Belçika’da Karar Verildi: “CMB, Müslümanları Temsil Etmeye Hazır Değil”
Müslüman toplulukların devlet nezdindeki temsilini üstlenmesi beklenen Belçika İslam Konseyine kalıcı statü verilmedi. Müslüman toplulukların devletle ilişkisi sorusu yeniden gündeme gelirken, önceki hükûmetin statüsünü iptal ettiği Exécutif ise, kararın sürdürülebilir bir temsil modeli kurmak adına fırsat olduğunu belirtiyor.
Belçika’da Müslüman toplulukların temsil organizasyonunu yeniden yapılandırma görevini geçici süreyle üstlenen Belçika İslam Konseyine (CMB), Adalet Bakanı Annelies Verlinden tarafından kalıcı statü verilmedi. 2023 yılında eski Adalet Bakanı Vincent Van Quickenborne tarafından kurulan ve eski temsil yetkili kurum olan Belçika İslam Temsil Kurulunun (Exécutif – EMB) yerini alması beklenen CMB, geçici statüsünü koruyarak bir yıl daha görev yapacak. Kararın gerekçesi olarak “temsiliyet, şeffaflık ve açıklık eksikliği” gösterildi. Bu karar, Belçika’daki İslam toplumu içindeki temsil mekanizmalarının tıkanmasını yeniden gündeme getirdi.
“CMB Çoğulcu Bir Temsil Sağlayamadı”
CMB, eski Adalet Bakanı Vincent Van Quickenborne tarafından, öne sürülen çeşitli yapısal ve yönetimsel sorunlar nedeniyle statüsü geri çekilen ve fesih kararı çıkarılan Belçika İslam Temsil Kurulunun (Exécutif) yerini alması amacıyla geçici olarak oluşturulmuştu. Bu karara rağmen varlığını sürdüren Exécutif konuyu yargıya taşırken; CMB, Mayıs 2025’te, iki yıllık geçici görev döneminin sonuna doğru bir seçim yaparak 10 kişilik yeni yönetimini belirledi. Ancak Konsey, seçilen 10 üyenin isimlerini kamuoyuna açıklamadı ve kurumun statüsüne dair karar çıkmadan önce herhangi bir bilgilendirme yapmayacağını duyurdu.
19 Haziran’da Adalet Bakanlığı, birkaç gün sonra ilk görev süresi dolacak olan CMB’ye kalıcı statü vermedi. Bakan Verlinden, yaptığı açıklamada, seçim sürecinin şeffaf yürütülmediğini, kriterlerin net olmadığını ve toplumsal tabanla yeterli istişare sağlanmadığını iddia etti. Verlinden, bu gerekçelerle CMB’nin kalıcı statü almaya uygun görülmediğini belirtti.
Adalet Bakanlığı’nın 19 Haziran’da basınla paylaştığı bildiride, mevcut yapının “çoğulcu, bağımsız ve kapsayıcı” bir temsil sağlamadığı vurgulandı. Bakanın açıklamasına göre, Konsey yalnızca Belçika’daki camilerin yüzde 60 ila yüzde 65’ini bir araya getirebildi. Bakan, “Mevcut yapının temsiliyet, açıklık ve hesap verilebilirlik açısından daha ileri adımlar atması gerekiyor. Müslüman toplumun farklı ve dağınık yapısı göz önüne alındığında, böylesine önemli bir kurumun daha kapsayıcı olması şart.” açıklamasını yaptı.
Exécutif’: “Bu Karar Blokaj Değil, Fırsat Olarak Görülmeli”
CMB, karara ilişkin kısa bir açıklama yaparak gerekçelerin not edildiğini ve bunların dikkatle değerlendirileceğini belirtti. Kurucu Başkan Esma Uçan, daha önce yaptığı açıklamada yeniden aday olmayacağını duyurmuş ve “Geçici görevimizi tamamladık, kalıcı olma gibi bir niyetimiz yoktu” demişti. Uçan, tanınma kararının çıkmamasının “Müslüman toplumların devlete olan güvenini sarsabileceğini” savundu.
