Berlin’de Öğretmenler İçin Başörtüsü Serbestisi Gündemde
Berlin'de öğretmenlerin başörtüsü takmasına yasal olarak izin verilmesi gündemde. Anayasa Mahkemesi kararları doğrultusunda Tarafsızlık Yasası reforme ediliyor; dini semboller artık yalnızca "somut bir tehdit" varsa yasaklanabilecek. Ancak reform, hem CDU içinde hem de muhalefet tarafından tartışmalı bulunuyor.
Almanya’nın başkenti Berlin’deki okullarda öğretmenlerin başörtüsü takmasına yakında yasal olarak izin verilebilir. Berlin’deki koalisyonu oluşturan Hristiyan Demokrat Birliği (CDU) ile Sosyal Demokrat Partinin (SPD) eyalet parlamentosundaki liderleri, 21 Haziran’da gerçekleştirdikleri çalışma toplantısında bu konunun ayrıntılarını görüştü. Bir dizi mahkeme kararının ardından, uygulamadaki başörtüsü yasağının geçerliliği kalmamıştı ve Berlin’in Tarafsızlık Yasası’nın yeni duruma göre uyarlanması gerekiyordu.
2005’ten bu yana yürürlükte olan Berlin Tarafsızlık Yasası, vatandaşların “devletin etkisine özel bir şekilde maruz kaldığı” alanlarda çalışan kamu personelini, dinî veya ideolojik inançlarını dışa vurmaktan kaçınmakla yükümlü kılıyor. Hukuk, ceza infaz kurumları ve polis teşkilatı gibi alanlarda çalışanlar, belirli bir dini veya ideolojik topluluğa aidiyeti açıkça gösteren giysiler ya da semboller -örneğin başörtüsü- takamıyor. Berlin Eyaleti bu yasağı, devletin ideolojik ve dinî tarafsızlığı ilkesine dayandırıyor.
Başörtüsü Yasağı Pratikte Uygulanmıyordu
Bu düzenleme bugüne dek, devlet okullarında pedagojik görev üstlenen öğretmenler ve diğer personeller için de geçerliydi. Ancak Berlin’de yasağın kapsamı, uygulamada oldukça daraltılmış durumdaydı. Uygulamadaki değişiklik, yasada planlanan reform tamamlanmadan hayata geçirilmişti: Din dersi veren öğretmenler ile meslek okullarında ve ikinci öğretim veren kurumlarda çalışan öğretmenler yasağın dışında tutulmuştu.
2023’e gelindiğinde Federal Anayasa Mahkemesi, öğretmenler için geçerli olan bu düzenlemeyi anayasaya aykırı buldu. Artık dinî sembollerin yasaklanması yalnızca, okul barışının veya devletin tarafsızlığının somut şekilde tehdit edildiği durumlarda mümkün. Yargı ve polis teşkilatındaki memurlar ile hâkimler için geçerli olan yasak ise tartışmasız şekilde yürürlükte kalıyor.
Tarafsızlık Yasası Reformu: “Anayasal Bir Zorunluluğu Yerine Getiriyoruz”
CDU ve SPD, 2023’teki koalisyon sözleşmelerinde bu yasağın bir reform ile “hukuka uygun” hâle getirilmesi konusunda uzlaşmıştı. Diğer bir deyişle; Tarafsızlık Yasası, Federal Anayasa Mahkemesinin içtihadına ve hâlihazırdaki uygulamaya uyarlanması gerekiyordu. Ancak CDU’daki bazı isimler, bu fikre karşı çıkıyor. CDU’nun içişleri politikaları uzmanı Burkard Dregger, kısa süre önce Tagesspiegel gazetesine yaptığı açıklamada, “Ben şahsen yasanın değiştirilmemesi gerektiği kanaatindeyim. Yasa hukuka uygun şekilde uygulanıyor,” dedi.
SPD Meclis Grup Başkanı Raed Saleh ise geçtiğimiz pazar günü, “Biz burada anayasal bir zorunluluğu yerine getiriyoruz,” açıklamasını yaptı. Berlin’in yıllarca “anayasaya aykırı” davrandığını belirten Saleh, koalisyon sözleşmesinin uygulanmasında ısrarcı olduğunu ifade etti. CDU Meclis Grup Başkanı Dirk Stettner de bu düzenlemeyi gerekli bir adım olarak nitelendirdi.
CDU cephesinde, SPD’li Saleh’in başörtüsünü, okul barışını tehdit edebilecek dinî semboller kapsamının dışına çıkaran bir maddeyi pazarlık konusu yapabileceği yönünde kaygılar var. Olası bir uzlaşının, SPD’nin eğitim idaresi tarafından siyah-kırmızı koalisyon görüşmeleri sırasında 2023 ilkbaharında yayımladığı genelgeye dayanabileceği belirtiliyor.
Başörtüsü İçin Okul Yönetimlerinin Kriteri: “Huzur Ortamı”
Bu genelgeyle birlikte Berlin, Federal Anayasa Mahkemesinin Karlsruhe’den çıkan kararı doğrultusunda, Tarafsızlık Yasası’nın “harfi harfine uygulanmasından” fiilen vazgeçmişti. O tarihten bu yana, yalnızca okul barışını veya devletin tarafsızlığını somut biçimde tehdit eden durumlar söz konusu olduğunda, dinî sembollerin veya kıyafetlerin yasaklanabileceği belirtiliyor.
Planlanan reforma göre bir öğretmenin başörtüsü takmasının yasaklanıp yasaklanmayacağına, her olay özelinde okul denetim birimi karar verecek. Değerlendirme kriteri ise, okullardaki huzur ortamının ihlal edilip edilmemesi olacak. Reforma göre bir ihlal iddiasının “yeterince somut” olması gerekiyor. Söz konusu ihlalin nesnel biçimde kanıtlanabilir olması gerekecek. Söz konusu yasa reformunun 10 Temmuz’da Berlin Eyalet Parlamentosuna sunulması planlanıyor.
Yeşiller’den Yeni Düzenlemeye Eleştiri: “Başörtüsü Yasağı Hâlâ Mümkün Olabilir”
Berlin’deki muhalefet partilerinden ise eleştiriler yükseliyor. Yeşiller’in din politikası sözcüsü Tuba Bozkurt, reformun gerçek bir ilerleme olmadığını savundu: “Koalisyonun şu an yargı kararına uyum diye pazarladığı şey, aslında kötü bir uzlaşma.” Bozkurt, okul barışının somut tehdit altında olması koşulunun bir “lastik formül” olduğunu, bu sayede başörtüsü yasaklarının hâlâ mümkün olduğunu ve öğretmenler açısından belirsizliğin devam ettiğini ifade etti.
Berlin Tarafsızlık Yasası’na ilişkin yıllardır süren tartışma bu reformla sona erecek gibi görünse de, devlet hizmetinde dinî sembollere ne zaman ve ne ölçüde izin verileceği sorusu gelecekte de tartışmaların odağında olmaya devam edecek. (P)
