AB Adalet Divanı’nın Başörtüsü Kararı Ne Anlama Geliyor?
Avrupa Birliği Adalet Divanı, daha önce başörtüsü yasağı lehine vermiş olduğu kararlara bir yenisi ekledi. Kamu idarelerindeki çalışanların iş yerlerinde başörtüsü gibi dinî inanç simgeleyen nesneleri takması yasaklanabilecek. Peki bu karar pratikte nasıl uygulanacak?
Belçika’da başörtüsü takan bir çalışan din özgürlüğünün ihlal edilmesi ve ayrımcılığa maruz kaldığı gerekçesiyle Liege İş Mahkemesine başvurmuştu. Mahkemenin belediyenin uygulamasının AB hukukuna aykırı olup olmadığına karar verememesi üzerine dava, Avrupa Birliği Adalet Divanına taşındı. Avrupa Birliği’nin en üst yargı mercii olan AB Adalet Divanı tarafından yapılan yazılı açıklamaya göre, Belçika’nın Liege kentine bağlı Ans Belediyesi, istihdam şartlarını değiştirerek çalışanlarının “tarafsızlık gereği ideolojik veya dinî aidiyetini açıkça gösteren işaretler taşıması”nı yasakladı.
Adalet Divanı, “bir kamu idaresinin, kendi bünyesinde tamamen tarafsız bir idari ortam oluşturmak amacıyla çalışanlarına dayattığı katı tarafsızlık politikasının, meşru bir amaçla nesnel olarak haklı görülebileceğine” hükmetti.
“Yasak, Yalnızca Gerekli Durumlarda Uygulanmalı”
Kararda her üye devletin ve ona bağlı idarelerin iş yerlerinde teşvik etmeyi amaçladıkları kamu hizmetinin tarafsızlığını tasarlama konusunda takdir yetkisine sahip olduğu belirtilerek “Ancak bu hedefe tutarlı ve sistematik şekilde ulaşılmalı. Hedefe ulaşmak için benimsenen önlemler, kesinlikle ‘gerekli’ olanlarla sınırlı olmalıdır. Bu gerekliliklere uyulduğunun doğrulanması yerel mahkemelerin görevidir.” ifadelerine yer verildi.
Avrupa Adalet Divanı kararında, iş yerlerinde uygulanan yasağın kesinlikle gerekli durumlarla sınırlanması gerektiği vurgulandı. Bu gerekliliklerin yerine getirilip getirilmediğini değerlendirmenin de ulusal mahkemelerin görevi olduğu belirtildi.
Mahkeme, AB üyesi ülkelerdeki yerel yargı birimlerinin, iş yerinde kamu hizmetinin tarafsızlığını yorumlama konusunda takdir yetkisine sahip olduklarına açıkladı. Kararda belirtilen bu hususa göre, kamu idareleri talep etmeleri hâlinde söz konusu iş yerlerinde dinî sembol takımı ve giyimine izin verebilir.
Başörtüsüne Dair Önceki Yargı Kararları
Avrupa Birliği Adalet Divanı, kadınların başörtüsü takmasına ilişkin ilk kararını 2017 yılında vermiş ve bu kıyafetlerin yasaklanabileceğini ancak bunun tüm dinî ve siyasi sembolleri yasaklayan genel bir politikanın parçası olarak yapılabileceğine hükmetmişti. 2017 tarihli bu kararda ayrıca, çalıştıkları şirketin dinî sembolleri yasaklayan bir politikası yoksa, müşterilerin çalışanlardan başörtülerini çıkarmalarını talep edemeyecekleri de belirtilmişti.
O tarihte Avrupa’daki sağcı politikacılar uzun zamandır beklenen bu kararı memnuniyetle karşılamıştı. 2017’den sonra mahkeme birden fazla farklı başvuruda başörtüsü yasağı lehine karar verdi. Şubat 2021’de Adalet Divanı, Almanya’daki iş yerlerinin uyguladığı katı kurallarla ilgili bir uzman görüşü yayımlamış ve bunların AB hukukuna uyumlu olduğunu açıklamıştı: İşverenin çalışanın başörtüsü takmasının “yeterince somut bir ekonomik dezavantaj riski” getirdiğini kanıtlaması kaydıyla. AB’nin üst mahkemesi, daha önce de, 15 Temmuz 2021’de ise şirketlerin belirli koşullar altında çalışanlarının başörtüsü takmasını yasaklayabileceğine hükmetmişti.
Geçen yılın ekim ayında Avrupa Adalet Divanı, Müslüman bir kadın ile Belçikalı bir şirket arasında başörtüsü politikası nedeniyle çıkan anlaşmazlıkta, bir işverenin iş yerinde dinî, felsefi veya manevi anlama sahip tüm sembollerin görünür şekilde takılmasını yasaklayan iç yasalarının doğrudan ayrımcılık teşkil etmediğine karar vermişti.
Başörtüsü yasaklarını eleştirenler, bu yasakları dinî özgürlüklere yönelik ve ağırlıklı olarak kadınları etkileyen saldırılar olarak görüyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü, Almanya’da öğretmenler ve diğer devlet memurları için dinî kıyafet ve sembollere yönelik yasakların bazı Müslüman kadınların öğretmenlik kariyerlerini bırakmalarına yol açtığını söylemişti.
Berlin’de Öğretmenlere Yönelik Başörtüsü Yasağı Kalkmıştı
Almanya Federal Anayasa Mahkemesi, 1 Şubat’ta, Federal İş Mahkemesinin başörtüsü yasağına ilişkin kararına karşı Berlin eyaletinin yaptığı temyiz müracaatını kabul etmeyerek, başörtüsü takmanın genel olarak yasaklanmaması gerektiğine karar verdiğini açıklamıştı. Bu hükme göre, Almanya’nın başkenti Berlin’de uzun yıllardır tartışmalara sebep olan Tarafsızlık Yasası artık münferit olaylarda uygulanması kararlaştırılmıştı. Bu değişiklik, Müslüman öğretmenlerin derse başörtülü girebilmesini sağlamıştı.
Berlin Senatosu tüm okul müdür ve müdirelerine yönelik yazılı bir açıklama yaparak, sadece münferit durumlarda Tarafsızlık Yasası’na uyulacağı duyurmuştu. Açıklamanın devamında ise, diğer eyaletlerde dinî kıyafetlerin okullarda herhangi bir çatışmaya neden olmadığı ve okulların dinî görüşlere ve değerlere açık olması gerektiği belirtilmişi. Berlin eyaletindeki Tarafsızlık Yasası’nın kendisi ise kaldırılması yönünkide taleplere rağmen hâlen varlığını sürdürüyor. (AA/P)