Eski Adalet Bakanı Van Quickenborne’nin çıkarttığı Kraliyet Kararnamesi ile resmî temsil organı statüsü iptal edilen Exécutif’in başkanı Mehmet Üstün ise Bakan Verlinden’in kararını “sorumlu ve demokratik değerlere uygun” bulduğunu açıkladı.
Üstün, seçimlerin meşruiyet ve şeffaflık temelinde yürütülmediğini belirterek, böyle bir sürecin hukukun üstünlüğünü esas alan bir devlette kabul edilemeyeceğini vurguladı ve uzatma süresinin bir blokaj olarak değil, bir fırsat olarak görülmesi gerektiğini vurguladı. Üstün açıklamasında, “Bu cesur kararı memnuniyetle karşılıyoruz. Tüm ilgili tarafları, sağlam, çoğulcu ve sürdürülebilir bir temsiliyet modeli inşasına açık ve yapıcı bir şekilde katkıda bulunmaya çağırıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Büyük Federasyonlar Süreç Dışında Kaldı
Belçika’daki Müslüman toplumu içinde önemli bir ağırlığı olan Diyanet ve Belçika İslam Federasyonu (BİF) gibi Türk kökenli federasyonların CMB seçim sürecine katılmaması, temsil krizini daha da derinleştirdi. Bu iki federasyonun yaklaşık 90 ila 100 camiyi temsil ettiği tahmin ediliyor. Temsil gücü yüksek yapıların süreç dışında bırakılması, CMB’nin meşruiyetine dair soru işaretlerini artırdı.
Ekim 2023’te istifa eden Van Quickenborne’den sonra Adalet Bakanlığı görevini geçici olarak yürüten Paul Van Tigchelt ise karara karşı çıktı. Van Tigchelt, “Konsey görevini yerine getirdi, seçimleri yaptı. Artık seçilenlerin göreve başlaması gerekiyor. Geçici statünün uzatılması reform sürecinin dondurulması anlamına gelir.” diyerek kararı eleştirdi.
Yetkisinin uzatılmasıyla birlikte Konsey, Müslümanlara ait mezarlık alanların düzenlenmesi, cezaevleri ve hastanelerde görev yapan manevi rehberlerin (imamların) organizasyonu, İslam din dersi öğretmenlerinin eğitimi ve camilerin tanınma süreçlerinin yürütülmesi gibi resmî görevlerden sorumlu olacak. Ancak bu alanlarda hâlâ yapısal sorunlar devam ediyor. CMB’nin statü alamamasının ardından Exécutif’in yeniden yapılanma sürecine katılıp katılmayacağı ve CMB ile nasıl çalışacağı soruları ise henüz cevap bulmuş değil.
Eski Adalet Bakanı, Anayasayı İhlalden Suçlu Bulunmuştu
Exécutif, Eylül 2022’de eski Adalet Bakanı Vincent Van Quickenborne hakkında, Belçika’nın anayasal ilke ve normlarını sürekli ihlal ettiği gerekçesiyle uluslararası insan hakları örgütlerine şikâyette bulunduğunu açıklamıştı. Exécutif, Bakan’ın, kurumun eski başkanını görevden ayrılmaya zorladığı gerekçesiyle mahkeme tarafından mahkûm edilmesine rağmen, Müslümanların temsil organı olan Exécutif hakkında aşağılayıcı açıklamalar yapmaya devam ettiğini belirtmişti.
1 Eylül 2022’de Brüksel İlk Derece Mahkemesi, Adalet Bakanı’nın EMB’nin eski başkanı Salah Echallaoui’yu istifaya zorlayarak devletin bir dinî kurumun işleyişine yasadışı şekilde müdahale ettiğine hükmetmişti. Van Quickenborne, Aralık 2020’de, devlet güvenlik servisinin Brüksel Ulu Camii’nde Fas devletinin nüfuz sahibi olduğuna dair raporuna dayanarak EMB’nin tüm organlarının yenilenmesi çağrısında bulunmuştu. Bakan, mahkeme kararına rağmen temyize gideceğini ve “yolsuzluklarla mücadeleye” devam edeceğini açıklamıştı. EMB ise bu açıklamaların hem ahlaka hem de anayasal ilkelere aykırı olduğunu vurgulamıştı. Dava süreci hâlen devam etmekte. (P)
