Hangi Avrupa Ülkelerinde Çifte Vatandaşlık Mümkün?

Günümüz dünyasında vatandaşlığın sadece basit bir kâğıt parçasından ibaret olmadığını her geçen gün daha iyi anlıyoruz. Bir ülkenin vatandaşlığına sahip olmak, hem o ülkede daimi ikamet hakkı sağlaması hem de vize serbestliği ile başka ülkelere seyahat özgürlüğü kazandırmasının yanı sıra, vatandaşlığına sahip olunan ülkedeki bazı haklardan yararlanabilme statüsü de kazandırıyor. Kimi ülkeler de vatandaşlarına birden fazla vatandaşlığa sahip olma hakkı da tanınıyor ve bu da kişiye 2 veya 3 ülkede birden vatandaşlık haklarından yararlanabilme imkanı sağlıyor. Bu gibi durumlar için “çifte vatandaşlık” terimi kullanılıyor.

Çifte Vatandaşlık Nedir?

ANATOMİ SERİSİ 22 Aralık 2019

Bilindiği üzere çifte vatandaşlık Avrupa’da yaşayan Türk vatandaşlarını da yakından ilgilendiren bir konu. Öyle ki Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yurtdışında bulunan vatandaşlarına bulundukları ülkelerin vatandaşlıklarını alma çağrısı karşılık bulmuş, Avrupa’da yaşayan Türkler arasında çifte vatandaşlığa gösterilen rağbet artmıştı. Bu makale yurtdışı diasporasının büyük çoğunluğunun yaşadığı Avrupa´da, barındırdığı yoğun Türk nüfusu açısından lokomotif ülkelerin (çifte) vatandaşlıkla ilgili yasal düzenlemelerini incelemek üzere kaleme alınmıştır. Sırasıyla Almanya, Fransa, Hollanda, Belçika, Avusturya ve Birleşik Krallık olmak üzere toplam 6 ülkenin vatandaşlık hukuku incelenecek ve karşılaştırmalı olarak kısa ve öz şekilde okuyucuya aktarılacaktır.

Almanya

Almanya´da 2014 senesinden beri var olan çifte vatandaşlık hakkı, 2023 senesinin ikinci yarısında “vatandaşlık yasasının modernizasyonu” adı altında yeniden düzenlendi. Buna göre vatandaşlık için aranan ülkede asgari ikamet süresi 8 seneden 5 seneye indirildi. Meclisten geçecek olan bu yasa tasarısına göre Almanya´da 5 senedir ikamet eden, toplumun huzur ve refahına kasteden davranışlarda bulunmayan ve kendisinin veya ailesinin geçimini sosyal yardım almaksızın sağlayabilen bir vatandaşa 5 senenin sonunda Alman vatandaşlığına geçme hakkı tanınacak. Bu süre, eğitim ve iş hayatında veya sosyal alanda bazı pozitif başarılar elde etme sonucunda 3 seneye indirilebilecek.

Yeni yasayla birlikte aynı zamanda ebeveynlerinden birisinin Türk vatandaşlığına sahip olması durumunda Türk vatandaşı olan bir kimse, 5 senenin (veya 3 senenin) sonunda Alman vatandaşlığını da elde edebilmek için hak kazanmış olacak ve böylece başvurması hâlinde çifte vatandaşlığa sahip olabilecek.
Ayrıca, Almanya’ya 1961 tarihli “İş Gücü Anlaşması” kapsamında gelen Türk vatandaşları, ülkeye o dönem “misafir isçi” (Gastarbeiter) olarak geldiklerinden ve dolaysıyla dil veya entegrasyon kurslarına gönderilmedikleri için, Alman vatandaşlığına geçiş sırasındaki sınavdan muaf tutulacaklar. Bu muafiyet 1974 senesine kadar olan anlaşmalar kapsamında gelen tüm misafir isçiler için geçerli olacak.

Fransa

Almanya´dan sonra Batı Avrupa’daki en çok Türk vatandaşının yaşadığı ülke olan Fransa´da Fransız vatandaşlığına geçebilmenin temel şartları arasında temiz bir sabıka kaydına, ülkede oturum kartına sahip olmak ve iyi derecede Fransızca bilmek yer alıyor. Bu şartları yerine getiren bir Türk vatandaşı eğer en az 5 sene boyunca Fransa’da yaşıyor ise Fransız vatandaşlığına geçme hakkına sahip olur. Fransa´da bulunduğu 5 senelik sürede çalışma geçmişi olan kişilere vatandaşlığa geçiş için öncelikli hak tanındığı da ek bir ayrıntı. Çifte vatandaşlığın geçerli olduğu Fransa´da, Fransız vatandaşlığına geçerken Türk vatandaşlığını kaybetmek istemeyenler bulundukları bölgedeki Türk konsolosluklarına başvurup Fransız vatandaşlığına geçiş sebeplerini beyan ederek iki ülke vatandaşlığına da sahip olabilirler. Bunun haricinde kişi eğer 4 senedir evliyse ve 5 senelik ikamet dışındaki diğer şartları yerine getiriyorsa, çifte vatandaş olması için önünde bir engel bulunmamaktadır.

