransa’nın Lille kentinde bulunan ve üniversiteye yerleştirme başarısıyla tanınan ve özel Müslüman okulu olan Averroès Lisesi’nin devletle olan sözleşmesi iptal edilmişti. Nord Bölge Valiliği, okulun şeffaf olmayan bağışlar aldığı ve Cumhuriyet değerlerine aykırı eğitim verdiği iddialarıyla sözleşmeyi feshettiğini duyurmuştu. 2003 yılında eğitime başlayan Averroès Lisesi, Fransa’da devletle sözleşme yapan ilk Müslüman okuluydu. 2008’de bu statüye kavuşan okul, öğretmen maaşları gibi giderleri karşılamak amacıyla kamu desteği alıyordu. Zamanla büyüyen kurum, 2012’de ortaokul seviyesinde de eğitim vermeye başlayarak bir özel okul grubu hâline geldi. Güncel olarak 800’den fazla öğrenciye eğitim verildiği biliniyor.
Lise, yüzde 98’lik bakalorya başarı oranına rağmen, “dinî propaganda yapmak” ve “yabancı fonlardan faydalanmak” gibi suçlamalarla kamu desteğini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştı. Özellikle 2014’te Katar’dan alınan bir bağış ve bazı ders içerikleri gündeme getirilmişti. Averroès Lisesi yönetimi ise Cumhuriyet değerlerine ve yurttaşlık eğitimine bağlılıklarını vurgulamaya devam ediyor.
Mahkemeye Göre Sözleşme Feshi, Hukuka Aykırı ve Usulsüz Şekilde Yapıldı
Peki mahkemenin sözleşme feshini iptal eden kararının içeriğinde ne var? Lille İdare Mahkemesi tarafından verilen kararda, “hukuka ciddi şekilde aykırılık şartının gerçekleşmediği ve uygulanan prosedürün usulsüzlüklerle sakatlandığı” belirtiliyor. Mahkeme, okula isnat edilen birçok ihlal için “idarenin bu iddiaları yeterince kanıtlayamadığını” ifade etti. Bu ihlal iddiaları arasında lise öğrencilerinin erişimine açık belgelerde kültürel çoğulculuk eksikliği, İslam ahlakı dersinin Cumhuriyet değerlerine aykırı olduğu iddiası, müfettişlere karşı sindirme stratejisi uygulandığı ve yasa dışı bir finansman sistemi kurulduğu yönündeki suçlamalar vardı.
Mahkeme, buna ek olarak, sözleşmenin feshine dair 27 Kasım 2023’te yapılan İstişare Komisyonu toplantısında usul hataları yapıldığını da tespit etti. Özellikle, okulun kendisine yöneltilen bazı suçlamaların çok geç iletilmesi nedeniyle bu konularda savunma yapma imkânı bulamadığı ve öğrencilere sunulan dokümantasyonla ilgili eleştirinin dayandığı ana belgenin de okul yönetimine zamanında iletilmediği belirtildi. Tüm bu gerekçeler, mahkemenin valilik kararını iptal etmesine neden oldu.
Fransa’da Müslüman Okullara Karşı Çifte Standart
Birkaç hafta önce Boyun Eğmeyen Fransa Partili (LFI) Milletvekili Paul Vannier, Paris’teki Stanislas Özel Okulu’na ilişkin açtığı davayla Averroès Lisesi davası arasındaki “dayanılmaz bir çifte standart” olduğunu dile getirmişti. Parlamentonun okul denetimi ve okul içi şiddetle ilgili soruşturma komisyonunun eş raportörü olan Vannier, “Biri bakanların ve büyük şirket yöneticilerinin çocuklarını okutan Katolik bir kolej, diğeri ise yarısı burslu olan Müslüman öğrencileri ağırlayan bir lise,” demiş ve eklemişti: “Birincisi yasayı ayaklar altına alıyor ama sözleşmesi devam ediyor. İkincisinin sözleşmesi ise tamamen vahşi bir şekilde feshediliyor.”
Mahkeme kararının ardından Paul Vannier, X hesabından yaptığı paylaşımda şu ifadelere yer verdi: “Lille İdare Mahkemesinin Averroès Lisesi ile yapılan sözleşmeyi yeniden yürürlüğe koyması, Nord Valisi’nin bu Müslüman özel okula yönelik olağanüstü ve acımasız muamelesinin temelsiz ve ayrımcı olduğunu ortaya koyuyor. Bu skandala tam anlamıyla ışık tutulmalı; bu işin arkasında devletin en üst makamlarında bulunan kişiler var.”