Yabancı ülke vatandaşlığına sahip olan bir çiftin çocuğu da 18 yaşına kadar en az 5 sene bo-yunca aralıksız olarak Fransa´da yaşamış ise Fransız vatandaşlığına başvurabiliyor. Bunun haricinde Fransa´ya 2 yıllık bir eğitim almak için gelen bir yabancı, 2 yıllık eğitiminin sonun-da diplomasını aldıktan sonra 2 yıl daha ülkede ikamet ederse Fransız vatandaşlığına başvu-rabilme imkânına ulaşıyor.

Hollanda

Doğrudan çifte vatandaşlık hakkı tanınmasa da, Hollanda’da da dolaylı olarak çifte vatandaş olabilmek mümkün. Öncelikle “opsiyon modeli” altında, kişi 18 veya 65 yaşına ulaştığında çifte vatandaşlık için müracaat edebilmekte ve bu süreçte herhangi bir yeterlilik aranmamaktadır. Bunun dışında Hollanda vatandaşlığına sahip olabilmek için başvuranın 5 sene veya evliyse 3 sene boyunca Hollanda’da süresiz veya geçici kimlik kartı ile ikamet etmiş ve çalışmış olması, en az A2 seviyesinde dil yeterliliğine ve temiz bir sabıka kaydına sahip olmasının yanı sıra Türk vatandaşlığından atılmamış olması beklenmektedir. Hollanda vatandaşlığına başvuran kişi Türk vatandaşlığından çıktığına dair belge ibraz ettikten sonra başvurusu başarılı bir şekilde sonuçlanır.

Peki Hollanda vatandaşlığına geçebilmek için Türk vatandaşlığından çıkınca nasıl çifte vatandaş olunacak? Hollanda vatandaşlığına geçen kişinin eşi Türk vatandaşıysa, kendisine “eşinin vatandaşlığına geçme” hakkı tanınmaktadır. Dolayısıyla bu, kişiye daha önce Hollanda vatandaşlığına geçebilmek için çıkmış olduğu Türk vatandaşlığını geri kazanma imkanı sunmaktadır. Bir başka dolaylı yöntem ise Hollanda vatandaşlığı bulunan kişinin 18 yaşına girmeden Türkiye de 5 sene ikamet etmesi ve bunu kanıtlamasıdır. Böylece bu kişiler için de Hollanda vatandaşlığının yanı sıra Türk vatandaşlığına sahip olma imkanı doğar. Onun haricinde Hollanda’da doğan kişiler için anne ve babanın vatandaşlıklarını kazanma imkânı da mevcuttur.

Belçika

Belçika vatandaşlığına sahip bir ebeveynin çocuğu olarak dünyaya gelen kişiler otomatikman Belçika vatandaşı olarak kabul görmektedir. Bunun haricinde Belçika vatandaşlığına ülkede ikamet ve evlilik bağı gibi kriterleri karşılayarak geçiş yapmak da mümkündür. Ülkede en az 5 senedir ikamet eden ve Belçika vatandaşlığına sahip bir eş ile en az 3 senedir evli olan kişiler Belçika vatandaşlığına başvurmaya hak kazanırlar. Sadece ikamet süresi referans alındığında ise ülkede en az 10 senelik bir ikamet süresi vatandaşlığa başvurma hakkı için şart koşulmaktadır. Peki ülkede yaşayan Türkleri yakından ilgilendiren çifte vatandaşlık mevzuatının Belçika’daki hukuki düzenlemesi nedir?

Biri Belçika vatandaşı diğeri ise yabancı ülke vatandaşlığına sahip ebeveynlerin çocukları doğumdan itibaren çifte vatandaş sayılmaktadır. Bunun haricinde 2007 senesindeki “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi” nin ardından Belçika vatandaşlığına sahip olan herkese çifte vatandaş olabilme hakkı tanınmıştır. Son olarak yabancı bir ülke vatandaşının yukarda saymış olduğumuz kriterleri yerine getirdiği takdirde Belçika vatandaşı olabilmesi hasebiyle, köken ülkenin vatandaşlık yasası da çifte vatandaşlığa izin veriyorsa, Belçika devleti tarafınca da çifte vatandaş olarak kayıtlara geçmektedir.