“Averroès: Önyargıların Ötesinde” adlı belgesele konu olan okulun yönetimi ise “Artık öğrencileriyle olan çalışmalarını huzur içinde sürdürebilecektir,” açıklamasını yaptı. 2003’teki kuruluşundan bugüne kadar okulun tarihini anlatan bu belgeselin gösterimi, son günlerde yaşanan gelişmeler nedeniyle sekteye uğramıştı. Fransa’daki birçok sinema gösterimi iptal etti; organizatörler bu sansürün siyasi baskılardan dolayı olduğunu belirtiyor.
İçişleri Bakanı Mahkeme Kararını Kabul Etmek İstemiyor
Fransa İçişleri Bakanı Bruno Retailleau, 24 Nisan Perşembe günü yaptığı açıklamada, Lille İdare Mahkemesinin Averroès Müslüman Lisesi ile devlet arasındaki sözleşmeyi yeniden yürürlüğe koyma kararını sert bir şekilde eleştirdi. Lille kentinde bulunan bu okulun “İslamcı sızmanın bir kalesi” olduğunu ileri süren Retailleau, Milli Eğitim Bakanı’na kararı temyize götürmesi için çağrıda bulundu. Şu an için Başbakan François Bayrou ve Milli Eğitim Bakanı Elisabeth Borne, temkinli davranmayı tercih ediyor gibi görünüyor.
Bruno Retailleau, Bouches-du-Rhône bölgesine yaptığı bir ziyarette şunları söyledi: “Eğitim Bakanı temyiz hakkını saklı tuttuğunu belirtti. Bana göre, devletin kesinlikle temyize gitmesi gerekir ve ben bunu açıkça istiyorum. Çünkü söz konusu olan şeyler çok ciddi.” Retailleau böylece, mahkemenin bir gün önce geçersiz saydığı pek çok iddiayı yeniden gündeme getirdi.
Başbakan François Bayrou da “idari yargının kararlarına saygısını” yinelemekle birlikte, önümüzdeki haftalarda “aşırılıkların önüne geçmek” ve aynı zamanda “hukuka uygun hareket edilmesini sağlamak” amacıyla “en iyi dengeyi” bulmaya çalışacağını söyledi. Aynı çizgide kalan Eğitim Bakanlığı ise henüz nasıl bir yanıt verileceğine karar vermiş değil. Bakanlık tarafından yayımlanan açıklamada, mahkeme kararının “not edildiği”, ancak “Averroès Lisesi’ne yöneltilen eleştirilerin kamu otoriteleriyle okul arasındaki güveni sarstığı” vurgulandı. Bakanlık, Lille İdare Mahkemesinin kararını “derinlemesine analiz ettikten sonra” temyize gitme “olasılığını saklı tuttuğunu” belirtti.
Müslüman Okullara Devlet Engeli mi Var?
Devletin hedefindeki tek Müslüman okul Averroès Lisesi değil. Son iki yılda Fransa’da devletle olan sözleşmesini kaybeden iki başka Müslüman okulu daha var: Lyon yakınlarındaki Al-Kindi Eğitim Grubu ve Nice’teki Avicenne Koleji. Al-Kindi, %100 başarı oranına rağmen “Cumhuriyet değerlerine aykırılık” gerekçesiyle sözleşmesiz bırakıldı. Lyon İdare Mahkemesi, okulun bu karara yaptığı itirazı Mart 2025’te reddetti.
Avicenne Koleji ise devletle sözleşme talebinde bulunduğu son beş başvuruda da ret aldı. 2024’teki başvurusu da “acil durum yok” denilerek reddedildi. Mahkeme pedagojik bir eksiklik olmadığını kabul etti, ancak idari ve mali gerekçeler öne sürüldü. Kolej yönetimi bu gerekçeleri ayrımcı ve siyasi buluyor. Eğitim Bakanlığı’nın “kaynak yetersizliği” gerekçesi de kamuoyunda tepki topladı.
Söz konusu sözleşme fesihlerini eleştirenler, her iki vakanın da özel Müslüman okullarının kamu ödeneklerinden faydalanma sürecinde karşılaştığı sistematik ayrımcılığa örnek olduğunu ifade ediyor. (P)