Avusturya

Avusturya´da çifte vatandaşlık hakkı gayet kısıtlı olarak tarif edilebilir. Öyle ki bazı istisnalar hariç çifte vatandaşlık hakkı yok denilebilecek kadar zor bir yasal düzenleme söz konusudur. Avusturya vatandaşlığına geçecek olan bir vatandaş ancak daha önceki vatandaşlığından çıktığına dair belge ibraz ettiği takdirde vatandaşlığa kabul edilir. Aksi de geçerlidir: Avusturya vatandaşı olan biri başka bir vatandaşlığa geçmek istediğinde -devlet veya kendi mesleki hayatıyla ilgili istisnai bir çıkar söz konusu değilse- (bu konuda kesin bir örnek verilmemektedir) Avusturya vatandaşlığından çıkmak zorundadır.

Çifte vatandaşlık düzenlemesinde sadece yeni doğan çocuklar için kesin ve açık bir hukuki zemin vardır. “Staatsbürgerschaftsgesetz” kanununun 7. maddesi uyarınca yeni doğan çocuğun ebeveynlerinden birinde Avusturya vatandaşlığı değil de bir başka vatandaşlık bulunuyorsa veya Avusturyalı bir ebeveynin oğlu olarak bir başka ülkede dünyaya gelmişse ömür boyu Avusturya devleti tarafınca ve kanununca çifte vatandaş sayılmaktadır. Bu gibi durumlar haricinde Avusturya´da sonradan çifte vatandaş olma imkânı yok denilecek kadar kısıtlıdır ve Avusturya makamları bu hususta 2018´de “Scheinstaatsbürger” yani gizli vatandaş skandalından bildiğimiz üzere gayet katı davranmaktadır.

Birleşik Krallık

Tayfun Keltek: “Yeni Çifte Vatandaşlık Yasası İhtiyaçlarımıza Cevap Verecek”

Vatandaşlık Düzenlemeleri 22 Mayıs 2023

Birleşik Krallık’ta da yerleşik bulunan yüksek bir Türk nüfusu mevcuttur. Yoğun bir göçmen nüfusuna sahip olan Birleşik Krallık’ta çifte vatandaşlık yasal olarak mümkün olmakla birlikte, başka Avrupa ülkelerinin aksine genel geçer kabul edilen bir konudur. 5 sene boyunca ülkede yaşamış olan Türk vatandaşları süresiz oturum izni aldıktan 1 sene sonra vatandaşlık için de müracaat edebilirler ve yeterli dil seviyesine sahip oldukları ve “Life in the UKTest” adlı testi başarıyla tamamladıkları takdirde Birleşik Krallık vatandaşlığına sahip olabilirler. Aynı zamanda Türk vatandaşlıklarını da muhafaza etmelerini engelleyen bir durum ise söz konusu değildir. İngiliz vatandaşlığını diğer ülkelerde olduğu gibi Birleşik Krallık’ta da evlilik yoluyla daha hızlı kazanmak mümkün. Bunun için 3 senelik bir evliliğin ardından süresiz oturum izni aldıktan 1 sene sonra İngiliz vatandaşlığını almak için başvuruda bulunmak mümkün. Doğum ile vatandaşlık kazanma hususunda ise eğer bir ebeveynin Birleşik Krallık vatandaşlığı varsa veya bu ülkede yerleşmiş olarak kabul ediliyorsa, çocuk da Birleşik Krallık vatandaşlığına sahip olur.

Görüldüğü üzere, Avrupa´da yaşayan Türklerin en yoğun olduğu ülkelerin çifte vatandaşlıkla ilgili yasal düzenlemeleri ülkeden ülkeye değişiklik gösteriyor. Fransa, Birleşik Krallık, Belçika ve son gelişmeler neticesinde ek olarak Almanya gibi ülkelerde çifte vatandaşlığın Avusturya veya Hollanda gibi ülkelere nazaran daha kolay şekilde elde edilebildiği görülüyor. Genel olarak aşırı sağın karşı çıkmış olduğu ve yürürlükten kaldırılmasını istediği çifte vatandaşlık mevzuatı, görülen o ki yakın gelecekte Avrupalı Türkleri daha çok ilgilendirecek. Gelecek nesillerin hem bulundukları ülkeyi hem de ebeveynlerinin ve evde yaşamış oldukları kültürün ve medeniyetin timsali ülkeyi kendilerinde harmanladıklarını düşünürsek, çifte vatandaşlık hakkı gelecek nesilleri iki ülke vatandaşlığı arasında zor bir seçim yapmaya sürüklememesi açısından ehemmiyetini koruyacak olan son derece mühim bir mevzuattır. En son Almanya´da kararlaştırılmış olan yasa tasarısıyla birlikte Avrupa´da genel eğilimin çifte vatandaşlığa pozitif bir perspektif ile yaklaşmakta olduğunu görmekteyiz.